Przypisy

pogwara (gw.) — mowa. [przypis edytorski]

pogwarka (daw.) — rozmowa. [przypis edytorski]

pogwar — niewyraźny szmer głosów słyszanych z pewnej odległości. [przypis edytorski]

pogwar — niewyraźny szmer głosów słyszanych z pewnej odległości. [przypis edytorski]

pogwar — przyciszony gwar głosów, dobiegający z pewnej odległości. [przypis edytorski]

pohańca — poganina. [przypis edytorski]

pohańce (starop.) — pohańcze, pohańcu; poganinie. [przypis edytorski]

pohańcy (daw.) — poganie. [przypis edytorski]

pohańczy — należący do pohańca, tj. Tatara, Turka, niewiernego, poganina (daw. określenie o negatywnym zabarwieniu znaczeniowym). [przypis edytorski]

pohane (z ukr.) — pogańskie, niewierne. [przypis edytorski]

pohaniec (daw.) — poganin a. muzułmanin. [przypis edytorski]

pohaniec (daw.) — poganin. [przypis edytorski]

pohaniec (daw.) — poganin; z pohańcy — dziś popr. forma Msc. lm.: z pohańcami. [przypis edytorski]

pohaniec (daw., pogard.) — poganin; tu: muzułmanin, Tatar. [przypis edytorski]

pohaniec (daw., pogard.) — poganin; tu: muzułmanin, Turek a. Tatar. [przypis edytorski]

pohaniec — pogardliwie o wyznawcy islamu (szczególnie Tatarze, Turku); pierwotnie od: poganin w wymowie rus. [przypis edytorski]

pohaniec (starop., z ukr.) — wyznawca islamu. [przypis edytorski]

pohaniec (z rus., daw., pogard.) — poganin. [przypis edytorski]

pohaniec (z rus.) — poganin; nazwa członków oddziałów tatarskich (a więc muzułmańskich); z czasem obraźliwa nazwa, znacząca tyle co: nikczemnik. [przypis edytorski]

pohaniec (z rus.) — poganin; używane gł. wobec Tatarów, Turków i in. plemion azjatyckich. [przypis edytorski]

po harapie (daw.) — po wszystkim (określenie myśliwskie, od okrzyku kończącego polowanie). [przypis edytorski]

po harapie (daw.) — po wszystkim. [przypis edytorski]

po harapie — po sprawie, dokonane; harap — bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem, używany dawniej na psy myśliwskie; por. przysł.: jak z bicza strzelił. [przypis edytorski]

po herapie a. po harapie (daw.) — po fakcie, po zakończeniu; harap (z niem. herab: precz): odpędzanie psów od ubitej zwierzyny, zakończenie polowania, także: bicz myśliwski do odpędzania psów, bicz w ogóle. [przypis edytorski]

Pohrebyszcze — miasto na Ukrainie, nad rzeką Roś. [przypis edytorski]

pohulajmyż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: pohulajmy więc. [przypis edytorski]

pohybelnik — niebezpieczne, grząskie miejsce. [przypis edytorski]

pohybel (z ukr.) — szubienica, przen. zguba. [przypis edytorski]

Pohybnesz! (ukr.) — Zginiesz! [przypis edytorski]

poignards dans le sein — sztyletów w łonie. [przypis edytorski]

poilu (fr.: owłosiony) — potoczne określenie fr. żołnierza piechoty z czasów I wojny światowej. [przypis edytorski]

poimać (daw.) — pochwycić; imać: chwytać. [przypis edytorski]

poimać (daw.) — pojmać, schwycić. [przypis edytorski]

poimać (daw.) — wziąć; por. dzisiejsze: pojmać. [przypis edytorski]

poimać (starop. forma) — pojmać. [przypis edytorski]

poimać (starop.) — pojmać; uwięzić. [przypis edytorski]

poimany a. pojmany (starop.) — uwięziony; przytrzymany. [przypis edytorski]

Poincaré, Henri (1854–1912) — francuski matematyk, fizyk i astronom; zajmował się także filozofią nauki. [przypis edytorski]

Poincaré, Henri (1854–1912) — francuski matematyk, fizyk teoretyczny i matematyczny, astronom teoretyczny oraz filozof nauki. [przypis edytorski]

Poincaré, Henri Jules (1854–1912) — francuski matematyk, astronom, fizyk i filozof; członek francuskiej Akademii Nauk, profesor na Sorbonie, autor prac z różnych dziedzin matematyki, zajmował się m.in. topologią kombinatoryczną i równaniami różniczkowymi. [przypis edytorski]

Poincaré, Henri Jules (1854–1912) — wybitny francuski matematyk, zajmował się również fizyką teoretyczną, mechaniką nieba i filozofią nauki. [przypis edytorski]

Poincaré, Henri Jules (1854–1912) — wybitny francuski matematyk, zajmujący się także fizyką teoretyczną i mechaniką nieba, filozof nauki. [przypis edytorski]

Poincaré, Jules Henri (1854–1912) — francuski matematyk, fizyk, astronom i filozof nauki, z zawodu inżynier górnictwa; prof. Uniwersytetu Paryskiego od 1881 r., prof. fizyki matematycznej na Sorbonie od 1886, członek Francuskiej Akademii Nauk od 1887 r.; prekursor teorii względności, w zakresie matematyki zajmował się m.in. równaniami różniczkowymi, współtwórca współcz. topologii kombinatorycznej. [przypis edytorski]

Poincaré, Raymond (1860–1934) — polityk francuski, pięciokrotny premier, prezydent Francji w latach 1913–1920. [przypis edytorski]

Poincare wyraził te same przypuszczenia, co E.[Einstein], ale E. w swojej pierwszej książce, a P. w swojej ostatniej — w rzeczywistości były to artykuły w pismach naukowych, a nie książki. Pierwsza praca Einsteina dotyczyła oddziaływań międzycząsteczkowych; ostatnie teksty Poincarego to dzieła astronomiczne i popularnonaukowe. Praca Einsteina na temat szczególnej teorii względności została złożona do druku 30 czerwca i opublikowana we wrześniu 1905, krótki artykuł Poincarego na ten temat ukazał się 5 lipca 1905, a jego poprawiona, rozszerzona wersja w styczniu 1906. Przede wszystkim zaś teoria Poincarego była znacząco odmienna od teorii Einsteina i bazowała na przyjętej od dawna hipotezie światłonośnego eteru, jednorodnej substancji wypełniającej Wszechświat. Einstein wykorzystał te same równania, co Poincare, ale odrzucił istnienie eteru oraz inaczej interpretował wnioski z wyników. [przypis edytorski]

po inne lata — dziś: w inne lata; w poprzednie lata. [przypis edytorski]

pointa — puenta. [przypis edytorski]

point de declenchement (fr.) — punkt początkowy, punkt odbicia. [przypis edytorski]

point de reveries (fr.) — koniec marzeń (mrzonek). [przypis edytorski]

Point des rêveries (fr.) — żadnych marzeń. [przypis edytorski]

point d'honneur (fr.) — punkt honoru. [przypis edytorski]

poiskaj się — przeszukaj swoje włosy. [przypis edytorski]

Poisson, Jeanne Antoinette, Marquise de Pompadour (1721–1764) — wpływowa kochanka króla Francji Ludwika XV, protektorka artystów i autorów Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. [przypis edytorski]

Poitiers, Diana de (1499–1566) — słynąca z urody wpływowa faworyta króla francuskiego Henryka II Walezjusza. [przypis edytorski]

Poitou — kraina historyczna w zach. Francji. [przypis edytorski]

pojąć — tu: pojąć za żonę, poślubić. [przypis edytorski]

pojąć żonę a. pojąć kogoś za żonę — poślubić kogoś, ożenić się z kimś. [przypis edytorski]

pojąć — zrozumieć. [przypis edytorski]

pojął był z imieniem niejaką Różównę z Sędziszowa — Mikołaj Rej ożenił się w 1531 r. z Zofią Kościeniówną z Sędziszowa, siostrzenicą arcybiskupa lwowskiego Andrzeja Boryszewskiego, który kupił im jako swym krewnym wiele dóbr ziemskich. [przypis edytorski]

pojął — tu daw.: wziął. [przypis edytorski]

Pojale Syjon, właśc. Poalej Syjon (z hebr. פועלי ציון: Robotnicy Syjonu) — lewicowa partia, istniejąca w latach 1906–1950, zrzeszająca Żydów o poglądach syjonistycznych. Pełna nazwa partii to Jidisze Socjalistisz-Demokratisze Arbeter Partaj „Poalej Cion”: Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza „Poalej Syjon”. [przypis edytorski]

pojaśń — dziś popr. forma: wyjaśnij. [przypis edytorski]

pojazda (daw.) — wiosło. [przypis edytorski]

pojdze (gw.) — pójdźże (konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że w wymowie gwarowej). [przypis edytorski]

pojęni (gw.) — dziś popr. forma: pojęli; znaczenie: zrozumieli. [przypis edytorski]

pojechać — dziś, kiedy mowa o łódce, popr.: popłynąć. [przypis edytorski]

pojechał był — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: pojechał wcześniej (przed inną czynnością lub zdarzeniem wyrażonym w czasie przeszłym). [przypis edytorski]

pojechałem był — daw. forma czasu zaprzeszłego, dziś: pojechałem. [przypis edytorski]

pojechali z meldunkiem do Organizacji — meldunki Organizacji Wojskowej z obozu w Oświęcimiu były przekazywane do Komendy Głównej ZWZ/AK w Warszawie. [przypis edytorski]

pojeden (reg.) — co niektóry. [przypis edytorski]

po jednej lub po drugiej stronie rzeki Tweed — końcowy odcinek rzeki Tweed stanowi granicę między Szkocją a Anglią. [przypis edytorski]

po jednemu — dziś: po jednej. [przypis edytorski]

po jednemu — dziś: po jednym. [przypis edytorski]

po jednemu — dziś popr.: po jednym. [przypis edytorski]

po jednodniowym sprawy roztrząsaniu — w Atenach rozprawa nie mogła trwać dłużej niż jeden dzień. [przypis edytorski]

pojedyńcze — dziś popr.: pojedyncze. [przypis edytorski]

pojedyncza walka — pojedynek. [przypis edytorski]

pojedynek amerykański — pojedynek polegający na losowaniu ofiary, która następnie ma popełnić honorowe samobójstwo. [przypis edytorski]

pojedynek amerykański — starcie pomiędzy przeciwnikami, w którym o wygranej decyduje nie przewaga siłowa a przypadek, np. wyciągnięcie szczęśliwego losu. [przypis edytorski]

pojedynek Mussy oraz wielkiego mistrza Calatravy — wysławiany w pieśniach pojedynek pomiędzy Muzą, przyrodnim bratem króla Boabdila, a wielkim mistrzem rycerskiego zakonu Calatrava, Rodrigiem Téllez Girón, stoczony pod Grenadą w obecności Boabdila i jego dworu. [przypis edytorski]

pojedynka — strzelba o jednej lufie. [przypis edytorski]

pojedynkiem (daw.) — sam, pojedynczo. [przypis edytorski]

pojedynkiem — dziś: w pojedynkę. [przypis edytorski]

pojedynkiem — w pojedynkę. [przypis edytorski]

pojedziewa (gw.) — pojedziemy; daw. starop. forma liczby podwójnej. [przypis edytorski]

pojedziewa (gw.) — pojedziemy. [przypis edytorski]

po jelca (starop. forma) — po jelec, tj. po rękojeść broni. [przypis edytorski]

pojeni (gw.) — pojęli, zrozumieli. [przypis edytorski]

pojeździech (starop. forma) — dziś Ms.lm: (w) pojazdach. [przypis edytorski]

pojezdża (starop. forma) — tu: jedzie. [przypis edytorski]

pojezna czajka — wiosłem (pojazdą) kierowana łódź (czajka). [przypis edytorski]

pojidesz w hostynu (z ukr.) — pojedziesz w gości. [przypis edytorski]

pojmać (starop.) — oboczna forma pisowni występująca w staropolszczyźnie XVI w. u Reja: poimać. [przypis edytorski]

Pojmie lud po tém — z tego (dzięki temu) lud zrozumie. [przypis edytorski]

pojmiem — dziś popr. forma 2 os. lm cz.przysz.: pojmiemy. [przypis edytorski]

pojmiesz — tu: poślubisz. [przypis edytorski]

pojmie — tu: obejmie, opanuje. [przypis edytorski]

pojmujeszli — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: czy pojmujesz. [przypis edytorski]

pojonby sie (gw.) — pojąłby się, tzn. ożeniłby się. [przypis edytorski]

pojoneś (gw.) — pojąłeś (tu: za żonę). [przypis edytorski]