Przypisy

korbacze — bat o krótkim trzonku i do którego przytwierdzano pęk rzemieni, służył to wymierzania kary chłosty, także: kańczug, harap; tu prawdopodobnie chodzi o kiścień (a. masłak): broń obuchową, zbudowaną z krótkiego trzonka, do którego łańcuchem a. rzemieniem przymocowany był bijak w postaci kolczastej kuli, bywa on niekiedy mylnie zwany korbaczem. [przypis edytorski]

korbacz (z węg.) — rodzaj bata na krótkim trzonku; za jego pomocą wymierzana była chłosta. [przypis edytorski]

korbowód — część maszyny napędzająca wał korbowy. [przypis edytorski]

Korbut, Gabriel (1862–1936) — pedagog, autor Literatury polskiej, przewodnika bibliograficznego zbierającego informacje o tekstach opublikowanych w języku polskim. [przypis edytorski]

korcić — tu: nurtować, ciekawić, zastanawiać. [przypis edytorski]

korcy (daw.) — dziś D. lm.: korców; korzec: daw. jednostka objętości produktów sypkich (ziarna, mąki itp.), licząca w XIX w. ok. 128 litrów i podzielna na 32 garnce. [przypis edytorski]

korcy (daw.) — dziś forma D.lm.: korców; korzec: daw. jednostka objętości produktów sypkich (ziarna, mąki itp.), licząca w XIX w. ok. 128 litrów i podzielna na 32 garnce. [przypis edytorski]

korcy — dziś popr. forma D.lm.: korców; korzec: daw. jednostka objętości produktów sypkich (ziarna, mąki itp.); korzec rzymski (modius) liczył ok. 10,5 litra. [przypis edytorski]

korcy — dziś popr. forma D. lm: korców. [przypis edytorski]

korcy — dziś popr. forma: korców; korzec: daw. miara objętości ciał sypkich, wynosząca 128 litrów (korzec warszawski). [przypis edytorski]

Korczak, Janusz — właśc. Henryk Goldszmit (1878 a. 1879–1942), lekarz, pedagog, autor książek dla dzieci (Król Maciuś Pierwszy, Kajtuś czarodziej) oraz o ich wychowaniu (Prawo dziecka do szacunku). Twórca demokratycznego systemu wychowawczego, kierownik żydowskiego Domu Sierot w Warszawie (1912–1942) oraz sierocińca dla dzieci polskich Nasz Dom (1919–1936) mieszczącego się na Bielanach w Warszawie. Zginął w hitlerowskim obozie zagłady w Treblince wraz z wychowankami swojego zakładu. [przypis edytorski]

korczyk — daw. jednostka objętości ciał sypkich, dzielona na 16 garnców i równa ok. 60 kg. [przypis edytorski]

Korczyn — fikcyjna nazwa majątku, którego pierwowzorem była wieś Miniewicze, leżaca na terenie dzisiejszej Baiałorusi. [przypis edytorski]

kord — broń sieczna, duży sztylet lub krótki miecz. [przypis edytorski]

kord (daw.) — krótki miecz. [przypis edytorski]

kord (daw.) — pierwotnie krótki miecz a. długi nóż, ogólnie: broń sieczna. [przypis edytorski]

Kordecki — powieść historyczna Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812–1887). [przypis edytorski]

kordegarda — wartownia, pomieszczenie dla strażników wojskowych. [przypis edytorski]

kordegarda — wartownia straży pałacowej. [przypis edytorski]

kordegarda (z fr. corps de gardes) — wartownia. [przypis edytorski]

kordegarda (z fr.) — wartownia dla straży. [przypis edytorski]

kordelas — broń biała; długi nóż służący głównie do patroszenia zwierzyny. [przypis edytorski]

kordelas —broń biała, długi prosty lub zakrzywiony nóż myśliwski do skłuwania i patroszenia upolowanej zwierzyny. [przypis edytorski]

kordelas — długi nóż myśliwski, służący do oprawiania upolowanej zwierzyny; niegdyś również element uzbrojenia. [przypis edytorski]

kordelas — długi nóż myśliwski, służący do oprawiania upolowanej zwierzyny; niegdyś również element uzbrojenia, używany głównie przez marynarzy; tu: jako wytrzymała broń, którą można było wyrąbywać sobie drogę. [przypis edytorski]

kordelas — długi nóż myśliwski, służący do oprawiania upolowanej zwierzyny; niegdyś również element uzbrojenia, używany głównie przez marynarzy. [przypis edytorski]

kordelas — długi nóż myśliwski, służący do oprawiania upolowanej zwierzyny oraz jako element uzbrojenia marynarzy. [przypis edytorski]

kordelas — długi nóż myśliwski, służący do oprawiania upolowanej zwierzyny. [przypis edytorski]

kordelas — długi nóż myśliwski służący do oprawiania upolowanej zwierzyny. [przypis edytorski]

kordelas — lekko zakrzywiona, krótka szabla z osłoną dla dłoni (jelcem kabłąkowym), używana w XVII–XIX w., głównie przez marynarzy, będąca jednym z charakterystycznych elementów wyposażenia pirata. Kordelas był bronią wytrzymałą, którą można było wyrąbywać sobie drogę przez ciężkie liny i płótno, a równocześnie z powodu dość krótkiego ostrza poręczną w walce w zwarciu na zatłoczonym statku, wśród takielunku i pod pokładem, skuteczniejszą niż długie rapiery lub szpady, ponadto skuteczne posługiwanie się nim wymagało mniej szkolenia. [przypis edytorski]

kordelas — nóż myśliwski, służący do dobijania i patroszenia upolowanej zwierzyny. [przypis edytorski]

kordelas — rodzaj noża myśliwskiego. [przypis edytorski]

Kordelia — postać kobieca z tragedii Król Lear Szekspira; najmłodsza z córek tytułowego bohatera, w przeciwieństwie do swoich sióstr dobra i szczera; zgładzona w więzieniu po przegranej bitwie. [przypis edytorski]

kordiał — bł. przekładu, gdyż kordiał to długo leżakujący napój alkoholowy. [przypis edytorski]

kordiał (daw.) — lek wzmacniający serce a. trunek. [przypis edytorski]

kordiał (daw.) — lek wzmacniający serce. [przypis edytorski]

kordiał (daw.) — lek wzmacniający (szczególnie serce; łac. cor, cordis: serce, cordialis: serdeczny); szlachetny trunek. [przypis edytorski]

kordiał (daw.) — lek wzmacniający (szczególnie serce; łac. cor cordis: serce, cordialis: serdeczny); szlachetny trunek. [przypis edytorski]

kordiał (daw.) — lek wzmacniający (szczególnie serce; od łac. cordialis: serdeczny); później: wyborny trunek. [przypis edytorski]

kordiał (daw.) — mocny trunek lub lek na serce. [przypis edytorski]

kordiał (daw.) — wzmacniający trunek lub lekarstwo w płynie. [przypis edytorski]

kordiał (daw.; z łac. cor, cordis: serce) — mocny trunek; niegdyś: przyrządzana na ziołach nalewka uważana za lek wzmacniający serce. [przypis edytorski]

kordiał — lek. [przypis edytorski]

kordiał — tu: lekarstwo. [przypis edytorski]

kordialnie — serdecznie. [przypis edytorski]

kordialnie (z łac. cor, D. cordis: serce, cordialis: serdeczny) — serdecznie, przyjaźnie. [przypis edytorski]

kordialnie (z łac.) — serdecznie. [przypis edytorski]

kordialny (daw.) — serdeczny. [przypis edytorski]

kordialny specyfik — tu: kordiał, lekarstwo. [przypis edytorski]

kordialny (z łac.) — serdeczny. [przypis edytorski]

Kordian — dramat romantyczny Juliusza Słowackiego, opublikowany w 1834. [przypis edytorski]

kord — krótka szabla, używana zazwyczaj przez niższe warstwy społeczeństwa. [przypis edytorski]

kord — krótki miecz. [przypis edytorski]

Kordoba — miasto w Andaluzji, w płd. Hiszpanii, stolica prowincji o tej samej nazwie; w średniowieczu (756–1031) stolica muzułmańskiego emiratu i kalifatu pod panowaniem dynastii Umajjadów, stanowiła największe miasto Europy, ważny ośrodek nauki, kultury i sztuki; jeden z najcenniejszych zespołów zabytkowych świata, ze wspaniałymi dziełami architektury mauretańskiej. [przypis edytorski]

Kordoba — miasto w płd. Hiszpanii, w Andaluzji. [przypis edytorski]

Kordon — Postenkette. [przypis edytorski]

kordon — tu: granica między zaborami. [przypis edytorski]

kordon — tu w znaczeniu militarnym: ciąg posterunków wojskowych rozstawionych wzdłuż granicy państwa lub strategicznej linii obrony. [przypis edytorski]

kordon (z fr.) — tu: granica między zaborcami. [przypis edytorski]

kord — rodzaj broni siecznej, zwł. krótki miecz. [przypis edytorski]

kord — rodzaj krótkiego miecza bądź ogólnie: broń biała sieczna. [przypis edytorski]

kord — rodzaj krótkiego miecza. [przypis edytorski]

kord — rodzaj szabli. [przypis edytorski]

kord (starop.) — krótki miecz. [przypis edytorski]

kord — szabla. [przypis edytorski]

korduan (daw.) — kurdyban, garbowana skóra zdobiona wytłoczeniami, malowana we wzory i złocona a. srebrzona, używana daw. jako obicie mebli. [przypis edytorski]

Korduba (łac. Corduba) — dziś: Kordoba, miasto w płd. Hiszpanii, stolica prowincji o tej samej nazwie. [przypis edytorski]

kord — wszelka broń biała sieczna lub rodzaj krótkiego miecza. [przypis edytorski]

kordybant — rzemieślnik wytwarzający wyroby z barwionej i wytłaczanej skóry koźlej. [przypis edytorski]

Kordyliery — łańcuch górski w zach. części Ameryki Płn.; w tradycji anglojęzycznej nazwa the Cordilleras obejmuje również południowoamerykańskie Andy. [przypis edytorski]

kord (z tur. i pers. kardas) — jednosieczna broń biała, pierwotnie krótki miecz albo długi sztylet używany przez uboższe warstwy społeczne, od XVI w. synonimiczne określenie szabli. [przypis edytorski]

Korea Północna — Utworzona 9 września 1948 r. komunistyczna Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna jest państwem, w którym do dzisiaj panuje bezwzględny totalitaryzm, prawa człowieka są rutynowo łamane, a ludność w latach 1995-1999 nawiedziła klęska głodu spowodowana nieudolnym zarządzaniem reżimu. [przypis edytorski]

Korea — wg autora potoczna nazwa warszawskiego osiedla między ulicami Domaniewską a Woronicza. [przypis edytorski]

Koreiszowie a. Kurajszyci — największe plemię Mekki; z niego wywodził się Mahomet. [przypis edytorski]

korek (gw.) — korepetytor. [przypis edytorski]

korek — obcas. [przypis edytorski]

korek — tu: obcas. [przypis edytorski]

korektura — poprawki usterek w uchwalonym prawie; ogólnie: usuwanie usterek, korekta. [przypis edytorski]

korelat — odpowiednik. [przypis edytorski]

korelatywny — zależny. [przypis edytorski]

koreliai (lenk.) — karoliai. [przypis edytorski]

korepetytor — daw. osoba zobowiązana do wspólnego powtarzania (zgodnie z dosł. znaczeniem nazwy tej funkcji) z uczniem przerabianych lekcji po szkole i przygotowywania zadań domowych; często był to jedynie nieco starszy uczeń, mieszkający wspólnie z grupą młodszych kolegów na stancji (tj. w mieszkaniu specjalnie wynajmowanym uczniom a. studentom pochodzącym spoza miejscowości, w której znajdowała się szkoła czy uniwersytet). [przypis edytorski]

Korespondencja Woltera z księciem pruskim — późniejszym królem Prus, Fryderykiem II Wielkim (1712–1786); korespondencja ta, zapoczątkowana listem Fryderyka do Woltera w sierpniu 1736, trwała z przerwami ponad 40 lat. [przypis edytorski]

korfirst — właśc. Kurfirst, tytuł książąt niem. [przypis edytorski]

Korfu — wyspa grecka w północnej części Morza Jońskiego. [przypis edytorski]

Korfu — wyspa w płn. części Morza Jońskiego, w czasach Casanovy pod władzą Wenecji. [przypis edytorski]

Koriolan — dramat opowiada losy na wpół legendarnego Rzymianina Koriolana na podstawie tekstu Życia Koriolana, będącego częścią Żywotów sławnych mężów Plutarcha. Z tego źródła Szekspir zapożyczył ogólną fabułę razem z większością postaci sztuki (Koriolan, Tytus Larcjusz, Kominiusz, Meneniusz Agryppa, Sycyniusz Welutus, Juniusz Brutus i Tullus Aufidiusz, który w źródłach staroż. występuje jako Attius Tullius, oraz matka i żona Koriolana). [przypis edytorski]

Koriolan, Gnejusz (a. Gajusz) Marcjusz (łac. Gnaeus Marcius Coriolanus) — postać na poły legendarna, której historia (opowiedziana przez Liwiusza, Plutarcha i in.) wiązać się miała z początkami państwa rzymskiego; przydomek „Coriolanus” zyskał sobie na pamiątkę tego, że dzięki swej odwadze i zdolnościom strategicznym walnie przyczynił się do zwycięstwa Rzymian nad plemieniem Wolsków w 493 p.n.e. i zdobycia miasta Corioli; dwa lata później został wezwany przed sąd ludowy, gdy w obliczu głodu zaproponował rozdzielenie dostaw zboża z Sycylii w zamian za cofnięcie pro-plebejskich uchwał senatu z 494 r. p.n.e. (jego stanowisko polit. koncentrowało się wokół ochrony praw patrycjuszy, był m.in. zwolennikiem likwidacji instytucji trybunów); nie stawił się przed sądem, został skazany zaocznie i udał się na wygnanie: schronił się wówczas właśnie u Wolsków, a następnie wraz z tymi, których niegdyś zwyciężył jako dowódca rzymski, najechał Lacjum i oblegał Rzym; chcąc go przebłagać, by odstąpił od oblężenia, senat dwukrotnie wysyłał do niego posłów, a trybuni unieważnili swój wyrok banicji; Korolian pozostał nieczuły na wszelkie pojednawcze gesty, dopiero gdy z poselstwem wyprawiono kobiety, w ich liczbie jego żonę i matkę, na widok tej ostatniej poniechał chęci zdobycia miasta i wycofał wrogie wojska; swej matce Weturii, która postawiła go przed alternatywą: albo jest jej synem albo wrogiem, miał odrzec, że uratowała Rzym, lecz zgubiła syna; postać Koroliana funkcjonowała jako znak niezłomności przekonań politycznych (w sensie obrony wartości konserwatywnych) i bezgranicznej miłości synowskiej zarazem. [przypis edytorski]

Koriolan, łac. Gnaeus Marcius Coriolanus (V w. p.n.e.) — na poły legendarny wódz rzymski; przyczynił się do zwycięstwa Rzymian nad plemieniem Wolsków w 493 p.n.e. i zdobycia miasta Corioli (stąd przydomek). Dwa lata później zażądał cofnięcia ustępstw senatu wobec plebejuszy, m.in. likwidacji instytucji trybunów. Wezwany przed sąd ludowy uciekł do Wolsków, gdzie schronienia udzielił mu ich przywódca Tullus Atiusz. Na czele Wolsków Koriolan najechał Lacjum i przystąpił do oblężenia Rzymu, do odstąpienia skłoniły go matka i żona. [przypis edytorski]

Koriolan — tragedia Shakespeare'a z roku 1607. [przypis edytorski]

Koriolan — tragedia Wiliama Szekspira. [przypis edytorski]

Koriole, łac. Corioli — staroż. miasto w środkowej Italii, należące do ludu Wolsków; po wydarzeniach opisywanych w tej sztuce zniknęło z kart historii. [przypis edytorski]

korki — tu: obcasy. [przypis edytorski]

korna dań — daw. dar składany w pokorze. [przypis edytorski]

kornak — dozorca słoni, a. osoba powożąca słoniem. [przypis edytorski]

kornak — indyjski treser słoni. [przypis edytorski]

kornalina — klejnot. [przypis edytorski]

kornalina — tu: krwawnik, czerwony kamień szlachetny a. półszlachetny używany do wyrobu biżuterii; karneol (w starożytności porównywalny pod względem wartości z diamentem, perłą czy szmaragdem). [przypis edytorski]

kornbrand — wódka zbożowa pochodzenia niemieckiego. [przypis edytorski]

kornecik — kapelusik o rogatej formie. [przypis edytorski]