Przypisy

kociumiarz (gw. środ.) — złodziej okradający piwnice. [przypis edytorski]

Kock, Paul de (1794–1871) — francuski pisarz, autor wielu rubasznych, swobodnych obyczajowo powieści o życiu paryskim. [przypis edytorski]

kocy — dziś popr.: koców. [przypis edytorski]

Kocyt a. Kokytos (mit. gr.) — jedna z rzek w podziemnej krainie umarłych. [przypis edytorski]

Kocyt a. Kokytos (mit. gr.) — jedna z rzek w podziemnej krainie umarłych. [przypis edytorski]

Kocyt (mit. gr.) — jedna z rzek w Hadesie, krainie zmarłych. [przypis edytorski]

Kocytus (mit. gr.) — rzeka jęków w podziemnej krainie umarłych. [przypis edytorski]

Kocyt (z łac. Cocytus) a. Kokytos (gr.) (mit. gr.) — jedna z rzek w Hadesie, podziemnej krainie zmarłych. [przypis edytorski]

koczerga (daw., gw.) — pogrzebacz. [przypis edytorski]

koczkodan — małpa, brzydka kobieta. [przypis edytorski]

koczkodan — niewielka leśna małpa afrykańska; tu pogard. o brzydkiej lub dziwacznie ubierającej się osobie. [przypis edytorski]

kocz — lekki czterokołowy, kryty lub półkryty pojazd konny o nadwoziu zawieszonym na pasach, z bocznymi drzwiczkami oraz przednimi i tylnymi siedzeniami w środku; wyparł wcześniejsze karety. [przypis edytorski]

koczobryk — bryczka z drzwiami. [przypis edytorski]

koczobryk — duża, częściowo lub całkowicie kryta bryczka, zbliżona kształtem do kocza, pojazdu, który wyparł wcześniejsze karety. [przypis edytorski]

koczotka (daw.) — stręczycielka. [przypis edytorski]

kocz — rodzaj czterokołowego powozu konnego, często na resorach. [przypis edytorski]

kocz — rodzaj powozu konnego. [przypis edytorski]

kocz — rodzaj resorowanego pojazdu konnego. [przypis edytorski]

kocz — wóz, powóz. [przypis edytorski]

koczyk — rodzaj czterokołowego powozu. [przypis edytorski]

koczyk, właśc. kocz — czterokołowy, półkryty wóz używany od XVI–XIX w. [przypis edytorski]

kodeina (chem., med.) — metylomorfina, związek chem. otrzymywany z opium lub syntetycznie z morfiny, stosowany jako środek przeciwbólowy, przeciwkaszlowy i przeciwbiegunkowy; w większych dawkach wywołuje euforię, dłuższe stosowanie powoduje uzależnienie. [przypis edytorski]

Kodeks Fryderyka a. Corpus Iuris Fridericianum — zbiór praw opracowany za panowania Fryderyka II (1712–1786) w latach 1749–1751. [przypis edytorski]

Kodeks Napoleona — francuski kodeks prawa cywilnego wprowadzony w 1804 przez Napoleona Bonapartego, oparty na wartościach rewolucji francuskiej; stanowił wzór dla kodyfikacji cywilnej w XIX w.; wprowadzał m.in. świecki charakter małżeństwa i śluby cywilne, sprawy małżeńskie poddawał wyłącznie powszechnym sądom cywilnym, dopuszczał rozwody. [przypis edytorski]

kodeks pruski z r. 1795 — prawdopodobnie chodzi o Powszechną Ordynację Sądową Dla Państw Pruskich (pruski kodeks postępowania cywilnego); wydany on jednak został w 1793 roku, za panowania Fryderyka Wilhelma II. [przypis edytorski]

kodeks — zbiór praw a. stara księga rękopiśmienna. [przypis edytorski]

Kodeńska Matka Boska a. Matka Boża Kodeńska — obraz nawiązujący do rzeźby Matki Bożej z prywatnej kaplicy papieża Grzegorza I i znajdujący się w kościele kodeńskim (Kodeń to polska wieś, położona w województwie lubelskim). [przypis edytorski]

Kodisowa z Krzyżanowskich, Józefa Fabianna (1865–1940) — polska filozof i psycholog, feministka; zwolenniczka i propagatorka w Polsce filozofii i psychologii ze stanowiska empiriokrytycyzmu, rzeczniczka emancypacji i równouprawnienia kobiet oraz pacyfizmu. Studiowała nauki społeczne i filozofię w Szwajcarii, w Genewie i Zurychu, gdzie uzyskała doktorat. Współorganizatorka uniwersytetu ludowego dla emigrantów polskich w USA, gdzie przebywała do 1901 r. Od 1907 r. wykładała na Wolnej Wszechnicy Polskiej. W Mińsku Litewskim prowadziła szeroką działalność oświatową: zorganizowała uniwersytet ludowy oraz polski dział w bibliotece publicznej, pełniła też funkcję Naczelniczki Wydziału Oświaty i Kultury w zarządzie Mińska. Po śmierci męża w 1918 r. przeniosła się wraz z córką do Warszawy, gdzie w l. 1919–1921 pracowała w Ministerstwie Robót Publicznych na stanowisku bibliotekarki. Od 1921 r. do 1930 była pracownicą Magistratu m. Warszawy. [przypis edytorski]

Kodros — legendarny ostatni król Aten. Gdy wyrocznia delficka zapowiedziała zwycięstwo Dorom atakującym Attykę, o ile tylko nie zabiją króla ateńskiego, on, przebrany za chłopa, zabił w obozie Dorów jednego z żołnierzy i zginął z ich ręki, ratując ojczyznę. [przypis edytorski]

Kodros (mit. gr.) — legendarny ostatni król Aten, wzór patriotyzmu i poświęcenia. [przypis edytorski]

Kodros (mit. gr.) — ostatni z legendarnych królów Aten, staroż. wzór patriotyzmu i poświęcenia. Kiedy doryccy Heraklidzi najechali Attykę, wyrocznia delficka przepowiedziała im, że zwyciężą, jeśli oszczędzą życie ateńskiego króla. Dowiedziawszy się o proroctwie, Kodros przebrał się za prostego człowieka, udał się w pobliże obozu wrogów i celowo wdał się w utarczkę z grupką wojowników, którzy go zabili. Gdy Dorowie dowiedzieli się o śmierci króla Aten, w obawie przed klęską wycofali się. Ateńczycy uznali, że po bohaterskim Kodrosie nikt nie jest godny nosić korony i zamiast tego ustanowili urząd archonta, który jako pierwszy objął jego syn. [przypis edytorski]

Kodros (mit. gr.) — ostatni z legendarnych królów Aten, staroż. wzór patriotyzmu i poświęcenia. Kiedy doryccy Heraklidzi najechali Attykę, wyrocznia delficka przepowiedziała im, że zwyciężą, jeśli oszczędzą życie ateńskiego króla. Dowiedziawszy się o proroctwie, Kodros przebrał się za prostego człowieka, udał się w pobliże obozu wrogów i celowo wdał się w utarczkę z grupką wojowników, którzy go zabili. Gdy Dorowie dowiedzieli się o śmierci króla Aten, w obawie przed klęską wycofali się. [przypis edytorski]

kodycyl — dodatek do testamentu. [przypis edytorski]

kodycyl — późniejszy dodatek do testamentu zawierający rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci, bez ustanowienia spadkobiercy. [przypis edytorski]

kodycyl — późniejszy dodatek do testamentu zawierający rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci, bez ustanowienia spadkobiercy. [przypis edytorski]

Königin Louise Bund (niem.) — Związek Królowej Luizy. [przypis edytorski]

König (niem.) — król. [przypis edytorski]

Königsberg — Królewiec, nast. Kaliningrad. [przypis edytorski]

Körner, Theodor (1791–1813) — niemiecki poeta, autor pieśni zachęcających do walki z Napoleonem, nazywany „niemieckim Tyrteuszem”. [przypis edytorski]

koeficjent (z łac.) — współczynnik. [przypis edytorski]

Kofty — Koptowie, chrześcijańscy potomkowie dawnych Egipcjan. [przypis edytorski]

koftyr a. kofter — daw. kosztowna tkanina jedwabna sprowadzana z tureckiego Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

koga (starop.) — statek. [przypis edytorski]

kognito — zniekształcone łac. incognito (od łac. incognitus: nieznany), tj. bez ujawniania swojej tożsamości, umyślnie zachowując anonimowość, pozostając nierozpoznanym. [przypis edytorski]

kognomologia — „nauka o imionach własnych”, jaką głosił w swych utworach Laurence Sterne. [przypis edytorski]

kogo — dziś popr.: kogoś. [przypis edytorski]

kogo — dziś z zaimkiem nieokreślonym: kogoś. [przypis edytorski]

kogokole (starop.) — kogokolwiek. [przypis edytorski]

kogo koli (starop.) — kogokolwiek. [przypis edytorski]

kogom zagadnął — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: kogo zagadnąłem. [przypis edytorski]

kogo tutaj los wyznaczy na króla, ten musi składać spośród starych ofiar najuroczystsze i najbardziej tradycją ojczystą uświęcone — jeden z dziesięciu archontów, najwyższych urzędników staroż. Aten, powoływanych na roczną kadencję metodą losowania spośród wybranych drogą głosowania kandydatów, nosił tytuł archonta króla (archon basileus) i przewodniczył obrzędom religijnym, odpowiadał za sprawy religijne i kultowe; urząd ten uważa się za ostatnią pozostałość po dawnej monarchii. [przypis edytorski]

kogoż — wzmocnione „kogo”. [przypis edytorski]

kogutek — przedwojenna popularna nazwa tabletek od bólu głowy (od rysunku na opakowaniu). [przypis edytorski]

Kohelet a. Eklezjastes — autor biblijnej, mądrościowej Księgi Koheleta, rozpoczynającej się słowami „Marność nad marnościami i wszystko marność”. [przypis edytorski]

kohen (hebr.) — kapłan wywodzący się z rodu Aarona (brata Mojżesza), z pokolenia Lewiego; funkcja dziedziczona z ojca na syna. [przypis edytorski]

kohen — kapłan z rodu Aarona, któremu nie wolno wchodzić na teren cmentarza. [przypis edytorski]

kohen — słowo tłumaczone jako żydowski kapłan; w przeciwieństwie do kapłanów w większości religii kohen jest funkcją dziedziczoną: przechodzi z ojca na syna; koheni wywodzą się z potomków brata Mojżesza, Aarona, z pokolenia Lewiego. [przypis edytorski]

Kohn, Béla (1886–1939) — ur. jako Béla Kun; węgierski komunista, przywódca komunistycznej Węgierskiej Republiki Rad (marzec–sierpień 1919). [przypis edytorski]

Kohn, Moryc; Heller, Zelig; Gancwajch, Abram — żydowscy agenci Gestapo. [przypis edytorski]

kohol a. kohl (z ar.) — czarny kosmetyk do makijażu wyrabiany na bazie sproszkowanego antymonu; używany w starożytnym Egipcie, początkowo stosowany jako środek ochronny i leczniczy na choroby oczu, rozpowszechniony na Bliskim Wschodzie, w Azji i Afryce. [przypis edytorski]

kohorta — jednostka organizacyjna armii starożytnego Rzymu. [przypis edytorski]

kohorta — jednostka taktyczna w wojsku starożytnego Rzymu, dziesiąta część legionu; liczyła ok. 600 żołnierzy. [przypis edytorski]

kohorta — jednostka taktyczna w wojsku starożytnego Rzymu, dziesiąta część legionu. [przypis edytorski]

kohorta — oddział wojska, dziesiąta część legionu. [przypis edytorski]

kohorta — tu ogólnie: oddział. [przypis edytorski]

kohorta — w armii staroż. Rzymu: dziesiąta część legionu; pogard.: agresywna gromada, banda. [przypis edytorski]

kohorta (z łac.) — jednostka taktyczna w wojsku rzymskim; tu: gromada, zgraja. [przypis edytorski]

kohorty — oddział, 1/10 legionu. [przypis edytorski]

koić — uśmierzać, uspokajać. [przypis edytorski]

koincydencja — jednoczesność wystąpienia dwóch lub więcej zjawisk. [przypis edytorski]

kojarznica (neol.) — kojarzycielka, ta, która kojarzy, powoduje połączenie, zespolenie (tu: tyrańskich rządów monarchicznych z tyranią republikańską). [przypis edytorski]

Kojdanów — dzisiejszy Dzierżyńsk na Białorusi. [przypis edytorski]

kojec — rodzaj ogrodzenia tworzącego zagrodę dla zwierząt domowych np. kur, kaczek itp. [przypis edytorski]

Kojiki (wym.: kodziki) — najstarsze japońskie dzieło historiograficzne, spisane w 712 na rozkaz cesarzowej Gemmei, składające się trzech zwojów, przedstawiających kolejno: mity i legendy od samego stworzenia świata, dzieje pierwszego, legendarnego cesarza Japonii i panowania piętnastu kolejnych władców oraz dzieje osiemnastu kolejnych władców, panujących od IV w. do roku 628. [przypis edytorski]

kojnotrofika — opieka nad zbiorowością, wspólnotą, z greckiego κοινός (koinos): wspólny, oraz τροφή (trofe): żywienie, opieka; w oryginale κοινοτροφικήν (koinotrophiken), słowo występujące w literaturze antycznej wyłącznie w tym tekście. [przypis edytorski]

kojot — zwierzę drapieżne podobne do wilka, występujące w Ameryce Płn. i Środkowej, od Alaski do Meksyku. [przypis edytorski]

kokieteria — zachowanie osoby starającej się wzbudzić zainteresowanie, zjednać sobie kogoś. [przypis edytorski]

Kokietka — kobieta, która pragnie swoimi wdziękami wzbudzić zainteresowanie. [przypis edytorski]

kokietka (przestarz.) — kobieta zalotna. [przypis edytorski]

kokilka — małe naczynie żaroodporne w kształcie miseczki, w którym zapieka się i podaje do stołu przystawki. [przypis edytorski]

koklusz — krztusiec, ciężka i długotrwała infekcja górnych dróg oddechowych. [przypis edytorski]

koklusz — krztusiec; ciężka i długotrwała infekcja górnych dróg oddechowych. [przypis edytorski]

kokocica (daw.) — zgr. od kokota: prostytutka. [przypis edytorski]

kokocko — tak jak kokota, w sposób właściwy kokocie; kokota (daw.): prostytutka. [przypis edytorski]

kokornak, Aristolochia (bot.) — rodzaj roślin z rzędu pieprzowców; kokornak wężowy (A. serpentaria), występujący naturalnie w Płn. Ameryce, był używany jako lek przeciwmalaryczny o własnościach podobnych jak chinina. [przypis edytorski]

kokornak — rodzaj bylin i pnączy o sercowatych liściach i kwiatach wydzielających nieprzyjemny zapach. [przypis edytorski]

Kokorzyn — wieś w woj. wielkopolskim, w pow. kościańskim; w XIX w. w zaborze pruskim. [przypis edytorski]

kokosić się (daw.) — nadymać się, pysznić się. [przypis edytorski]

Kokos — przedwojenny bar w centrum Warszawy, na ul. Nowy Świat 43. [przypis edytorski]

kokosza — kura. [przypis edytorski]

kokosz (daw.) — kura, kwoka. [przypis edytorski]

kokoszka — kura, kwoka. [przypis edytorski]

kokosz — kura. [przypis edytorski]

kokosznik (daw.) — nakrycie głowy noszone na Ukrainie i w Rosji przez kobiety. [przypis edytorski]

kokosz (przestarz.) — kura, kwoka. [przypis edytorski]

kokota (daw.) — kobieta lekkich obyczajów; prostytutka. [przypis edytorski]

kokota (daw.) — kobieta lekkich obyczajów; prostytutka. [przypis edytorski]

kokota (daw.) — prostytutka. [przypis edytorski]

kokota (daw.) — prostytutka. [przypis edytorski]

kokota (daw.) — utrzymanka, prostytutka. [przypis edytorski]