Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Wesprzyj!

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 159848 przypisów.

Świat mnie miał krótko (…) — Duchem tu mówiącym jest Karol Martel, pierworodny syn Karola, króla neapolitańskiego, nazwanego Chromym. [przypis redakcyjny]

świat myślny (…) intelligibilis — nie należy zamiast tego wyrażenia używać wyrażenia: „świat intellektualny” (die intellectualle Welt), jak to zazwyczaj robić się zwykło w wykładzie niemieckim; bo intellektualnymi czy sensytywnymi [sensitiv] są tylko poznania. Ale to, co może być tylko przedmiotem [Gegenstand] jednego lub drugiego rodzaju oglądania, a więc obiekty [Objecte], muszą się nazywać (pomimo twardości brzmienia): intelligibel lub sensibel. [Uwaga ta jest dodatkiem drugiego wydania — przyp. tłum.]. [przypis autorski]

świat na podobieństwo swoje — w poprzednich wyd. Bibl. Nar. brak tych słów. [przypis redakcyjny]

świat (…) nie będzie się już obawiał kwiatu bobowego — Starożytni wierzyli, iż kwiat bobu ma zdolność sprowadzania pomieszania zmysłów. [przypis tłumacza]

światówki — popularne melodie. [przypis autorski]

światopoglądy (…) o ile słusznie noszą swą nazwę — Darwinizm zatem i systemy monistyczne oparte na idei ewolucji tu nie należą. Nic bardziej nie świadczy o wszechwładzy idei gatunku i rozmnażania się w naszej dobie, jak łączenie teorii pochodzenia z nazwą światopoglądu i przeciwstawianie jej pesymizmowi. [przypis autorski]

Światosław II Jarosławowicz (1027–1076) — książę czernihowski, od 1073 r. wielki książę Rusi Kijowskiej. [przypis edytorski]

Światosławu — tak w źródle, prawdopodobnie pomyłka, powinno być: Światosław (tak sugeruje rytm wiersza). [przypis edytorski]

światowe esprit polega na uprzejmym mówieniu o niczym (…) na ukryciu rozumu, kiedy jest się zmuszonym go pokazać — Cytat nie został zidentyfikowany przez autorkę. Chodzi o stwierdzenie Charlesa Pinot Duclosa z rozdz. VIII traktatu z 1758 r. pt. Considérations sur les mœurs de ce siècle (Rozważania o obyczajach tego stulecia); w wyd. Paris, Champion 2005, s. 164, tu: przekład tłumaczki. [przypis tłumacza]

Światowid a. Świętowit — bóstwo wojny i urodzaju plemion słowiańskich. Posągi przedstawiające Świętowita to słupy, zakończone rzeźbą przedstawiającą cztery twarze zwrócone w cztery strony świata. [przypis edytorski]

Światowid a. Świętowit — bóstwo wojny i urodzaju plemion słowiańskich; przedstawiające Świętowita posągi to słupy zakończone rzeźbą czterech twarzy zwróconych w cztery strony świata. [przypis edytorski]

Światowid a. Świętowit (mit. słowiańska) — bóg wojny i urodzaju plemion słowiańskich. Posągi przedstawiające Świętowita to słupy, zakończone rzeźbą przedstawiającą cztery twarze zwrócone w cztery strony świata. [przypis edytorski]

Światowid — bóg słowiański o czterech twarzach. [przypis edytorski]

Światowid — właśc. Świętowit, pogańskie bóstwo słowiańskie. [przypis edytorski]

światowiec — człowiek obyty, potrafiący zachować w każdej sytuacji, obracający się w wyższych kręgach. [przypis edytorski]

światowłady (daw.) — światowładny, władający światem. [przypis edytorski]

światowy (daw.) — świecki a. dworski. [przypis edytorski]

Światowy obrót handlowy zmniejszył się o 60%, bezrobotnych jest przeszło 30 milionów — Por. G. Blondel, Le Désequilibre du monde w „Gazette de Hongrie”, 1935, nr 8. [przypis autorski]

Świat przedstawia mu się (…) własnych stanów duchowych — S. Przybyszewski, Zur Psychologie des Individuums, s. 45. [przypis autorski]

Świat przedstawia się jako byt jeden (…) pierwiastek Nieskończoności — Z. Przesmycki, Wstęp do Wyboru pism dramatycznych Maeterlincka, Warszawa 1894, s. XLVIII. [przypis autorski]

„Świat” — tu: „Le Monde”, francuski przegląd literacki wydawany jako dwutygodnik od grudnia 1760 do lutego 1761 przez Jean-François de Bastide'a. [przypis edytorski]

światu dosyć — dziś: świata dosyć; dość przestrzeni. [przypis edytorski]

Świat wyszedł z normy — zniekształcony cytat z Hamleta Szekspira: „Świat wyszedł z formy i mnież to trzeba wracać go do normy” (akt I, scena 5, tłum. J. Paszkowski). [przypis edytorski]

światy — daw. na wsi ozdoby wycinane z opłatka, najczęściej w formie kuli lub krążka, podwieszane na belce pod sufitem, tak lekkie, że obracały się pod wpływem ruchów powietrza. [przypis edytorski]

świat zastąpiły — pokryły świat, czyli stały się całym światem. [przypis redakcyjny]

świat zbawienia uwieńczony znakiem — insygnium, symbol władzy, zwany jabłkiem królewskim. [przypis edytorski]

Świat zmysłowy (…) zawiera w sobie zarazem szereg przemian (…) — czas wprawdzie, jako formalny warunek możliwości przemian, wyprzedza je przedmiotowo, lecz podmiotowo i w rzeczywistości uświadomienia, wyobrażenie to, tak jak każde inne, dane nam jest tylko za przyczynieniem się spostrzeżeń. [przypis autorski]

świcina, świtka a. siermięga — daw. wierzchnia odzież z siermiężnego, grubego i niebielonego płótna, noszona przez chłopów. [przypis edytorski]

Świderska, Alina (1875–1963) — pisarka i tłumaczka, autorka m.in. powieści biograficznych o Mickiewiczu i Krasińskim oraz powieści Trudno inaczej…. [przypis edytorski]

Świderski, Samuel — porucznik ks. Konstantego Wiśniowieckiego; w pamiętniku Łosia pisze się o nim „pijak okrutny”. [przypis redakcyjny]

Świdrygiełło (ok. 1370–1452) — najmłodszy brat Jagiełły, przeciwnik unii polsko-litewskiej, często spiskujący z Krzyżakami. [przypis edytorski]

świdrzyć — dziś: świdrować. [przypis edytorski]

świdrzygłówko — w oryg. chop–logic odpowiednik polskiego: ja jedno słowo, a ona dziesięć. [przypis redakcyjny]

świdwa — krzew z rodziny dereniowatych. [przypis edytorski]

świdwa — odmiana derenia. [przypis edytorski]

świécą — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]

świéc (daw.) — wyraz z tzw. e pochylonym, wymawianym jak i. [przypis edytorski]

świécę — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]

świéce — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]

święcić — dziś: świętować. [przypis edytorski]

święcić — poświęcić coś komuś. [przypis edytorski]

świéci — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), które miało brzmienie zbliżone do i. [przypis edytorski]

święcił był (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: święcił wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

święci lodowi (fr. Saints de glace) — w Polsce tzw. zimni ogrodnicy, tj. dni, którym patronują święci: Pankracy (12 maja), Serwacy (13 maja) i Bonifacy (14 maja) oraz Zofia (15 maja), kiedy występuje duże prawdopodobieństwo wiosennych przymrozków (największe między 10 a 17 maja). [przypis edytorski]

święcim — dziś: święcimy. [przypis edytorski]

Święci młodziankowie! — wykrzyknienie chrześcijańskie, przywołanie Świętych Młodzianków, tzn. małych chłopców, których wg Ewangelii Mateusza kazał wymordować Herod w Betlejem; niżej także jako niecodzienny zwrot określający młodych gości księdza. [przypis edytorski]

Święcki, Tomasz (1774–1837) — polski prawnik i historyk, autor książki Opis starożytnej Polski. [przypis edytorski]

święcone jarskie — mowa o katolickiej tradycji święcenia pokarmów w Wielką Sobotę, wśród których powinna znaleźć się m.in. kiełbasa, szczególnie pożądana po okresie Wielkiego Postu. [przypis edytorski]

święcone — potrawy przeznaczone do poświęcenia w Wielką Sobotę m.in: chleb, jaja, kiełbasa, które potem spożywa się na uroczystym śniadaniu wielkanocnym. [przypis edytorski]

święconym utopił żelazem — zam. święcone utopił żelazo (licencja dla rymu do: razem.); święcone żelazo: por. w. 336 „I mignie mu pod oczy święconym obrazkiem”. [przypis redakcyjny]

święcony — tu: uznawany za świętego. [przypis edytorski]

świécy — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]

Świętą niewiastę postrzegłem szczęśliwy — To jest Beatrycze. Barwy jej stroju, biała, zielona i czerwona, symbolicznie wyrażają trzy cnoty teologiczne. Wieniec oliwny to symbol mądrości. [przypis redakcyjny]

Świętą Solimą — Ἱεροσόλυμα; przedtem zwane tylko Solimą: Σόλυμα. Oto jest ustęp, w którym każdy współczesny krytyk odnosi łatwe nad Flawiuszem zwycięstwa lingwistyczne wskutek odnalezionych r. 1888 listów glinianych w El-Amarna, w środkowym Egipcie, z czasów Amenofisa IV ([=Amenhotep IV, Echnaton] około 1400 lat p.n.e.), wykazujących, że już wtedy w Jerozolimie mieszkali jacyś Habiri czy Chabiri (Hebrajczycy), więc przed osiedleniem się w „Ziemi Obiecanej”, że byli pod władzą egipskich uwehu, czyli gubernatorów (niższego rzędu oficerów) i że Jerozolima zwała się wtedy Urusalim (Carl Niebuhr, Die Amarna-Zeit, Lipsk 1903; Hugo Winckler: Keilinschriftliches Textbuch zum alten Testament, Lipsk 1903; Schrader w klinach znajduje także formę: Ursalimmu). Tymczasem być może, że Flawiusz, jeśli szedł za tradycją, nie był tak daleki od prawdy. Jerozolima zwała się dawniej Szalem (שָׁלֵם, pokój, Rdz 14, 18; Σαλὴμ, LXX). Przymiotnik ἱερός znaczy nie tylko „święty”, ale i „mocny” (Pape: I, 1242a). Słowo Ur znaczy po egipsku: wielki. Więc mogło było nastąpić tu połączenie Ur-Szalem, Ur-salimmu, a ponieważ w klinach babilońsko-asyryjskich obok formy Ur istnieje Uru, więc także Urusalim listów Tel-Amarneńskich, podobnie jak chaldejskie Ur-Kasdim. A zarazem po dwakroć w dziejach nazwa ta znikała: raz, kiedy miasto było w rękach Jebuzytów, a wtedy zwało się Jebuz (Sdz 19, 10), drugi raz, kiedy je w perzynę obrócili Rzymianie i zbudowaną na jej gruzach kolonię nazwali Aelia Capitolina (czasy Hadriana). Ale nazwy te przepadły razem z tymi, którzy je nadawali, utrzymało się odwieczne „Jeruzalem”. O innych nazwach jak Syjon, Miasto Dawidowe, nie wspominam, bo to do rzeczy nie należy. [przypis tłumacza]

święta Agnieszka (ok. 291–304 a. 305 r. n.e.) — także: Agnieszka Rzymianka, w tradycji prawosławnej Agnia; dziewica, męczennica i święta kościoła katolickiego oraz prawosławnego, umęczona za panowania cesarza Dioklecjana; legenda głosi, że pochodząca z zamożnej rodziny Agnieszka, twierdząc, że jej serce jest zajęte, odrzucała zaloty wszystkich młodzieńców, w tym oświadczyny syna prefekta Semproniusza, który w akcie zemsty oskarżył ją o bycie chrześcijanką (religia ta była w staroż. Rzymie nielegalna i kojarzona z antypaństwową postawą) i skazał na śmierć. Ponieważ prawo zakazywało uśmiercania dziewic, Agnieszka zaprowadzona została do domu publicznego; nikt jednak nie śmiał się tam do niej zbliżyć, zaś jedyny mężczyzna, który się na to odważył, został rażony ślepotą. Wobec tego postanowiono spalić ją na stosie, lecz drewno nie chciało zająć się ogniem. Ostatecznie została ścięta przez dowódcę oddziału egzekucyjnego. [przypis edytorski]

święta Anna a. Anna sprawiedliwa — matka Marii z Nazaretu i babka Jezusa, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego. Jej święto obchodzone jest m.in. w lipcu, sierpniu i wrześniu. [przypis edytorski]

święta Barbarka — patronka żeglarzy. [przypis redakcyjny]

święta Cecylia — dziewica i męczennica chrześcijańska (zm. ok. 230–231), święta kościoła katolickiego i prawosławnego, patronka chórzystów, lutników, muzyków, organistów. [przypis edytorski]

święta Cecylia — święta Kościoła katolickiego i prawosławnego, żyjąca w III w. w Rzymie; patronka muzyków. [przypis edytorski]

święta godne a. Gody (daw., gw.) — święta Bożego Narodzenia albo okres od Bożego Narodzenia (25 grudnia) do Trzech Króli (6 stycznia). [przypis edytorski]

święta gwiazda Hermesa — planeta Merkury, nosząca nazwę od rzymskiego boga, utożsamianego z greckim Hermesem, posłańcem bogów. [przypis edytorski]

Święta Helena — wyspa, na której w roku 1815 został internowany Napoleon Bonaparte. [przypis edytorski]

Święta Hermandada — służba administracyjno-poborowa zorganizowana przez Izabelę I Kastylijską na bazie istniejących wcześniej bractw miejskich. [przypis edytorski]

święta Hermandad — hiszpańskie bractwo poświęcone obronie np. miasta. [przypis edytorski]

Święta Inkwizycja Hiszpańska — Święte Officium (zapis polsko-łaciński, pol. Święte Oficjum); tu: Tribunal del Santo Oficio de la Inquisición, hiszpańska inkwizycja, instytucja kościelna powołana do strzeżenia katolickiej prawowierności mieszkańców Hiszpanii i jej kolonii; ustanowiona w 1478 r., zniesiona w 1808 r. po zajęciu Madrytu przez wojska napoleońskie oraz w 1813 r. przez opozycyjne wobec Francuzów kortezy w Kadyksie; przywrócona w 1814 r. przez króla Ferdynanda VII Burbona, zniesiona ostatecznie w 1834 r. przez Marię Cristinę de Borbón, liberalną regentkę Izabeli II. [przypis edytorski]

święta Inkwizycja — stworzona w w. XIII organizacja kościelna, wyposażona w władzę sądową, dla tępienia herezji i niedowiarstwa; kierowali nią Dominikanie; w Hiszpanii i płd. Włoszech, gdzie była szczególnie potężną, zespolona ściśle z interesami monarchii; w Hiszpanii przetrwała do r. 1820. [przypis redakcyjny]

Święta Jurska ulica — dziś popr.: ulica Świętojerska, jedna z ulic Nowego Miasta w Warszawie. [przypis edytorski]

Święta Kaplica (fr. Sainte-Chapelle) — kaplica zamkowa ufundowana przez Ludwika IX w centrum dawnej siedziby królewskiej na wyspie Île de la Cité w Paryżu; miejsce przechowywania wielu relikwii; arcydzieło gotyku. [przypis edytorski]

świętalnego — dziś: świątecznego. [przypis edytorski]

świętalnej — dziś: świątecznej. [przypis edytorski]

świętalny (daw. a. reg.) — odświętny, świąteczny. [przypis edytorski]

świętalny (daw. a. reg.) — świąteczny. [przypis edytorski]

świętalny — dziś: świąteczny. [przypis edytorski]

święta Marta — tu: miasto Sainte Marthe. [przypis redakcyjny]

Święta miłości kochanej ojczyzny — początkowy wers „Hymnu do miłości Ojczyzny” Ignacego Krasickiego; utwór powstał w 1774 r. jako hymn Szkoły Rycerskiej, jednak w okresie rozbiorów Polski należał do najpopularniejszych wierszy patriotycznych i nieformalnie pełnił rolę hymnu narodowego. [przypis edytorski]

święta Petronela — wł. męczennica, patronka Rzymu i podróżnych, wzywana także w przypadku gorączki. [przypis edytorski]

Święta przestała śpiewać Alleluja — Święta: Beatrycze. [przypis redakcyjny]

święta rodzina (niem. die heilige Familie) — przezwisko nadane przez przeciwników lewicowej rodzinie Kautskich: Karlowi Kautskiemu (1854–1938), jego żonie Luise (1864–1944) oraz synowi Benediktowi (1894–1960), nawiązujące do tytułu pracy Karola Marksa i Fryderyka Engelsa pt. Święta rodzina czyli krytyka krytycznej krytyki, krytykującej filozofię lewicy heglowskiej, której propagatorami byli bracia Brunon i Edgar Bauerowie. [przypis edytorski]

Święta — rzeka na terytorium Litwy, prawy dopływ Wilii. [przypis edytorski]

Święta Szałasów a. Sukkot — żydowskie święto religijne upamiętniające czas wędrówki po pustyni, ale równocześnie radość wyzwolenia się z niewoli egipskiej i wejścia do Ziemi Obiecanej. Święto odbywa się po żniwach i jest równocześnie dziękczynieniem za zbiory. Sukot trwa siedem dni, ósmego dnia odbywa się Simchat Tora, radosna, w swoim charakterze, procesja z Torą. [przypis edytorski]

Święta Trąbek — Rosz ha-Szana, święta żydowskiego Nowego Roku, przypadają na wrzesień/październik. [przypis edytorski]

Święta Wdowa, Wielka Wdowa — tak w okresie rewolucji nazywano gilotynę, a wcześniej szubienicę. [przypis edytorski]

Święta wolnego narodu winny zawsze tchnąć skromnością i powagą i winny wyprowadzać na podziw ludu tylko to, co godne jego szacunku — por. w Liście do d'Alemberta: „Nie trzeba zatem żadnych widowisk w republice? — Przeciwnie, trzeba ich wiele. Właśnie w republikach narodziły się, i w ich łonie jaśnieją naprawdę odświętnie. Jakimże to narodom lepiej przystoi zbierać się często i wiązać wzajemnie słodkimi więzami uciechy i radości, jak nie tym, które tyle mają powodów, by miłować się i na zawsze z sobą pozostawać w jedności? Mamy już w Genewie kilka takich uroczystości publicznych; miejmy ich jeszcze więcej, oczaruje mnie to jeszcze bardziej. Ale nie przyswajajmy sobie tych widowisk wyłącznych, które zamykają małą liczbę ludzi w ciemnych norach; które trzymają ich przerażonych i bezczynnych w ciszy i bezruchu; które przedstawiają oczom tylko ściany, ostrza broni, żołnierzy, smutne obrazy niewoli i nierówności. — Nie! szczęśliwe narody! To nie dla was takie widowiska. Trzeba, byście się zbierały na świeżym powietrzu, pod golem niebem, i oddawały się słodkiemu uczuciu swego szczęścia. Niechaj wasze rozrywki nie będą zniewieściałe ani przekupne, niechaj nie zatruwa ich żaden przymus, ani interes, niechaj będą wolne i szlachetne, jak wy, — niechaj słońce opromienia wasze niewinne widowiska; wy same utworzycie widowisko najbardziej godne jego światła. — Ale w końcu, na czymże będą się zasadzały te widowiska? A choćby też na niczym… Tam, gdzie jest wolność, wszędzie, gdzie lud się zbiera, panuje zadowolenie. Wbijcie na środku placu słup uwieńczony kwiatami, zgromadźcie lud, a będziecie mieli święto. Postąpcie jeszcze lepiej: pokażcie widzów jako widowisko; z nich uczyńcie aktorów, sprawcie, aby każdy widział i kochał siebie w innych, by przez to wszyscy ściślej się jednoczyli. Nie potrzebuję odsyłać do zabaw starożytnych Greków: są nowsze zabawy, dzisiaj jeszcze istniejące, i właśnie u nas je znajduję. Co roku mamy przeglądy, nagrody publiczne, królów kurkowych, armatnich, pływackich. Nigdy nie ma zbyt wiele tak pożytecznych i tak przyjemnych urządzeń, nigdy za dużo takich królów. Dlaczegóż byśmy tego, co robimy dla ćwiczenia się we władaniu bronią, nie mieli zrobić dla nabrania zręczności i siły? Czyż republika mniej potrzebuje robotników niż żołnierzy? Dlaczegóż byśmy na wzór nagród wojskowych nie mieli ustanowić innych nagród gimnastycznych: za atletykę, bieg, rzucanie dyskiem, za różne ćwiczenia ciała? Dlaczegóż byśmy nie mieli pobudzić naszych wioślarzy do turniejów na jeziorze?” itd. [przypis redakcyjny]

Święta Zielone a. Zielone Świątki — daw. ludowe święto wiosny, w polskiej tradycji katolickiej ludowa nazwa święta Zesłania Ducha Świętego, obchodzonego 7 tygodni po Niedzieli Wielkanocnej. [przypis redakcyjny]

Święta Zofia — mowa o bazylice Hagia Sophia, tj. świątyni Mądrości Bożej, zbudowanej w VI w. n.e., a w 1453 przekształconej na meczet. [przypis edytorski]

świętém — dziś popr. forma Msc. lp r.n.: świętym. [przypis edytorski]

Świętego Ducha piewcą był przed wieki — Król Dawid i psalmista. Patrz przypisek w Czyśćcu, pieśń X. [przypis redakcyjny]

świętego Dyoniza brama — brama Saint-Denis w Paryżu. [przypis redakcyjny]

Świętego Floriana — św. Florian, jeden z patronów Polski, przedstawiany jest na obrazach i w rzeźbie jako żołnierz, stąd skojarzenie go z rzemiosłem rycerskim. [przypis redakcyjny]

świętego Germana (brama) — brama Saint-Germain w Paryżu. [przypis redakcyjny]

świętego Jana — w kalendarzu: 24 czerwca. [przypis edytorski]

świętego Marcina (brama) — brama Saint-Martin w Paryżu. [przypis redakcyjny]