Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
Władysław Szlengel, Co czytałem umarłym, Dodatek, Résumé, czyli Krakowiaki makabryczne
Fraszki → ← Pożegnanie z czapką

Spis treści

    1. Nadzieja: 1

    Co czytałem umarłymWładysław SzlengelRésumé, czyli Krakowiaki makabryczne

    1
    Motyka — piłka, graca, kleszcze,
    czy pamiętasz, bracie, jeszcze?
    Apenszlak[1], Ordonka[2], PKO[3],
    było życie, bracie, co?
    5
    Motyka, piłka, kleszcze, młotek,
    Adria[4], szampan dla kokotek[5],
    E. Wedel[6], Palladium[7], mały Fiat[8],
    Bukiet, bigos — to był świat…
    Motyka, piłka, kleszcze, graca,
    10
    taxi — złocisz, lipa[9] praca…
    „Czerwoniak”[10], „Nasz Przegląd”[11], „Kino”, Wiech[12],
    Tom[13], Krukowski[14], Bodo[15], śmiech…
    Motyka, piłka, spodnie w rzucik,
    przeminęło i nie wróci,
    15
    a po roku wspomnij pan…
    znowu — „Sztuka[16]”. Wiera Gran[17]
    Motyka, piłka (spiszę tom ja…),
    znów żydowska autonomia…
    szopki, hopki, gmina, gmach…
    20
    oj di bone[18]ałe głach[19]!!!
    W „Sztuce” jest kawa, nie namiastka,
    Anigsztajna fajne ciastka,
    dziwki, śpiwki i „zet-zet”,
    aby tylko… szmugiel szedł…
    25
    Motyka, piłka, laska, bucik,
    też minęło i nie wróci…
    nagle — Alarm! Akcja trwa[20]
    wszystko na dół… szafa gra[21]!!!
    Motyka, piłka, szafa, skrzynki,
    30
    Lejkin[22], Szmerling[23] i Treblinki[24],
    plecak — wagon — blok czy Plac[25],
    szopa, ausweis[26], blaszka, Kac[27]
    NadziejaMotyka, graca, piłka, szczotka,
    proszę państwa, siup do środka…
    35
    a co jutro?… szkoda dnia…
    „Żywy Dziennik[28]” dalej gra!!!!!!…

    Przypisy

    [1]

    Appenszlak, Jakub (1894–1950) — krytyk literacki i teatralny, tłumacz i prozaik, scenarzysta filmowy, współpracownik wielu czasopism polsko-żydowskich. [przypis edytorski]

    [2]

    Ordonka — Hanka Ordonówna, właśc. Maria Anna Tyszkiewicz z domu Pietruszyńska (1902–1950), piosenkarka, tancerka i aktorka, śpiewała m. in. szlagier Miłość ci wszystko wybaczy, w czasie II wonky światowej opiekowała się polskimi sierotami w ZSRR, napisała o nich książkę Tułacze dzieci (1948). [przypis edytorski]

    [3]

    PKO — Powszechna Kasa Oszczędności, polski bank założony w roku 1919. [przypis edytorski]

    [4]

    Adria — elegancki lokal funkcjonujący w Warszawie przy ulicy Moniuszki 10 w latach 1931–1944. [przypis edytorski]

    [5]

    kokota (daw.) — prostytutka. [przypis edytorski]

    [6]

    E. Wedel — firma cukiernicza funkcjonująca od roku 1851, producent wyrobów czekoladowych; nazwa pochodzi od imienia drugiego właściciela, Emila Wedla, któremu przedsiębiorstwo zostało podarowane w prezencie ślubnym. [przypis edytorski]

    [7]

    Palladium — kino przy ul. Złotej 7/9 w Warszawie, funkcjonujące od lat 30. do końca lat 90. XX w. [przypis edytorski]

    [8]

    mały Fiat — prawdopodobnie mowa o modelu Fiat 508, niewielkim samochodzie osobowym produkowanym w Polsce na licencji Fiata (Fabbrica Italiana Automobili Torino) od roku 1931. [przypis edytorski]

    [9]

    lipa (slang) — byle jaki. [przypis edytorski]

    [10]

    „Czerwoniak” — „Kurier Czerwony”, przedwojenne warszawskie czasopismo sensacyjne; także: ogólne przedwojenne określenie prasy brukowej a. sensacyjnej, pochodzące od jaskrawoczerwonych tytułów artykułów. [przypis edytorski]

    [11]

    „Nasz Przegląd” — dziennik mniejszości żydowskiej w Polsce, wydawany w latach 1923–1939; jego redaktorem był wspomniany w tym wierszu Jakub Appenszlak. [przypis edytorski]

    [12]

    Wiech — pseudonim Stefana Wiecheckiego (1896–1979), warszawskiego dziennikarza, felietonisty i prozaika, często wykorzystującego w swoich utworach warszawską gwarę miejską. [przypis edytorski]

    [13]

    Tom, Konrad — właśc. Konrad Runowiecki (1887–1957), piosenkarz, scenarzysta i reżyser filmowy. [przypis edytorski]

    [14]

    Krukowski, Kazimierz (1901–1984) — aktor kabaretowy, rewiowy i filmowy pochodzenia żydowskiego; używał pseudonimu „Lopek”. [przypis edytorski]

    [15]

    Bodo, Eugeniusz — właśc. Bohdan Eugène Junod (1899–1943) aktor rewiowy, teatralny i filmowy, w późniejszym okresie także scenarzysta, reżyser i producent filmowy. [przypis edytorski]

    [16]

    Sztuka — kawiarnia artystyczna w getcie warszawskim, występowali tam m.in. Wiera Gran i Władysław Szlengel. [przypis edytorski]

    [17]

    Wiera Gran — właśc. Dwojra Grynberg ( 1916–2007), piosenkarka, aktorka kabaretowa i filmowa; od marca 1941 do sierpnia 1942 przebywała w warszawskim getcie, gdzie śpiewała w kawiarniach; z getta została wyprowadzona przez późniejszego męża, Kazimierza Jezierskiego. Jej kariera muzyczna trwała do 1971 roku. [przypis edytorski]

    [18]

    Oj di bone (jidysz) — fragment piosenki Leopolda Rubinsteina, kompozytora, muzyka i śpiewaka z warszawskiego getta. Poniżej fragment tej piosenki: Oj, di bone! Ich will niszt upgejbn di bone, Ich will noch a bisele lebn” (Oj, kartka żywnościowa! Ja nie chcę oddać tej kartki, ja chcę jeszcze żyć). [przypis edytorski]

    [19]

    ałe głach (jidisz) — wszyscy równi. [przypis edytorski]

    [20]

    akcja trwa — mowa o akcji przesiedleńczej, trwającej od lipca do września 1942 roku, w ramach której wywożono Żydów z getta do obozu w Treblince. [przypis edytorski]

    [21]

    szafa gra — wszystko w porządku (w domyśle: ponieważ zapłacona została łapówka; powiedzenie wywodzi się od szafy grającej, do której, kiedy chciało się posłuchać muzyki, trzeba było wrzucić monetę). [przypis edytorski]

    [22]

    Lejkin, Jakub (1906–1942) — adwokat, zastępca dowódcy Żydowskiej Służby Porządkowej, zastrzelony w pierwszej egzekucji przeprowadzonej przez Żydowską Organizację Bojową. [przypis edytorski]

    [23]

    Szmerling, Mieczysław — komendant Umschlagplatzu, znany z okrucieństwa, należał do wyższych funkcjonariuszy Żydowskiej Służby Porządkowej. [przypis edytorski]

    [24]

    Treblinka — obóz zagłady funkcjonujące w okresie od lipca 1942 roku do listopada 1943 roku w pobliżu wsi Treblinka w obecnym województwie mazowieckim; kierowano do niego Żydów z polskich gett w ramach akcji zagłady Żydów noszącej kryptonim Reinhardt; w obozie funkcjonowały komory gazowe. [przypis edytorski]

    [25]

    placUmschlagplatz, plac przeładunkowy, usytuowany przy skrzyżowaniu ul. Stawki i Dzikiej; początkowo służył wymianie towarów między gettem a światem zewnętrznym, później gromadzono na nim ludzi wywożonych do Treblinki. [przypis edytorski]

    [26]

    ausweis (niem.) — zaświadczenie, legitymacja a. dowód osobisty; dokument niezbędny do legalnego funkcjonowania w getcie. [przypis edytorski]

    [27]

    Kac, Leon — fryzjer w getcie warszawskim, obsługujący m. in. niemieckich żołnierzy organizujących akcję przesiedleńczą trwającą od lipca do września 1942. [przypis edytorski]

    [28]

    Żywy Dziennik — cykliczny program satyryczny prezentowany w getcie w kawiarni „Sztuka”, początkowo przygotowywany przez zespół, w skład którego wchodził m. in. poeta Wacław Teitelbaum, a po wywózkach 1942 roku kontynuowany jednoosobowo przez Schlengla. [przypis edytorski]

    x