Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5571 przypisów.

brabanckie korunki — koronki noszące nazwę od miejsca ich wyrobu, prowincji belgijskiej Brabancji. [przypis edytorski]

brać baty (daw.) — być bitym; nawiązanie do kar cielesnych jako dawnej metody wychowywania dzieci. [przypis edytorski]

brać kogoś na fundusz (daw.) — drwić, kpić z kogoś. [przypis edytorski]

brać na kieł (o koniu) — ponieść, nie słuchając jeźdźca i zaciskając zęby na wędzidle; przen.: uprzeć się. [przypis edytorski]

brać na kształt a na ćwiczenie — brać za przykład postępowania. [przypis edytorski]

Brać pieniędzy nie będziecie od tego, który się krwią zmazał: zaraz sam umrzeć ma. Nie plugawcie krwią ziemie mieszkania swego, która się niewinną krwią maże i nie może inakszego rozgrzeszenia abo oczyścienia brać, jedno przez krew tego, który krew drugiego rozlał. I tak dzierżawy wasze oczyścione będą, gdy z wami mieszkać będę — Lb 35, 31–34, z pominięciem wersetu 32. [przypis edytorski]

brać się do czego (starop.) — tu: uciekać się do czego (miłosierdzia); odwoływać się do czego. [przypis edytorski]

brać się do (starop.) — tu: wybierać się do (jednej ziemie: pewnego kraju). [przypis edytorski]

brać się — zaczynać; zabierać się za coś. [przypis edytorski]

brać — tu: posądzać a. więzić. [przypis edytorski]

brać — tu: traktować. [przypis edytorski]

brać w rekruty — wcielać do wojska jako żołnierzy poborowych. [przypis edytorski]

brać za dobrą monetę — wierzyć w coś, uznawać za prawdę. [przypis edytorski]

brać zagonowa — drobna, uboga szlachta, utrzymująca się z własnej pracy na małym kawałku ziemi. [przypis edytorski]

brace (lenk.) — kreipinys: broli. [przypis edytorski]

bracią rodzoną (starop. forma) — brać rodzoną; braci rodzonych (postawić). [przypis edytorski]

Bracia (1851) — inne źródła podają rok 1852 jako datę wydania powieści Die Brüder: Eine chinesische Geschichte in Versen. [przypis edytorski]

bracia Baring — tu: Barings Bank, najstarszy brytyjski bank inwestycyjny, założony przez kupiecko-bankierską rodzinę Baring, istniejący od 1762 do 1995. [przypis edytorski]

Bracia Biali, właśc. Ojcowie Biali (fr. Pères Blancs) — potoczna nazwa Zgromadzenia Misjonarzy Afryki, zgromadzenia zakonnego założonego przez arcybiskupa Algieru Karola Lavigerie w 1868 roku, zatwierdzonego przez Watykan w 1908. [przypis edytorski]

bracia bosi — pod taką nazwą może kryć się kilka zgromadzeń, np. karmelici bosi (łac. Ordo Fratrum Carmelitarum Discalceatorum Beatae Mariae Virginis de Monte Carmelo) lub augustianie bosi. [przypis edytorski]

bracia — dziś popr.: brać; tj. szlachta. [przypis edytorski]

bracia Faucher — bracia Cesar i Constantin Faucher (1759–1815), zwani bliźniakami La Réole, francuscy generałowie; podczas rewolucji walczyli z rojalistami w Wandei, ze względu na ciężkie rany zmuszeni do opuszczenia aktywnej służby, powrócili do armii podczas Stu Dni Napoleona, dowodząc w armii Pirenejów Zachodnich; aresztowani podczas Restauracji pod zarzutem stworzenia tajnego składu broni, rozstrzelani na rozkaz sądu wojennego 27 września 1815. [przypis edytorski]

bracia Grimm: Wilhelm Karl Grimm (1786–1859) i Jacob Ludwig Karl Grimm (1785–1863) — rodzeni bracia, pisarze i uczeni niemieccy, autorzy Baśni braci Grimm. [przypis edytorski]

bracia Jan i Jędrzej Śniadeccy — Śniadecki, Jan (1756–1830) matematyk, astronom, geograf, filozof; profesor i rektor Uniwersytetu Wileńskiego, zwolennik empiryzmu i zdecydowany krytyk romantyzmu, twórca polskiej terminologii matematycznej i astronomicznej; Śniadecki, Jędrzej (1768–1838) chemik, lekarz, filozof; profesor Uniwersytetu Wileńskiego i Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie. Twórca i propagator polskiej terminologii chemicznej, autor pierwszego polskiego podręcznika do chemii. Ojciec Ludwiki Śniadeckiej. [przypis edytorski]

Bracia Karamazow — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1880 roku. [przypis edytorski]

bracia miła (starop.) — miła braci; forma wołacza od rzeczownika zbiorowego r.ż. brać. [przypis edytorski]

bracia mistycznego Templu — templariusze. [przypis edytorski]

bracia Montgolfier — Joseph Michel Montgolfier (1740–1810) i Jacques Étienne Montgolfier (1745–1799) wynalazcy balonu na grzane powietrze. [przypis edytorski]

Bracia Montgolfier — Joseph Michel Montgolfier i Jacques Étienne Montgolfier, wynalazcy balonu na ogrzane powietrze, tzw. montgolfier. [przypis edytorski]

bracia Rojek — pseudonim Mariana Eile-Kwaśniewskiego (1910–1984), dziennikarza, satyryka i wieloletniego redaktora tygodnika „Przekrój”. [przypis edytorski]

braciaśmy — skrócone: bracia jesteśmy. [przypis edytorski]

bracia Siedleccy — Michał Siedlecki (1873–1940): znany zoolog, autor m.in. Opowieści malajskich, Jawy; Franciszek Siedlecki (1867–1934): malarz i grafik, znany jest jego Album Warszawy oraz portret Norwida. [przypis edytorski]

bracia (starop.) — rzeczownik zbiorowy r.ż.; braciej: forma D.lp. [przypis edytorski]

bracia syjamscy — tu zapewne: Remus i Romulus, mityczni założyciele Rzymu. [przypis edytorski]

bracia z Ajaccio — czterej bracia Napoleona Bonaparte, urodzeni, jak on, w Ajaccio na Korsyce. [przypis edytorski]

Bracia z Ajaccio — zapewne chodzi tutaj o braci Napoleona (1769–1821), który urodził się w Ajaccio, stolicy francuskiej Korsyki. [przypis edytorski]

bracię — dziś popr. forma B. rzeczownika zbiorowego brać: brać. [przypis edytorski]

braciej — dziś popr.: braciom. [przypis edytorski]

Bracie mój drogi, wspólnymi siłami tę przemoc człowieka / Wstrzymajmy! — Homer, Iliada XXI 308 (słowa boga rzeki Skamander zmagającego się z Achillesem, którego usiłuje powstrzymać przed gromieniem Trojan i wdarciem się do miasta, skierowane do Simoenta, boga rzeczki stanowiącej dopływ Skamandra). [przypis edytorski]

bracie, złowrogie twe śluby — śluby Polinika z córką Adrastosa, króla Argos, które ułatwiły zorganizowanie wyprawy siedmiu przeciw Tebom. [przypis edytorski]

braci nasycę popioły — chodzi o „nasycenie” poległych poprzez dokonanie zemsty. [przypis edytorski]

braci się — dziś popr. forma 3.os.lp: brata się. [przypis edytorski]

Bractwo Cyryla i Metodego — tajna organizacja założona w styczniu 1846 w Kijowie z inicjatywy Mykoły Kostomarowa, rozbita przez władze carskie w marcu 1847; głosiła hasła przebudowy społeczeństwa na zasadach nauki chrześcijańskiej, zniesienia pańszczyzny, przywilejów stanowych, proklamowanie wolności sumienia oraz zjednoczenia wszystkich Słowian w jednym, demokratycznym, federacyjnym państwie. [przypis edytorski]

bractwo — organizacja religijna, zrzeszająca ludzi o podobnych formach pobożności (np. bractwo różańcowe). [przypis edytorski]

bractwo — stowarzyszenie rzemieślników, cech. [przypis edytorski]

Bractwo Wybrzeża — luźna organizacja piratów i korsarzy działających w XVII w. na M. Karaibskim, zwanych bukanierami. Ich główną bazą była niewielka wyspa Tortuga, a następnie Port Royal na Jamajce. Atakowali statki oraz tereny należące do Hiszpanii, sprzymierzając się z siłami Anglii, Francji i Holandii. Pod koniec XVII w., po uznaniu przez Hiszpanów posiadłości krajów, które wspierały bukanierów, zostali wyrugowani ze swoich siedzib. Nieliczni kontynuatorzy Bractwa prowadzili czysto przestępczą działalność, napadając na statki cywilne. [przypis edytorski]

Bradshawa rozkład jazdy kontynentalnych kolei żelaznych (oryg.: Bradshaw's Continental Railway Guide) — seria popularnych rozkładów jazdy połączonych z przewodnikami turystycznymi, publikowanych w Londynie od 1847 do 1939. [przypis edytorski]

Bradshaw (pot.) — Bradshawa miesięczny rozkład jazdy kolei (ang.: Bradshaw's Monthly Railway Guide), seria popularnych rozkładów jazdy połączonych z przewodnikami turystycznymi, publikowanych w Londynie od 1841 do 1961. [przypis edytorski]

Brahma — bóg stwórca świata w hinduizmie. [przypis edytorski]

Brahma — jeden z aspektów Boga w hinduizmie, stwórca żywych istot. [przypis edytorski]

Brahma — jedno z naczelnych bóstw hinduizmu. [przypis edytorski]

brahmańska metafizyka — brahmanizm to faza rozwoju rozwoju religii indyjskiej między wedyzmem a hinduizmem, w której rozwinięto ideę brahmana, nieopisywalnego nieskończonego bytu, będącego najwyższą powszechną zasadą i rzeczywistością wszechświata, wszechobecną przyczyną wszystkiego. [przypis edytorski]

Brahma — najwyższy bóg mitologii hinduskiej, stwórca świata. [przypis edytorski]

brahmanizm — faza rozwoju rozwoju religii indyjskiej między wedyzmem a hinduizmem, w której rozwinięto ideę brahmana, nieopisywalnego nieskończonego bytu, będącego najwyższą powszechną zasadą i rzeczywistością wszechświata, wszechobecną przyczyną wszystkiego. [przypis edytorski]

Brahman — w hinduizmie najwyższa powszechna zasada i rzeczywistość wszechświata, wszechobecna przyczyna wszystkiego; wyróżnia się dwa aspekty Brahmana: poza wszelkim opisem i wyobrażeniem, podlegający jedynie kontemplacji (nirguna brahman) oraz jako przejawiająca się boska obecność, będąca obiektem kultu (saguna brahman). [przypis edytorski]

Brahma, Sziwa i Wisznu — hinduistyczna trójca (Trimurti) jako trzy aspekty najwyższego boga; Brahma stwarza wszechświat, Wisznu go utrzymuje, a Sziwa unicestwia. [przypis edytorski]

Brahms, Johannes (1833–1897) — niemiecki kompozytor okresu romantyzmu. [przypis edytorski]

Brahms, Johannes (1833–1897) — pianista, kompozytor i dyrygent niemiecki epoki romantyzmu. [przypis edytorski]

brajtszwance (z niem.) — skóry futerkowe jagniąt owiec (gł. rasy karakuł), poronionych lub wyjętych z łona nieżywej matki na dwa tygodnie przed urodzeniem; najczęściej czarne, rzadziej brązowe, kędzierzawe skórki z silnym połyskiem. [przypis edytorski]

brakonierski (daw.) — kłusowniczy. [przypis edytorski]

brakować (daw.) — tu: sprawdzać wagę (z obawy przed fałszerstwem). [przypis edytorski]

brakować (daw.) — tu: wybierać towar. [przypis edytorski]

brakować (daw.) — wybierać. [przypis edytorski]

brakować żołnierzmi (daw.) — wybierać żołnierzy. [przypis edytorski]

brak — prawdop. żołnierze, którzy nie uczestniczyli w starciu pod Glock. [przypis edytorski]

Brak strony; tekst uzupełniono na podstawie innego wydania. [przypis edytorski]

brak ziemi do parcelacji — reforma rolna uchwalona w roku 1919 przez sejm pozostawiała w rękach właścicieli majątki do 180 ha (w Poznańskiem, na ziemiach białoruskich i ukraińskich do 400 ha) i zapewniała im odszkodowanie. Parcelację ograniczono do 200 tys. ha rocznie, jednak w latach 1918–1921 zrealizowano ją zaledwie w 40%. Oddanie parcelacji w ręce różnych banków i spółek doprowadziło do spekulacji ziemią, w rezultacie przechodziła ona przeważnie w ręce bogatych chłopów. Porozumienie stronnictw prawicowych w roku 1923 ograniczyło parcelację prawie wyłącznie do majątków państwowych i publicznych. Również w ostatniej swej wersji z roku 1925 reforma rolna uwzględniała przede wszystkim interesy zamożnych właścicieli ziemskich, nie zaspokajając zupełnie głodu ziemi wśród małorolnego chłopstwa i proletariatu wiejskiego. [przypis edytorski]

brały lekcje tańca i panicze, i panienki — dziś popr.: brali lekcje tańca i panicze, i panienki. [przypis edytorski]

braliśta (gw.) — forma 2 os. lm: braliście. [przypis edytorski]

Brama Brandenburska — zabytkowa budowla w Berlinie, jeden z charakterystycznych punktów miasta. [przypis edytorski]

Brama Brandenburska — zabytkowa budowla w Berlinie, zaprojektowana przez Carla Gottharda Langhansa, zbudowana w latach 1788–1791. [przypis edytorski]

Brama Dytejska (właśc. Dantejska) — w Boskiej Komedii brama prowadząca do piekieł. [przypis edytorski]

brama Elwiry (hiszp. Puerta de Elvira) — daw. główna brama miejska Grenady, zbudowana w XI w., silnie ufortyfikowana, stanowiła wejście do dzielnicy Albaicín od strony dawnego miasta Elwira. [przypis edytorski]

Bramante, Donato di Angelo del Pasciuccio (1444–1514) — wł. malarz i architekt. [przypis edytorski]

Brama — popr. Brahma, jeden z bogów religii hinduistycznej, który ma cztery głowy i ręce. [przypis edytorski]

bramarbasiert — prahlt. [przypis edytorski]

Brama Skajska — brama prowadząca do Troi. [przypis edytorski]

bram (daw.) — listwa u szaty (obramowanie), galon. [przypis edytorski]

braminizm — daw.: hinduizm, religia indyjska, w której kapłanami i nauczycielami, przechowującymi świętą wiedzę są bramini; dziś: wyodrębniana niekiedy faza rozwoju rozwoju religii indyjskiej między wedyzmem a hinduizmem właściwym (ok. X–V w. p.n.e.). [przypis edytorski]

braminizm — tu: hinduizm, religia indyjska. [przypis edytorski]

bramin — kapłan i religijny nauczyciel w hinduizmie, należący do najwyższego stanu społecznego w Indiach. [przypis edytorski]

bramin — tu zapewne jako kapłan hinduski; bramini to tradycyjnie uprzywilejowana kasta w hinduizmie, pełniąca ważne funkcje społeczne, w tym niekiedy religijne. [przypis edytorski]

bramin — w hinduizmie członek najwyższej kasty społecznej: klasy kapłańskiej. [przypis edytorski]

bramin — w hinduizmie, kapłan i nauczyciel, przechowujący świętą wiedzę. [przypis edytorski]

bramiony — bramowany, obszyty lamówką po brzegach. [przypis edytorski]

bramka (daw.) — kobieca ozdoba na czoło i głowę; zdr. od bram, por. obramowanie. [przypis edytorski]

bramka — ozdoba biżuteryjna na czoło i głowę. [przypis edytorski]

bramować (daw.) — obszywać brzegi lamówką. [przypis edytorski]

bramować — obrębiać, obszywać, tu: otaczać. [przypis edytorski]