Przypisy

pasyjka — krzyżyk z wizerunkiem ukrzyżowanego Chrystusa. [przypis edytorski]

pasyjka — umocowany na podstawce krzyżyk z postacią przybitego Chrystusa. [przypis edytorski]

pasy magnetyczne — ruchy rąk stosowane w dawnej metodzie leczenia wymyślonej przez F. Mesmera, mające powodować uregulowanie przepływu tzw. magnetyzmu zwierzęcego, krążącego w ciele pacjenta. Mimo obalenia w 1784 teorii Mesmera jako nienaukowej, „magnetyzowanie” stosowano jako zabieg leczniczy przez cały XIX w. aż do lat 20. XX w. [przypis edytorski]

pasy (starop. forma) — dziś N.lm: pasami. [przypis edytorski]

pasząc się — daw. forma, dziś: pasąc się. [przypis edytorski]

paszą (daw. forma) — dziś B. r.ż.: (na) paszę. [przypis edytorski]

paszą (starop. forma) — dziś B.lp r.ż: (na) paszę. [przypis edytorski]

pasza a. basza (z tur.) — dygnitarz w dawnym Imperium Osmańskim lub w Egipcie; także: tytuł honorowy lub arystokratyczny. [przypis edytorski]

pasza a. basza (z tur.) — wysoki urzędnik turecki; pan. [przypis edytorski]

paszalik a. pachalik — tur. jednostka administracyjna, prowincja rządzona przez jednego paszę; tu: zgromadzenie dostojników. [przypis edytorski]

paszalik — jednostka administracyjna w Turcji. [przypis edytorski]

pasza — pokarm dla zwierząt; tu żartobliwie. [przypis edytorski]

pasza — pożywienie dla zwierząt. [przypis edytorski]

paszcz — dziś popr. forma M.lp: paszcza. [przypis edytorski]

paszczeka (starop.; tu forma Msc, lp, r.ż.: w paszczece) — szczęka. [przypis edytorski]

Paszeko — imię postaci popularne w opowieściach „hiszpańskich” w literaturze; inny zapis: Pacheco. [przypis edytorski]

pas (z fr.) — krok w tańcu. [przypis edytorski]

pas (z fr.) — tu: ruch, gest. [przypis edytorski]

Paszkiewicz — właśc. Paskiewicz, Iwan Fiodorowicz (1782–1856), generał wojsk ros., naczelny wódz wojsk Imperium Rosyjskiego stłumił powstanie listopadowe, zdobył Warszawę i został dożywotnim namiestnikiem Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]

Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej — rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. [przypis edytorski]

paszkot — ptak wędrowny z rodziny drozdów. [przypis edytorski]

paszkwilem trącące karty Oktawa Mirbeau — fr. pisarz Octave Mirbeau (1848–1917) w swojej książce La 628-E8, w części pt. La Mort de Balzac opisuje ostatnie godziny życia Balzaka, jego agonię i samotność, podczas gdy w pokoju obok jego żona, pani Hańska, spędzała czas na przyjemnościach w towarzystwie swego kochanka, malarza Jeana Gigoux (1806–1894). [przypis edytorski]

paszkwil (lit.) — utwór literacki mający na celu zniesławienie kogoś. [przypis edytorski]

paszkwil — utwór wyśmiewający i zniesławiający kogoś. [przypis edytorski]

paszkwil (wł.) — utwór poświęcony jakiejś osobie, którego celem jest ukazanie jej w złym świetle. [przypis edytorski]

paszkwil — złośliwy, znieważający a. obrażający kogoś utwór literacki. [przypis edytorski]

pasznia (daw.) — pasza. [przypis edytorski]

paszoł! (ros.) — poszedł! [przypis edytorski]

Paszoł! (ros.) — Precz! [przypis edytorski]

paszoł won, durak (ros.) — idź precz, durniu. [przypis edytorski]

paszoł won — idź precz. [przypis edytorski]

paszoł (z ros.) — poszedł, idź sobie. [przypis edytorski]

paszport nansenowski — wprowadzony został w 1922 r. z inicjatywy podróżnika Fridtjofa Nansena międzynarodowy dokument tożsamości, w okresie międzywojennym wydawany uchodźcom i bezpaństwowcom przez państwa ich pobytu. [przypis edytorski]

Paszporty — wiersz dotyczy złudnej obietnicy danej przez niemieckich okupantów, zapewniającej wolność osobom posiadającym obywatelstwo obcego kraju. Mieszkańcy getta, wierząc w tę pogłoskę, starali się zdobywać paszporty krajów, które nie brały udziału w wojnie, co wiązało się z dużymi kosztami. Mimo to w większości zostali wysłani do obozów koncentracyjnych. Szczególny przypadek stanowiła tu sprawa Hotelu Polskiego. Ok. 3500 Żydów, zwabionych tam obietnicą wyjazdu do krajów neutralnych, Niemcy wysłali do obozów; przeżyło zaledwie 243 z nich. [przypis edytorski]

pasztetnik (daw.) — człowiek zajmujący się przyrządzaniem potraw pieczonych w piecu, szczególnie ciast (cukiernik). [przypis edytorski]

pasztetnik — daw. nazwa cukiernika lub piekarnika w kuchniach węglowych, a także osoby specjalizującej się w wykwintniejszych wyrobach spożywczych, m.in. cukierniczych. [przypis edytorski]

pasztet (pot. przen.) — niespodziewana kłopotliwa sytuacja. [przypis edytorski]

pas (z wł.) — przejście. [przypis edytorski]

patafizyka — żartobliwa pseudonauka, traktująca o wyjątkach, parodiująca napuszony styl nauki prawdziwej. [przypis edytorski]

Patagończycy — mieszkańcy Patagonii, krainy w południowej części Ameryki Południowej. [przypis edytorski]

pata — pasztet. [przypis edytorski]

patarafka — dekoracyjna podkładka pod lampę. [przypis edytorski]

patarafka — dekoracyjna podkładka pod lampę. [przypis edytorski]

patarafka — ozdobna miseczka pod świecę a. lichtarz, na którą kapie wosk. [przypis edytorski]

patarafki — serwetki. [przypis edytorski]

patarmė — patarimas. [przypis edytorski]

pataszon, właśc. Patachon — w kulturze masowej I połowy XX w. popularna była para komicznych bohaterów filmów: wysoki Pat i niziutki Patachon; pierwszy film z ich udziałem powstał w 1920 r. w Danii. [przypis edytorski]

patatas — ziemniaki. [przypis edytorski]

pataty — inaczej: bataty. [przypis edytorski]

patėmijęs — pastebėjęs. [przypis edytorski]

patėmytinas — atkreipiantis į save dėmesį. [przypis edytorski]

patėmyti — pastebėti. [przypis edytorski]

Patelo, Pateno, Potelo (mit. litew.) — litewskie bóstwo, przewodnik dusz. [przypis edytorski]

patena — mały metalowy talerzyk, na którym kładzie się hostię w czasie mszy. [przypis edytorski]

patenta (daw.) — dawna lm od rzeczownika patent, oznaczającego dokument uprawniający do prowadzenia handlu; dziś: patenty. [przypis edytorski]

Patent cum nomine et sigillo principis — Urkunde mit der Unterschrift und dem Siegel des Fürsten. [przypis edytorski]

patent na wódkę (daw.) — pisemne zezwolenie na sprzedaż alkoholu, dziś nazywane koncesją. [przypis edytorski]

patent sodalisa — dokument członkostwa w sodalicji mariańskiej (por. łac. sodalicium, towarzystwo, bractwo, związek), tj. bractwa, którego członkowie oddają szczególną cześć Najświętszej Marii Pannie (pierwsze takie związki zaczęły powstawać w XVI w.). [przypis edytorski]

patent — tu daw.: dokument poświadczający upoważnienie do pewnych czynności, z łac. panens, patentis: otwarty, jawny. [przypis edytorski]

patent — tu daw.: świadectwo maturalne. [przypis edytorski]

patent — tu: list potwierdzający za opłatą (fr. lettre de confirmation moyennant finance). [przypis edytorski]

patent — tu: patent oficerski, dokument potwierdzający nadanie stopnia oficerskiego. [przypis edytorski]

patera — rodzaj płaskiego naczynia na nóżce. [przypis edytorski]

pater extaticus (łac. ) — dosłownie: ojciec ekstatyczny (od słowa ekstaza, tj. zachwycenie); tytuł ten i następne oznaczają różne, coraz wyższe stopnie mistycznej pobożności; powtarzają też tytuły Ojców Kościoła. [przypis edytorski]

pater familias (łac.) — ojciec, głowa rodziny. [przypis edytorski]

pater familias (łac.) — ojciec rodziny. [przypis edytorski]

pater (łac.) — ojciec. [przypis edytorski]

pater (łac.) — ojciec; wyraz dziś raczej nieużywany w polszczyźnie w przypadkach zależnych. [przypis edytorski]

paternam (…) potestatem (łac.) — władzę ojcowską. [przypis edytorski]

paternianie — grupa religijna wiązana z manicheizmem, potępiona na synodzie rzymskim w 367; zwani też wenustianami (od imienia bogini miłości Wenus). [przypis edytorski]

Pater noster (łac.) — dosł. Ojcze nasz, tu: kazanie. [przypis edytorski]

pater noster (łac.) — ojcze nasz; daw. pot. również nazwa kary, połajania. [przypis edytorski]

Pater Noster (łac.) — Ojcze Nasz. [przypis edytorski]

Pater noster (łac.) — Ojcze nasz. [przypis edytorski]

Pater Noster (łac.) — Ojcze nasz. [przypis edytorski]

Pater noster (łac.) — Ojcze nasz. [przypis edytorski]

pater noster (łac.: ojcze nasz) — tu: kazanie wychowawcze. [przypis edytorski]

pater noster (łac.) — ojcze nasz; tu: pokuta. [przypis edytorski]

paternosterowa — odnoszący się do łac. Pater noster, pierwszych słów modlitwy Ojcze nasz. [przypis edytorski]

Pater noster, qui es in coelis, sanctificetur nomen Tuum (łac.) — Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się imię Twoje. [przypis edytorski]

Pater noster qui es (łac.) — Ojcze nasz, któryś jest. [przypis edytorski]

paternoster (z łac. pater noster: ojcze nasz) — tu: codzienna wymówka, kazanie wychowawcze. [przypis edytorski]

pater, peccavi (łac.) — ojcze, zgrzeszyłem. [przypis edytorski]

Pater profundus (łac.) — „ojciec głęboki” (w wierze); tytuł św. Bernarda z Clairveaux. [przypis edytorski]

pater seraphicus (łac.) — ojciec seraficzny, tj. podobny serafinom, aniołom z jednego z wyższych chórów; tytuł św. Franciszka z Asyżu. [przypis edytorski]

pater spiritualis (łac.) — ojciec duchowny. [przypis edytorski]

Pater, Walter (1839–1894) — angielski pisarz, krytyk sztuki i wykładowca akademicki. [przypis edytorski]

Pater, Walter Horatio (1839–1894) — angielski krytyk literacki i pisarz, znawca antyku i renesansu, uprawiał krytykę impresjonistyczną. [przypis edytorski]

patetyczny — pełen patosu, podniosły, uroczysty; tu: przesadnie poważny. [przypis edytorski]

Pathé & Co. — firma założona przez braci Charlesa, Emila, Jacquesa i Teofila Pathé w 1896 r. (początkowo jako Pathé-Frères). Produkowała kinematografy, fonografy i sprzęt projekcyjny, stając się potentatem w tej branży na rynku międzynarodowym. W 1897 powstało Pathé Cinema zajmujące się produkcją filmów. [przypis edytorski]

patieka — paguoda, džiaugsmas. [przypis edytorski]

patientia (łac.) — cierpliwość. [przypis edytorski]

patiko — čia: sutiko. [przypis edytorski]

patinuks — trump.: patinukas, patinas. [przypis edytorski]

patio (hiszp.) — wewnętrzny dziedziniec. [przypis edytorski]

pati (sen.) — žmona. [przypis edytorski]

pati — žmona. [przypis edytorski]

Patmos — wyspa gr. na Morzu Egejskim, blisko wybrzeży tureckich; należy do archipelagu Dodekanez. Na Patmos przebywał przymusowo św. Jan, autor Apokalipsy, i Grota Apokalipsy jest do dziś celem pielgrzymek chrześcijan. [przypis edytorski]

patoka — miód pszczeli w stanie płynnym. [przypis edytorski]

patoka — płynny miód otrzymany zaraz po wyciśnięciu go z plastrów. [przypis edytorski]