Przypisy

wierzby Wirgiliusza — nawiązanie do Bukolik Wergiliusza (sic!), w których takie elementy krajobrazu jak wierzba stanowiły rozpoznawalny atrybut sielankowego nastroju. [przypis edytorski]

wierzchenek (gw.) — pokrywka. [przypis edytorski]

wierzchne — górne, znajdujące się na piętrze. [przypis edytorski]

wierzchówka — klacz używana do jazdy wierzchem. [przypis edytorski]

Wierzchosławice — wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]

wierzch — tu: szczyt. [przypis edytorski]

Wierzę w Boga a. Credo — najwcześniejsze wyznanie wiary Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]

wierzeje (daw.) — wrota. [przypis edytorski]

wierzeje — drzwi. [przypis edytorski]

wierzeje — drzwi, zazwyczaj potężne; wrota. [przypis edytorski]

wierzgać przeciw ościeniowi — wyrażenie biblijne z Dziejów Apostolskich (26, 14): stawiać bezcelowy opór, skazany na niepowodzenie; oścień: zaostrzony kij do popędzania bydła. [przypis edytorski]

wierzone ledwie (starop.) — takie, w które z trudem można uwierzyć. [przypis edytorski]

wierzta (gw.) — wierzcie. [przypis edytorski]

wierzyć też i diabeł (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; inaczej: wierzy ci też i diabeł; znaczenie: przecież i diabeł wierzy. [przypis edytorski]

wierzyć — tu: powierzać. [przypis edytorski]

wierzyciel — osoba, która pożyczyła pieniądze, ktoś, u kogo został zaciągnięty dług. [przypis edytorski]

wierzyciel — osoba, której jest się dłużnym pieniądze. [przypis edytorski]

wierzy gardła swego (starop.) — powierza swoje życie. [przypis edytorski]

Wierzymy, Panie, o! wierzymy mocno… — Kornel Ujejski, Akt wiary, z tomu Skargi Jeremiego. [przypis edytorski]

Wierzyński, Kazimierz (1894–1969) — poeta, prozaik i eseista polski; pochodził z Drohobycza, podczas I wojny światowej walczył w Legionie Wschodnim gen. Hallera i dostał się do niewoli ros.; znalazłszy się w Warszawie, zaczął współpracować z pismem młodzieży akademickiej „Pro Arte et Studio”, dołączył do grupy poetów urządzających w l. 1918–1919 wieczory w kawiarni Pod Picadorem i wraz z Julianem Tuwimem, Antonim Słonimskim, Janem Lechoniem i Jarosławem Iwaszkiewiczem był współtwórcą grupy poetyckiej Skamander; debiutował tomikiem Wiosna i wino (1919). Radosny, lekki ton właściwy dla pierwszej fazy dwudziestolecia między wojennego, obecny jeszcze w zbiorze Wróble na dachu (1921) i w wierszach dotyczących sportu (Laur olimpijski 1927, złoty medal Amsterdam 1928), porzucił wkrótce, jak wielu innych, na rzecz katastrofizmu (np. w tomach Rozmowa z puszczą 1929, Pieśni fanatyczne 1929, Gorzki urodzaj 1933). Sam najwyżej cenił zbiór utrzymanych w tonie romantycznym poematów Wolność tragiczna (1936), których tematem jest postać marszałka Piłsudskiego oraz poczucie groźby wiszącej nad niedawno odzyskaną wolnością Polski. [przypis edytorski]

Wierzyński, Kazimierz (1894–1969) — poeta, współzałożyciel grupy poetyckiej Skamander, od 1939 na emigracji. [przypis edytorski]

Wierzynek, Mikołaj (niem. Nikolai Wirsing a. Werzig, łac. Verincus, zm. 1368) — zw. Wierzynkiem młodszym; średniowieczny kupiec, patrycjusz, bankier, ławnik i rajca krakowski, syn Mikołaja Wierzynka (starszego). Wg Jana Długosza w 1364 zorganizował ucztę dla gości zjazdu monarchów zorganizowanego przez Kazimierza Wielkiego. W sławnej „uczcie u Wierzynka” uczestniczył m.in. cesarz Karol IV Luksemburski, król Ludwik Węgierski oraz wielu innych królów i książąt. [przypis edytorski]

wierzyszli (daw.) — czy uwierzysz. [przypis edytorski]

wierzyszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy wierzysz. [przypis edytorski]

wierzyż — uwierz; uwierzże. [przypis edytorski]

wierzże (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

wieść (daw.) — prowadzić. [przypis edytorski]

Wieść (mit. rzym.) — Fama, bogini szybko rozchodzącej się pogłoski; odpowiednik Feme w mit. gr., przedstawianej niekiedy z wieloma parami oczu i ust. [przypis edytorski]

wieść obiesić (starop.) — prowadzić na szubienicę; prowadzić, żeby go powiesić. [przypis edytorski]

wieść — prowadzić. [przypis edytorski]

wieść prym — być w czymś pierwszym, przewodzić. [przypis edytorski]

wieść — tu: przewodzić. [przypis edytorski]

wieść — tutaj: prowadzić. [przypis edytorski]

wieście — forma zarchaizowana; dziś popr.: wieści. [przypis edytorski]

Wieści od wnuka Kupida odbiera. — w późn. wyd. tłum. te słowa Marii mówi Katarzyna. [przypis edytorski]

wieści o gwałceniach (…) — nawiązanie do wątków powieści Stefana Żeromskiego (wyd. 1902–1904). [przypis edytorski]

wieś do przeżycia — tu: dożywotnia dzierżawa wsi. [przypis edytorski]

wieś G. — zapewne: Giełgudyszki. [przypis edytorski]

wieśniactwo (daw.) — wieśniacy jako zbiorowość; chłopstwo. [przypis edytorski]

wieśniakom — Horacy podkreśla swoje pochodzenie z prowincji. [przypis edytorski]

wieśnie — dziś popr.: wiośnie. [przypis edytorski]

wieśny (daw.) — wiejski. [przypis edytorski]

wieś zaciszna (…) wieś spokojna — parafraza słów Panny XII z Pieśni świętojańskiej o Sobótce Jana Kochanowskiego: „Wsi spokojna, wsi wesoła, / Który głos twej chwale zdoła?”; w dialogu Czepca z Dziennikarzem nawiązanie to ma wydźwięk ironiczny: wyraża marzenie szlachty o wsi, z pominięciem istotnych potrzeb i pragnień jej mieszkańców. [przypis edytorski]

Wie się ona przeznaczoną Do noszenia tu korony… — Zygmunt Krasiński, Psalm miłości. [przypis edytorski]

wiesiele (starop.) — wesele. [przypis edytorski]

wiesioł był (starop.) — był wesoły. [przypis edytorski]

wieskie i miesckie — wiejskie i miastowe. [przypis edytorski]

Wiesław — imię jest nawiązaniem do poematu Kazimierza Brodzińskiego Wiesław (1820). [przypis edytorski]

wie süss (niem.) — jak słodko. [przypis edytorski]

wiesza a śmieje się, a szumi, a szczebiocze (daw.) — konstrukcja z „a” w funkcji spójnika łącznego, dziś: wiesza i śmieje się, i szumi, i szczebiocze. [przypis edytorski]

wieszadło (daw.) — wieszak, mebel z kołkami a. haczykami do zawieszania ubrań. [przypis edytorski]

wieszadło (pot.) — wieszak. [przypis edytorski]

wiesza — tu w znaczeniu: wiesza na nas psy, oczernia. [przypis edytorski]

wieszczba (daw.) — proroctwo, wróżba. [przypis edytorski]

wieszczba — wróżba. [przypis edytorski]

wieszczek-ewangelista z wyspy Patmos — tradycyjnie uważa się św. Jana Ewangelistę i autora Apokalipsy według św. Jana za tę sama osobę. [przypis edytorski]

wieszczek — tu: Helenus. [przypis edytorski]

wieszczek — wróżbita. [przypis edytorski]

wieszcz — genialny, natchniony poeta, zwłaszcza romantyczny. [przypis edytorski]

wieszczka — czarodziejka, wróżka. [przypis edytorski]

wieszczka — tu: wróżka. [przypis edytorski]

wieszczkiem — augurem. [przypis edytorski]

wieszcz — tu: wróżbita. [przypis edytorski]

wieszcz — wróżbita, czytający znaki dane od bogów. [przypis edytorski]

wieszcz — w tym tekście konsekwentnie: poeta. [przypis edytorski]

wieszczym zdjęty duchem — sens (iron.): w natchnieniu prorockim. [przypis edytorski]

wieszczy — natchniony. [przypis edytorski]

wieszczy — proroczy. [przypis edytorski]

wieszczy — tu: proroczy. [przypis edytorski]

wiesz (daw.) — tu: znasz. [przypis edytorski]

Wiesz, dlaczego dzwon głośny? Bo wewnątrz jest próżny. — aforyzm zawarty w tym wierszu stał się obiegowym zwrotem przysłowiowym. [przypis edytorski]

wieszka — mała wiecha. [przypis edytorski]

wieszli (daw.) — czy wiesz. [przypis edytorski]

wieszli(daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy wiesz. [przypis edytorski]

wieszli — daw. konstrukcja z partykułą pytajną -li; znaczenie: czy wiesz. [przypis edytorski]

wieszli — konstrukcja z partykułą -li o funkcji pytajnej; znaczenie: czy wiesz. [przypis edytorski]

wieszli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy znasz. [przypis edytorski]

wieszli — konstrukcja z partykułą pytającą -li; czy wiesz. [przypis edytorski]

wieszli — konstrukcja z partykułą pytajną -li; inaczej: czy wiesz. [przypis edytorski]

wiesz-li, skąd on przybywa i dokąd idzie? — por. J 3,8: Wiatr wieje tam, gdzie chce, i szum jego słyszysz, lecz nie wiesz, skąd przychodzi i dokąd podąża. Tak jest z każdym, który narodził się z Ducha. [przypis edytorski]

wiesz teraz, dlaczegoś przed trzema lat tysiącami czciła Apisa (…) — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Tłumaczenie Apisa”. [przypis edytorski]

wieszże — daw. konstrukcja z partykułą -że; inaczej: czy wiesz. [przypis edytorski]

wieszże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy wiesz. [przypis edytorski]

wietek (reg.) — księżyc tuż przed nowiem bądź tuż po nowiu. [przypis edytorski]

wietkowcy — XVIII-wieczna wspólnota prawosławnych staroobrzędowców zamieszkująca lasy w regionie m. Starodub (w ob. obwodzie briańskim, graniczącym z Białorusią i Ukrainą). [przypis edytorski]

wietnica — miejsce, w którym zbierano się na wiec. [przypis edytorski]

wietrznica (daw.) — kobieta lekkomyślna i niestała. [przypis edytorski]

wietrznica (daw.) — kobieta niestała, lekkoduszna. [przypis edytorski]

wietrznica (daw.) — kobieta zmienna w uczuciach. [przypis edytorski]

wietrznik (daw.) — człowiek lekkomyślny i niestały. [przypis edytorski]

wietrznik (daw.) — mężczyzna niestały w uczuciach. [przypis edytorski]

wietrznik (daw.) — osoba niestała. [przypis edytorski]

wietrznik (daw.) — osoba niestała w uczuciach. [przypis edytorski]

wietrznik (daw.) — osoba zmienna w uczuciach. [przypis edytorski]

wietrzny (daw.) — o osobie: płochy, lekkomyślny, niestały. [przypis edytorski]

wietrzny — tu: zmienny, przelotny, niestały. [przypis edytorski]

wietrzyć — tu: domyślać się, przeczuwać, wywęszyć. [przypis edytorski]

wietrzyć — tu: wyczuwać węchem. [przypis edytorski]

wietrzyć — węszyć. [przypis edytorski]

wieviel (niem.) — ile. [przypis edytorski]