Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | francuski | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 2417 przypisów.
urwisz — urwis, hultaj. [przypis edytorski]
urwisz — urwis, łobuziak. [przypis edytorski]
Urwiżywot — miejsce niebezpieczne; szlak złoty, tatarski, por. II, w. 528, szlak złoty i kuczmański. [przypis redakcyjny]
urynał (daw.) — nocnik. [przypis edytorski]
urynał — nocnik; pojemnik na urynę, tj. mocz. [przypis edytorski]
urynał — nocnik. [przypis edytorski]
ury — niedźwiedzie. [przypis edytorski]
urywcza (daw.) — (o bitwie) odwrotowa. [przypis edytorski]
urżnąć (daw. pot.) — uciąć; tu: zagrać żywo, wesoło. [przypis edytorski]
urząd (daw.) — obowiązek, powinność, funkcja. [przypis edytorski]
urząd kanclerski — pisarstwo. [przypis redakcyjny]
Urząd ławniczy (…) przybył osobiście do kamienicy (…) Piotra Kochanowskiego, IKM. sekretarza, a pan sekretarz (…) zeznał odpowiednią rekognicję — [por.] Scab. crac. 1166, p. 101. [przypis redakcyjny]
urząd marszałkowski — Wobec surowego zakazu pojedynków urząd marszałkowski powołany był do rozstrzygania wszelkich sporów między szlachtą. [przypis tłumacza]
urząd posługacza rozkoszy, a Priscus, choć rycerz rzymski nie wahał się przyjąć obowiązku — Swetoniusz [Żywot Tyberiusza 42]. [przypis autorski]
Urząd Pracy — niem. Arbeitsamt Krakau, mieścił się przy ul. Lubelskiej 23 w Krakowie. [przypis edytorski]
urząd ten po wieki stanowię — tak się przedstawia według mitu założenie ateńskiego areopagu, sądu w sprawach o zabójstwo. [przypis redakcyjny]
„Urządzenia” Ludwika IX, króla francuskiego — zbiór zwyczajów prawnych kilku prowincji francuskich, będący prywatną kompilacją, zredagowaną około 1273 r. — Ludwik IX zakazał w 1257 r. wojen prywatnych w posiadłościach królewskich. Ostatecznie wygasły wojny prywatne we Francji w XV w., gdy królowie zdobyli dostateczną siłę na ich opanowanie. [przypis tłumacza]
urządzenie (daw.) — wyposażenie mieszkania: ogół umeblowania i sprzętów. [przypis edytorski]
urządzenie procesji misteriów lądem, podczas gdy dotychczas z powodu wojny odbywali ją Ateńczycy morzem… — Eleusis, nadmorskie miasto nad zatoką, na północ od Salaminy, jest ojczyzną tajemniczych obrzędów na cześć Demetry i córki jej, Kory. Kult ten, tzw. misteria eleuzyńskie, staje się kultem państwowym. Od czasu obwarowania Dekelei (413) nie mogli Ateńczycy, ze względu na obozujących tam Spartan, odbywać pochodu z Aten lądem; udawali się tam drogą morską, z konieczności więc odpadała wspaniałość procesji. Alkibiades, któremu zarzucano swego czasu wyśmiewanie się z misteriów, przywrócił im dawną świetność ku zadowoleniu ludu i kapłanów. Król [spartański] Agis, obozujący w Dekelei, nie śmiał zaczepić wojska pod takim wodzem i w takiej chwili. Było to 20 Boedromiona (7 października). [przypis tłumacza]
urządzenie — tu: meble. [przypis edytorski]
urządzić kocią muzykę — hałasować złośliwie, aby komuś sprawić przykrość. [przypis edytorski]
urządziech — dziś popr. forma Msc.lm: urzędach. [przypis edytorski]
urządził swój dom w ten sposób, że niczego takiego nie potrzebował — według praw Likurga nie było wolno przy budowie domu używać innych narzędzi jak tylko siekiery i piły. Nie było tam więc ani elegancji, ani wygody. [przypis tłumacza]
urzęda (daw. forma) — dziś: urzędy. [przypis edytorski]
urzędnicy akcyzy — urzędnicy skarbowi zajmujący się dochodami z akcyzy. [przypis edytorski]
urzędniczek (starop.) — [tu:] podstarości. [przypis redakcyjny]
urzędniczemu piątemu stopniowi, który zajmowałem do niedawna w Dyrekcji Kolei Żelaznych w Gdańsku — Przybyszewski pracował w Dyrekcji Kolei Żelaznych w Gdańsku w l. 1920–1924. [przypis edytorski]
urzędniki wojskowe — dziś: urzędników wojskowych. [przypis edytorski]
urzędników pełniących te funkcje — custodes, diribitores, rogatores suffragiorum. [przypis autorski]
urzędników — wszystkich wykonawców władzy, a więc także króla, oficerów w wojsku. [przypis redakcyjny]
urzędnikowskie — dziś: urzędnicze. [przypis edytorski]
urzędnik — tu: biskup; por. niżej o plebanach jako urzędnikach. [przypis redakcyjny]
urzędówka — obrona prowadzona z urzędu. [przypis redakcyjny]
urzędowie — urzędownie, zgodnie z prawem. [przypis edytorski]
urzędownie (daw.) — oficjalnie. [przypis edytorski]
urzędownie — dziś: oficjalnie, urzędowo. [przypis edytorski]
urzędowy protokół c. k. policji krakowskiej — w publikacji źródłowej zamieszczono w tym miejscu reprodukcję poniższej notatki odręcznej. [przypis edytorski]
urzędy — dziś popr. forma N. lm: urzędami. [przypis edytorski]
urzędy są świadectwem cnoty, dobrem, które ojczyzna powierza obywatelowi, obowiązanemu żyć, działać i myśleć jedynie dla niej: nie może zatem ich odrzucać — Plato, w swojej Republice, Ks. VII, uważa wypadki takiej odmowy za oznakę skażenia republiki. W Prawach, Ks. VI, żąda, aby karano ją grzywną. W Wenecji karze się ją wygnaniem. [przypis autorski]
urzędziech — dziś popr. forma Msc.lm: urzędach [przypis edytorski]
urzecha (starop.) — zaniedbanie. [przypis edytorski]
urzec — rzucić urok, czar. [przypis edytorski]
urzec — tu: rzucić na kogoś zły urok. [przypis edytorski]
urzeczona — wzbudzająca zachwyt, podziw. [przypis edytorski]
Urzeczona — zmieniono nadany przez tłumacza tytuł Lunatyczka (oryg. ukr. Причинна) na obecnie powszechnie przyjęty i lepiej oddający treść utworu. [przypis edytorski]
urzekło (daw., gw.) — oczarowało. [przypis autorski]
urzezany (starop.) — wyrzeźbiony. [przypis edytorski]
urzucić — wyrzucić; rzucić. [przypis edytorski]
U Rzymian dziedzictwo łączyło się z pewnymi ofiarami, których dziedzic musiał dopełnić a które były postanowione prawem kapłanów — Kiedy spadek był zbyt obciążony, omijano prawo kapłanów za pomocą pewnych form sprzedaży, stąd słowo sine sacris haereditas. [przypis redakcyjny]
U Rzymian taką moc miał nawyższy biskup bogów onych fałszywych, iż mógł względem religiej sejmowe ich dekreta podnosić i moc im brać, i wojny żadnej bez jego przyzwolenia zacząć nie możono — Cyceron, O naturze bogów (De natura deorum) II, 4; Cyceron O prawach (De legibus) II, 8. [przypis edytorski]
uść (daw.) — uniknąć. [przypis edytorski]
uść — dziś popr.: ujść; uniknąć, uciec od czegoś. [przypis edytorski]
uść (starop. forma) — dziś: ujść; uść zdrowo: wyjść cało. [przypis edytorski]
uść (starop. forma) — ujść; tu: uniknąć. [przypis edytorski]
uść (starop. forma) — ujść, uciec. [przypis edytorski]
uść tajny (starop.) — ujść tajemnie. [przypis edytorski]
uścibnąć (gw.) — uszczknąć. [przypis edytorski]
uściech (daw.) — dziś popr. forma Msc.: ustach. [przypis edytorski]
uściech (daw. forma) — dziś forma niezmiękczona: ustach. [przypis edytorski]
uściech (daw. forma) — dziś Ms. r.ż.: (w) ustach. [przypis edytorski]
uściech — dziś popr. forma N.lm: ustach. [przypis edytorski]
uściełka (gw.) — wyściółka. [przypis edytorski]
uścierwienie — neol. od rzecz. ścierwo, oznaczającego rozkładające się szczątki zwierzęcia. [przypis redakcyjny]
uściśnienie (daw.) — uścisk. [przypis edytorski]
Uściskaj ode mnie serdecznie Generała (…) — jenerała Wąsowicza. [przypis redakcyjny]
uślachetnić — dziś: uszlachetnić. [przypis edytorski]
uśmiéchać — dziś popr.: uśmiechać się. [przypis edytorski]
uśmiechać się komuś — dziś: uśmiechać się do kogoś. [przypis edytorski]
uśmiechający — dziś popr.: uśmiechnięci. [przypis edytorski]
uśmiecha (…) z cicha — autor zdecydował się na taki rym prawdopodobnie ze względu na ówczesną reg. wymowę uśmiécha, z é zbliżonym do i, co nie zostało oznaczone w druku. [przypis edytorski]
uśmiechniona — dziś: uśmiechnięta. [przypis edytorski]
uśmiechnione (daw.) — dziś popr. forma: uśmiechnięte. [przypis edytorski]
uśmiechniony (daw.) — dziś: uśmiechnięty. [przypis edytorski]
uśmiechniony — dziś popr. forma: uśmiechnięty. [przypis edytorski]
uśmiechniony — dziś popr.: uśmiechnięty. [przypis edytorski]
uśmiechniony — dziś: uśmiechnięty. [przypis edytorski]
uśmiechy — dziś popr. forma N. lm: uśmiechami. [przypis edytorski]
uśmiechy — dziś popr. N. lm.: uśmiechami. [przypis edytorski]
uśmiechy — rym zdradza wymowę „e pochylonego” jak „i”. [przypis edytorski]
uśmiercanie gazem (zwykle preparatami cyjanowodoru, np. cyklonem B) było jednym ze sposobów masowego mordowania przez nazistów w czasie drugiej wojny światowej.
Początkowo naziści wykorzystywali trujące właściwości spalin samochodowych, uśmiercając nimi w ramach Akcji T4 niemieckie dzieci z widocznymi wadami rozwojowymi, przebywające w instytucjach opiekuńczych, następnie dorosłe osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub chore psychicznie (szacuje się, że w sumie w ten sposób zamordowali ok. 300 tys. osób, początkowo obywateli Niemiec i Austrii, z czasem także Polski z terenów okupowanych przez III Rzeszę). Od 1942 r., kiedy Akcja T4 została zakończona, zaangażowany w nią personel i sprzęt skierowano do obozów koncentracyjnych i obozów zagłady. Trujących gazów używano w ciężarówkach (po raz pierwszy do zamordowania ludzi ze względu na ich narodowość w lutym 1942 r.; było to ok. 4 tys. osób narodowości romskiej i ok. 4 tys. żydowskiej), następnie w pomieszczeniach istniejących już budynków (np. w piwnicach zamków), a z czasem w specjalnie wybudowanych pomieszczeniach, które miały udawać łaźnie.
[przypis edytorski]
uśmierzyć — uspokoić, złagodzić. [przypis edytorski]
uśnienie — dziś: uśnięcie. [przypis edytorski]
uśpieć (gw.) — zdążyć, zdołać. [przypis edytorski]
uśpieszyć — tu: wyprzedzić. [przypis edytorski]
u świata ubogich — sens: u ludzi, którzy na tym świecie są ubodzy. [przypis edytorski]
Uświęćcie ją pośrodku waszego Narodu wiekopomnym znamieniem — Nie dziwi mnie, co myślą Niemcy o Rewolucji Francuskiej, bo tego po nich spodziewałem się. Ale zadziwia mię, co myślą o tej rewolucji Polacy, bo o nich wcale inaczej sądziłem. Powszechniejszą opinią w Polsce znalazłem tej rewolucji przeciwną. Przecież Rewolucja Francuska jest napomnieniem i upokorzeniem trochę już aż nadto pozwalającego sobie despotyzmu! Któż nasz naród tak oczernił, tak zeszarzał, zhańbił, rozszarpał i prawie nogami zdeptał? Trzech despotów. Wiem, czemu miłość własna Polakom wystawia tę rewolucję z czarnej strony: dlatego, że szlachta przez połączenie się z mieszczany zdaje się być upodloną. [Szlachta fr., wezwana wraz z duchowieństwem przez Stan Trzeci (mieszczaństwo) do połączenia się z nim 28 maja i 17 czerwca (Deklaracja o niepodzielności władzy prawodawczej) w Zgromadzeniu Narodowym, przystąpiła doń 27 czerwca 1789 r. S.Cz.] Mylimy się. Bo czymże była szlachta w despotyzmie? Dziś, jeśli straciła polowanie albo gołębiarnie [polowanie, gołębiarnie: przywileje właścicieli dóbr szlacheckich polowania na dobrach nieszlacheckich i utrzymywania gołębi, które tamże swobodnie szukały pożywienia; drobne te przywileje, ale bardzo dla nieszlachty dokuczliwe, stały się niejako symbolicznemi innych, istotniejszych; zniesione wraz z innemi 4 sierpnia 1789 z inicjatywy niektórych posłów szlacheckich. S.Cz.], zyskała przez złączenie się z miastami władzę prawodawczą, nad który przywilej nie ma większego. Gwałtowna zguba niektórych osób? [tu: śmierć, w ciągu rozruchów, towarzyszących początkom Rewolucji Francuskiej tłum uśmiercił kilkanaście osób, niektóre posądzone niewinnie, zarzucając im przeważnie spekulację na drożyźnie; splądrowano też nieco domów; na ogół straty te nie były wielkie, zważywszy gwałtowność i powszechność rozgoryczenia oraz w porównaniu do strat wojen domowych dawniejszych; S.Cz.] Gdy sobie wystawimy, że ta wielka rewolucja ma przeciw sobie Dwór, Ministerium, oficjerów wojskowych, arystokratów, duchowieństwo, prawdziwie szczęśliwą będzie Francja, jeżeli się na tej krwi skończy: będzie to na zawsze dowodem, że w wojnach domowych, oprócz wojen religii, dopokąd tylko sam lud kłóci się, dopotąd zgubę ludzi rachować można osobami i ruiny domami. Ale skoro się regularny żołnierz w domową kłótnię wmiesza, natenczas zguba ludzi zaraz rachuje się na tysiące, a ruiny na całe miasta i całe prowincje. [przypis autorski]
uświerknąć — skonać. [przypis edytorski]
uświerknąć — skonać. [przypis edytorski]
USA Copyright Act of 1909, http://www.copyright.gov/history/1909act.pdf, (dostęp 26.04.2014), ust. 1 in fine. [przypis autorski]
USA Copyright Act of 1909, http://www.copyright.gov/history/1909act.pdf, (dostęp 26.04.2014), ust. 1 punkt e). [przypis autorski]
USA Copyright Act of 1909, http://www.copyright.gov/history/1909act.pdf, (dostęp 26.04.2014), ust. 1 punkt e). [przypis autorski]
usadka (daw.) — zasadzka. [przypis redakcyjny]
Usadzenie naszej Rzeczypospolitej naprzedniej się na religiej, która ku Bogu jest, wspiera i ma z nią wielkie powinowactwo i towarzystwo, i jedna z drugiej wisi, i jedna z szczęścia drugiej pomnożenie bierze — Skarga cytuje akta soboru (Acta Concilii Ephesini) z Baroniusza, Annales ecclesiastici (t. 5). [przypis edytorski]
usadzić się — naszykować się, zasadzić się. [przypis edytorski]
usadzone — urządzone. [przypis redakcyjny]
usajdaczyć się — wyposażyć się w łuki i kołczany (od sajdak, kołczan). [przypis edytorski]
usamotniać (neol.) — czynić samotnym. [przypis edytorski]
uscisk — dziś popr. pisownia: uścisk. [przypis edytorski]
usechłszy — dziś popr.: uschnąwszy. [przypis edytorski]
U se! (dialekt niem.-szwajc.) — precz! [przypis redakcyjny]
