Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 18041 przypisów.
prosto — po prostu. [przypis edytorski]
prostotą majestatyczną zdumiewającym Grekiem — tj. Homerem, autorem Iliady. [przypis edytorski]
prostota (daw.) — ludzie prości, niskiego stanu. [przypis edytorski]
prostota — prostactwo. [przypis redakcyjny]
prostota — tu: prostactwo. [przypis edytorski]
prosto — tu: po prostu. [przypis edytorski]
prostoty — prostactwa, niegrzeczności. [przypis redakcyjny]
„Prosto z mostu” — tygodnik artystyczno literacki wydawany w Warszawie w latach 30. XX w., związany z Obozem Narodowo-Radykalnym. [przypis edytorski]
prostracja — głębokie wyczerpanie nerwowe. [przypis edytorski]
prostracja — skraje wyczerpanie nerwowo-psychiczne. [przypis edytorski]
prostracja — skraje wyczerpanie nerwowo-psychiczne; także: praktyki religijne służące poniżeniu, realizowane np. poprzez leżenie krzyżem lub padanie na twarz. [przypis edytorski]
prostracja — skrajne wyczerpanie psychiczne. [przypis edytorski]
prostracja — stan skrajnego wyczerpania nerwowego. [przypis edytorski]
prostracja — wycieńczenie psychiczne. [przypis edytorski]
prostracja — wyczerpanie, słabość, upadek ducha. [przypis edytorski]
prostracja — wyczerpanie, słabość, upadek ducha. [przypis redakcyjny]
Prosty kapłan Ey — Aj (lub Eje), którego pochodzenie nie jest znane, był być może synem pary dostojników Juja i Czuju. Pełnił wysokie funkcje państwowe za panowania Amenhotepa IV Echnatona oraz jego następców: Semenechkare i Tutenchamona. Za panowania małoletniego Tutenchamona wspólnie z dowódcą wojska Horemhebem został regentem i sprawował faktyczną władzę. Po bezpotomnej śmierci Tutenchamona ogłosił się faraonem (1327–1323 p.n.e.). [przypis edytorski]
prostyła (ukr.) — przebaczyła. [przypis redakcyjny]
prostynia (starop.) — prosta droga. [przypis edytorski]
Prostyte, pane (ukr.) — wybaczcie, panie. [przypis redakcyjny]
prosty — tu: nieobyty, niemądry. [przypis edytorski]
prosty — tu: prostacki, niewykwintny. [przypis redakcyjny]
[prostytutka] żyje przynajmniej w zupełności swoim własnym życiem — Z tym zapewne idzie w parze, że prostytutka cieleśnie, co niejednemu wyda się dziwne, bardziej niż matka dba o czystość. [przypis autorski]
pro sua domo (łac.) — we własnej sprawie, dla swojej korzyści. [przypis edytorski]
prosylogizm — prosylogizmem nazywa się w sylogizmie złożonym taki wniosek, na którym opiera się wniosek dalszy; wynik prosylogizmu staje się jedną z przesłanek wniosku po nim następującego. Pierwsze zdanie prosylogizmu nie może mieć już żadnego udowodnienia; musi więc być pewnym bezwarunkowo. Wniosek oparty na prosylogizmie zwie się episylogizmem. [przypis redakcyjny]
prosylogizm — sylogizm będący częścią łańcucha sylogizmów budującego całość wnioskowania, ale nie kończący go. [przypis edytorski]
prosząc — tu: rozpraszając. [przypis edytorski]
proszczać (rus.) — przebaczyć, darować. [przypis edytorski]
Proszczaj, bat'ku (ukr.) — żegnaj, ojcze. [przypis redakcyjny]
Proszczaj niemytaja Rosija, Strana rabów, strana gospod (z ros.) — Żegnaj, niedomyta Rosjo, kraju niewolników, kraju panów (fragm. wiersza Michaiła Lermontowa). [przypis edytorski]
proszę, by mi pan pożyczył swych pistoletów — jak w wielu innych wypadkach, użył Goethe i tu niemal dosłownie motywu, jakiego mu dostarczyła samobójcza śmierć Wilhelma Jeruzalema. Goethe, który, doświadczywszy namiętnej, nieszczęśliwej miłości do Karoliny (Charlotty) Buff — narzeczonej, a następnie żony Kestnera, sam nosił się z myślą (raczej teoretyczną) o samobójstwie, był głęboko wstrząśnięty dowiedziawszy się o śmierci jednego ze swych znajomych z Garbenheim. Wrócił na miejsce wydarzeń, by zebrać starannie informacje o okolicznościach jego śmierci. Jeruzalem był młodzieńcem utalentowanym, a jego filozoficzna ogłada zyskała mu przyjaźń Lessinga. Studiował na uniwersytecie lipskim razem z Goethem, ale był samotnikiem zarówno podczas nauki, jak i później, w Wetzlarze. W jednej ze swych rozpraw filozoficznych bronił gestu samobójstwa w podobny sposób, jak czyni to Werter na kartach powieści. W utworze Goethego znalazły odbicie jego zatargi służbowe z przełożonym (por. przypis do listu z 17 lutego w II części), upokorzenia związane z pochodzeniem społecznym (jako nieszlachcic, został wyproszony z salonu hrabiego Bassenheim, ponieważ towarzystwo tam zgromadzone nie życzyło sobie przebywać razem z nim). On również kochał się nieszczęśliwie w cudzej żonie — sekretarza Herda, w którego domu zabroniono mu wreszcie bywać. Wszystkie te przykrości doprowadziły Wilhelma Jeruzalema do samobójstwa (30 X 1772 r. odebrał sobie życie strzałem z pistoletu pożyczonego od Kestnera). Można powiedzieć, że postać Wertera, dopóki siadywał pod lipą z tomem Homera w ręku i zażywał sielskich rozkoszy — stanowi odzwierciedlenie przeżyć samego Goethego w czasie pobytu w Wetzlarze i Garbenheim. Natomiast Werter „osjaniczny” posiada wiele rysów Jeruzalema. On również wysłał przed swą śmiercią otwarty bilecik do Kestnera następującej treści: »Czy mógłbym WPana prosić uprzejmie o pożyczenie pistoletów na podróż, którą zamierzam przedsięwziąć.« Wykorzystanie niemal bez zmian tego motywu jest przyczyną, że Werter, pisząc do Alberta, tytułuje go panem, jak Jeruzalem Kestnera, choć wiemy, że przedtem przemawiał do niego przez ty. [przypis redakcyjny]
proszęć — konstrukcja z partykułą „ci”, skróconą do -ć, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]
proszęć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci (skróconą do -ć). [przypis edytorski]
proszę jednak jejmości się kłaniać — aluzja do żony nowobogackiego, która zapewne przysporzyła mężowi fortuny zdobywając dla niego względy możnych. [przypis redakcyjny]
Proszę mnie nie posądzać o jakiś fałszywy arystokratyzm, tylko że przeważnie jakoś takie dziwne nazwiska zdarzają się w sferach sportowych, bo oczywiście w warstwach nie zdegenerowanych jest więcej ludzi o tęgich mięśniach. [przypis autorski]
proszę panią — zwrot towarzyszący zaproszeniu do wnętrza domu; zwrot czysto grzecznościowy wymusza użycie rzeczownika w D., nie zaś w B. i brzmiałby: „proszę pani”. [przypis edytorski]
Proszę was, bracia, przez imię Pana naszego, Jezu Chrysta, abyście wszyscy jedno mówili… — 1 Kor 1, 10. [przypis edytorski]
Proszę w waszym obliczu, Ateńczycy, wszystkich bogów i boginie… — podobnie jak poeta epiczny, zaznacza mówca inwokacją, że zaczyna nowy a ważny ustęp. [przypis tłumacza]
Proszę wyobrazić ruch — dziś: proszę wyobrazić sobie. [przypis edytorski]
Proszę zauważyć, że mówię nie o przemianie pewnych stosunków [Relationen] w ogóle, lecz o przemianie stanu. A więc, kiedy jakieś ciało porusza się jednostajnie, to wcale nie przemienia swego stanu (ruchu); ale przemienia wtedy, gdy jego ruch zwiększa się lub zmniejsza. [przypis autorski]
proszek do zębów — dawniej do mycia zębów używano albo pasty, albo proszku, który mógł być zrobiony z kredy, soli lub sproszkowanych cegieł. [przypis edytorski]
proszek troisty (med.) — preparat sporządzany według kodeksu aptecznego (Farmakopei) wykazujący łagodne działanie przeczyszczające, stosowany na problemy trawienne i kolki głównie u dzieci. [przypis edytorski]
proszku do suszenia pisma — dawniej świeżo zapisane strony posypywano drobnym piaskiem, żeby przyspieszyć schnięcie atramentu. [przypis edytorski]
Proszów — także: Preszów; miasto w płn. Słowaczyźnie nad rzeką Tarczą. [przypis redakcyjny]
Proszowice — w Proszowicach odbywał się sejmik województwa krakowskiego. [przypis redakcyjny]
prosz pampsora — uczniowski skrót zwrotu grzecznościowego: proszę pana profesora. [przypis edytorski]
protagonista — główna postać; odtwórca głównej roli. [przypis edytorski]
protagonista — główny aktor, przen.: człowiek, którego działanie jest w danej sprawie najważniejsze. [przypis edytorski]
protagonista — w staroż. teatrze greckim: pierwszy aktor, prowadzący dialog z chórem; dziś: osoba odgrywająca główną rolę; przywódca. [przypis edytorski]
Protagoras uważał, iż prawdziwym jest dla każdego (…) Epikurejczycy mieszczą wszelki sąd w zmysłach (…) Platon mniemał, iż sąd o prawdzie — Cyceron, Księgi akademickie (Academica), IV, 7. [przypis tłumacza]
Protagoras z Abdery (jońskiej kolonii w Tracji) — najstarszy i najsławniejszy sofista. Głosił, że nie ma przedmiotowej prawdy, „człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”; co do bogów był sceptykiem. W 411 r. jako 70-letni starzec oskarżony o bezbożność, umknął z Aten, ale w drodze do Sycylii utonął podczas burzy morskiej. [przypis tłumacza]
Protagoras z Abdery (ok. 480–410 p.n.e.) — grecki filozof, zaliczany do sofistów. [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do pierwszych sofistów; przypisuje mu się relatywizm poznawczy, brak możliwości ustalenia obiektywnej prawdy, a stąd stwierdzenie, że wszelkie racje są względne, co można wykorzystywać do przekonywania innych w życiu publicznym. [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki zaliczany do pierwszych sofistów; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o cnocie; pismo Protagorasa O zapaśnictwie wymienia Diogenes Laertios (Żywoty i poglądy słynnych filozofów IX, 8.55). [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki zaliczany do pierwszych sofistów; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o cnocie. Przypisuje mu się relatywizm poznawczy, brak możliwości ustalenia obiektywnej prawdy, a stąd stwierdzenie, że wszelkie racje są względne, co można wykorzystywać do przekonywania innych w życiu publicznym. [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do pierwszych sofistów; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o cnocie. Przypisuje mu się relatywizm poznawczy, brak możliwości ustalenia obiektywnej prawdy, a stąd stwierdzenie, że wszelkie racje są względne, co można wykorzystywać do przekonywania innych w życiu publicznym. [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do pierwszych sofistów; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o cnocie. W traktacie O bogach głosił agnostycyzm (nie można wiedzieć, czy bogowie istnieją ani jaką mają naturę), za co wytoczono mu proces o bezbożność. [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do pierwszych sofistów; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o cnocie. [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki zaliczany do pierwszych sofistów; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o cnocie; przypisuje mu się relatywizm poznawczy, brak możliwości ustalenia obiektywnej prawdy, a stąd stwierdzenie, że wszelkie racje są względne, co można wykorzystywać do przekonywania innych w życiu publicznym. [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do sofistów; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o cnocie. W traktacie O bogach głosił agnostycyzm (nie można wiedzieć, czy bogowie istnieją ani jaką mają naturę), za co wytoczono mu proces o bezbożność. [przypis edytorski]
Protagor — Protagoras z Abdery (ok.485–415 p.n.e.), filozof gr., nauczał cnoty polegającej na zwyciężaniu rozmówcy w każdej sprawie, twierdził, że o każdej rzeczy mogą istnieć dwa przeciwstawne sądy. [przypis edytorski]
pro tanto (łac.) — proporcjonalnie. [przypis edytorski]
protargol — preparat medyczny, organiczny kompleks srebra z białkiem; przed odkryciem antybiotyków ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze był stosowany w leczeniu rzeżączki. [przypis edytorski]
prot — człowiek kierujący pracami w zecerni. [przypis edytorski]
protégée (fr.) — protegowana, otaczana opieką. [przypis edytorski]
protège-corps invulnérable (z fr. protèger: chronić, corps: ciało, invulnérable: odporny) — tu: kamizelka kuloodporna. [przypis edytorski]
Proteaceae, pol.: srebrnikowate (biol.) — rodzina roślin, głównie krzewów i drzew, występujących w strefie międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej na półkuli południowej. [przypis edytorski]
protega — in. protekcja, pomoc i ochrona udzielona przez znaną, wpływową osobę. [przypis edytorski]
protegere (łac.) — osłaniać. [przypis redakcyjny]
protegować (z łac.) — tu: ochraniać, bronić. [przypis edytorski]
protegowani króla — król był protektorem Akademii. [przypis autorski]
Protej a. Proteus (mit. gr.) — zmiennokształtne bóstwo mórz południowych, syn Posejdona i pasterz jego fok. [przypis edytorski]
Protej a. Proteusz (mit. gr.) — bóstwo morskie, syn Posejdona i Tetydy, pasterz fok, potrafił przewidywać przyszłość i zmieniać kształt, przybierając różne postaci. [przypis edytorski]
protekcja (daw., z łac. protectio) — osłona, opieka. [przypis edytorski]
protekcja — ochrona i pomoc ze strony wpływowej osoby; wstawiennictwo. [przypis edytorski]
protekcja (z łac.) — ochrona. [przypis edytorski]
protektorat — kraj znajdujący się pod protektoratem, to kraj, nad którym swoją władzę rozciągnęło inne państwo, silniejsze politycznie i militarnie, bardziej wpływowe. [przypis edytorski]
protektorat (z łac. protectio: osłona) — forma zależności politycznej, w której państwo posiadające własny ustrój znajduje się pod kontrolą obcego, silniejszego państwa (protektora), prowadzącego jego sprawy zewnętrzne, np. politykę zagraniczną i gospodarczą. [przypis edytorski]
protektorka (z łac.) — opiekunka, obrończyni. [przypis edytorski]
protektorów, jako u Angielczyków — nawiązanie do postaci Olivera Cromwella (1599–1658), polityka, który doprowadził do postawienia przed sądem i stracenia króla Karola I Stuarta (1600–1649), a następnie przyjął tytuł protektora (tj. regenta) Anglii, Szkocji i Irlandii; Cromwell jest też odpowiedzialny za ludobójstwo, popełniane na irlandzkich katolikach. [przypis edytorski]
protektor — opiekun nieletniego króla sprawujący władzę w jego imieniu. [przypis tłumacza]
protektor (z łac.) — opiekun, obrońca. [przypis edytorski]
pro tempore (łac.) — na chwilę. [przypis redakcyjny]
pro tempore (łac.) — tymczasowo. [przypis edytorski]
Protesilaos (mit. gr.) — jeden z zalotników Heleny, uczestnik wojny trojańskiej; wg mitu po śmierci ubłagał Hadesa, by ten pozwolił mu spędzić jedną noc z małżonką Laodamią. [przypis edytorski]
Protesilas i Laodamia — dramat Stanisława Wyspiańskiego. [przypis edytorski]
protestacją — zastrzeżenie. [przypis redakcyjny]
protestacja — sprzeciw, zarzuty. [przypis redakcyjny]
protestacyi — zgodnie z melodią wiersza wyraz ten należy czytać jako pięciosylabowy: pro-tes-ta-cy-i. [przypis edytorski]
protestów Żeromskiego przeciw zaliczaniu „do jednego obozu tak zwanej Młodej Polski” pisarzy (…) jednocześnie byli młodymi ludźmi — S. Żeromski, Projekt Akademii Literatury Polskiej 1918, w: Pisma literackie i krytyczne, Warszawa 1963, s. 32. [przypis autorski]
protestor (łac.) — protestuję, oświadczam uroczyście. [przypis redakcyjny]
protestor (łac.) — protestuję, sprzeciwiam się. [przypis redakcyjny]
protestor — protestować, oświadczać uroczyście. [przypis redakcyjny]
protest — urzędowe oświadczenie odmowy zapłaty przez dłużnika sumy wskazanej na czeku, wekslu itp. [przypis edytorski]
protest wekslowy — dokument sporządzany w przypadku odmowy zapłacenia sumy wekslowej. [przypis edytorski]
Proteus — bóg mórz południowych, wieszczek. Pasł on Neptunowi stada cieląt (według innych wersji fok). Miał dar przemieniania się w różne postaci, zwierzęta i przedmioty. [przypis redakcyjny]
Proteus — bożek morski, schwytany przez Menelausa (Odyseja IV, 351) przemieniał się w różne postacie, ażeby się mu z rąk wywinąć.Proteus: czyt. dwusylabowo, z niezgłoskotwórczym [u]: [Proteʊ̯s]. [przypis redakcyjny]
Proteusz a. Proteus (mit. gr.) — bóstwo morskie, syn Posejdona i Tetydy, pasterz fok, potrafił przepowiadać przyszłość i przybierać różne postaci. [przypis edytorski]
Proteusz a. Proteus (mit. gr.) — bóstwo morskie, syn Posejdona i Tetydy, pasterz fok; potrafił przepowiadać przyszłość i przybierać różne postaci, by wymknąć się każdemu, kto chciał uzyskać od niego przepowiednię; odpowiadał jedynie temu, kto go skutecznie pochwycił i nie puszczał. [przypis edytorski]
Proteusz (mit. gr.) — bóstwo morskie, syn Posejdona i Tetydy, pasterz fok, potrafił przepowiadać przyszłość i przybierać różne postaci. [przypis edytorski]
