Przypisy

Рудин (ros.) — Rudin, powieść Turgieniewa z 1856 roku. [przypis edytorski]

Русская школа не хороша, но эго ужь оставтѣ! (ros., daw. pisownia sprzed reformy 1918 r.) — Szkoła rosyjska nie jest dobra, ale ego proszę zostawić już w spokoju! [przypis edytorski]

Русское Богатство (ros.) — „Rosyjskie bogactwo”, miesięcznik społeczno-polityczny, wychodzący w Sankt-Petersburgu w latach 1876–1918. [przypis edytorski]

r. 1794, dnia 25 miesiąca grudnia, w sobotę, byłem aresztowanym (…) Tam siedzieliśmy do wilii Bożego Narodzenia — 25 grudnia, to jest dzień Bożego Narodzenia, w roku 1794 przypadał na czwartek; autor najwyraźniej ma na myśli, że aresztowano go w ostatnią sobotę przed Bożym Narodzeniem, czyli 20 grudnia 1794. [przypis edytorski]

rąbać (daw.) — zadawać rany białą bronią, siec; tu: uprawiać wojaczkę, być żołnierzem. [przypis edytorski]

rąbanica (gw.) — siekiera. [przypis edytorski]

rąbek — brzeg materiału, kraj szaty. [przypis edytorski]

rąbek — chusta osłaniająca głowę i ramiona kobiety; w czasach Fredry był to już staroświecki element stroju. [przypis edytorski]

rąbek (daw.) — chustka na głowę. [przypis edytorski]

rąbek — daw. element stroju, chusta osłaniająca głowę kobiety. [przypis edytorski]

rąbek — rodzaj cienkiej podłużnej chusty. [przypis edytorski]

rąbek — tu: dawniej szal, welon, chustka. [przypis edytorski]

rąbki nie całkiem kraśną nicią szyte — chustki, które zaczęto wyszywać czerwoną nitką, ale nie dokończono. [przypis edytorski]

rąbku (starop. forma) — dziś popr. D.lp: rąbka; rąbek: chustka. [przypis edytorski]

rący (starop.) — rączy; gwałtownie rwący się naprzód. [przypis edytorski]

rączęty — dziś popr. forma N. lm: rączętami. [przypis edytorski]

rącze — szybkie. [przypis edytorski]

rączkiś przykrył — inaczej: przykryłeś rączki (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

rączo (daw.) — szybko, żwawo. [przypis edytorski]

rączość (daw.) — prędkość, szybkość. [przypis edytorski]

rączość — prędkość, szybkość. [przypis edytorski]

rączość — szybkość w ruchu, biegu, locie. [przypis edytorski]

rączo (starop.) — prędko. [przypis edytorski]

rączo — szybko. [przypis edytorski]

rączy koń obraca (starop. konstrukcja) — dziś z D.: rączego konia (…). [przypis edytorski]

rączy (starop.) — szybki, prędki, zwinny. [przypis edytorski]

rączy — szybki. [przypis edytorski]

rączy — szybki w biegu, prędki, bystry, zwinny. [przypis edytorski]

rączy — szybki w biegu. [przypis edytorski]

rąžydamasis — pasitempdamas. [przypis edytorski]

Rabagas — tytułowa postać powieści z 1872 r. Victoriena Sardou (1831–1908), autora sztuk teatralnych, znanego bardziej z tytułów takich jak: La Haine („Ninawiść”, 1874, operetka z muzyką Jacque'a Offenbacha), Divorçons! („Rozwiedźmy się”, 1880), Odette (1881), Fedora (1882), Théodora (1884), Tosca (1887), Madame Sans-Gêne (1893); wiele z nich było wystawianych jako opery i operetki, a także ekranizowanych. [przypis edytorski]

Raba — rzeka w województwie małopolskim. [przypis edytorski]

rabat (daw.; z fr.) — ozdobny, koronkowy lub batystowy kołnierz. [przypis edytorski]

rabatka — grządka z kwiatami. [przypis edytorski]

rabat — wysoki kołnierz koronkowy lub płócienny, element mody męskiej w 2 poł. XVII w. [przypis edytorski]

rabaty — barwne wyłogi, tj. wywinięta na drugą stronę tkanina o innym kolorze niż mundur, umieszczone na piersi. [przypis edytorski]

rabaty — barwne wyłogi wojskowego munduru. [przypis edytorski]

rabaty — wyłogi na mundurze. [przypis edytorski]

rabban Gamaliel a. Gamaliel Starszy (I w. p.n.e. – I w. n.e.) — tannaita pierwszej generacji, wg tradycji żydowskiej przewodniczący Sanhedrynu; jeden z największych nauczycieli prawa mojżeszowego w I poł. I w. n.e.; wg tradycji chrześcijańskiej nauczyciel Pawła Apostoła. Wraz z rabbim Eleazarem ben Azarią, rabbim Jehoszuą ben Chanania, rabbim Akibą ben Josefem odbył podróż do Rzymu. [przypis edytorski]

rabban (hebr. dosł.: nasz mistrz) — wzmocniona forma tytułu rabbi wyrażająca większy szacunek. Tradycyjnie związana z postacią rabbana Gamaliela. [przypis edytorski]

rabbanici — zwolennicy rabinów; stosowane w XIX w. określenie Żydów kierujących się w kwestiach wiary i obyczajów prawem pisanym (w Torze i Talmudzie) oraz jego ustnym wykładem przez uczonych rabinów. [przypis edytorski]

rabbi Abbahu — amoriata trzeciej generacji, rektor Akademii w Cezarei; był autorytetem w kwestii wag i miar; wielki propagator nauki języka greckiego. [przypis edytorski]

rabbi Chanina Wielki a. Chanina Bar Chama — anachroniczne użycie nazwy postaci. Amoriata pierwszej generacji, którego działalność przypada na okres 220–250 r. Wybudował za własne pieniądze jesziwę w Cippori; zajmował się również ziołolecznictwem. [przypis edytorski]

rabbi Elieazar właśc. Eleazar ben Azaria — tannaita drugiej generacji żyjący w I w. n.e. Kochen; wraz z rabbanem Gamalielem, rabbim Jehoszułą ben Chananiahem i rabbim Akibą ben Josefem odbył podróż do Rzymu. [przypis edytorski]

Rabbi Hakadosz, a. Juda ha-Nasi, a. Jehuda ha-Nasi a. Jehuda Książę (135 – ok. 217) — zwierzchnik żydowski w Palestynie po powstaniu Bar Kochby (132–135); redaktor Miszny. Współcześni nazwywali go nasz święty rabbi (hebr. rabbenu ha-kadosz). [przypis edytorski]

Rabbi Iszmael a. Iszmael ben Elisza (90–135) — tannaita trzeciej generacji, wnuk arcykapłana o tym samym imieniu. Rozwijał prawo halachiczne równolegle do rabbiego Akiby ben Josefa, ale jest ono uważane za bardziej spójne. [przypis edytorski]

rabbi Jehoszua właśc. Jehoszua ben Chanania (zm. 131 r. n.e.) — jeden z ważniejszych tannaitów trzeciej generacji; przeciwnik ascetyzmu. Wraz z rabbanem Gamalielem, rabbim Eleazarem ben Azarią i rabbim Akibą ben Josefem odbył podróż do Rzymu. [przypis edytorski]

Rabbi Jonatan — tannaita działający w II w. n.e. [przypis edytorski]

rabbi Meir zwany też rabbi Meir Cudotwórca (II w.) — uznany za najwybitniejszego tannaitę czwartej generacji; wg Talmudu jego ojciec był potomkiem cesarza Nerona, który przeszedł na judaizm; żonaty z Burirą, córką jednego z Dziesięciu Męczenników żydowskich; przypisuje się mu wszystkie anonimowe Miszny Talmudu Babilońskiego. [przypis edytorski]

Rabbi Nachman ber Icchak (zm. 356) — amoriata piątej generacji. Dziekan jesziwy w Pumbedicie. [przypis edytorski]

rabbi, rabin (z hebr. rabbi: mój nauczyciel, mój mistrz) — znawca Tory i Talmudu; funkcja religijna w judaizmie; przywódca lokalnej gminy wyznaniowej. [przypis edytorski]

Rabbi Tanchum (IV w. n.e.) — amoraita piątej generacji, jeden z najpłodniejszych twórców Agad w Talmudzie Babilońskim. [przypis edytorski]

rabbi — (z hebr. nauczyciel) funkcja religijna w judaizmie. [przypis edytorski]

rabboni! ( hebr.) — mistrzu! [przypis edytorski]

rab boży (z ros.) — sługa boży. [przypis edytorski]

rab (daw.) — niewolnik. [przypis edytorski]

rab (daw.) — niewolnik; sługa. [przypis edytorski]

rab (daw.) — niewolnik, sługa. [przypis edytorski]

Rabelaise, François (ok. 1484–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; jego satyryczno-fantastyczna epopeja Gargantua i Pantagruel pisana w latach 1532–1564 krytykowała instytucje kościelno-feudalne, dogmaty, średniowieczną metafizykę, budując tym samym podwaliny pod nowoczesną myśl odrodzenia. [przypis edytorski]

Rabelais, François (1483-94–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; jego satyryczno-fantastyczna epopeja Gargantua i Pantagruel pisana w latach 1532–1564 krytykowała instytucje kościelno-feudalne, dogmaty, średniowieczną metafizykę, budując tym samym podwaliny pod nowoczesną myśl odrodzenia. [przypis edytorski]

Rabelais, François (1483-94–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; jego satyryczno-fantastyczna epopeja Gargantua i Pantagruel pisana w latach 1532-1564 krytykowała instytucje kościelno-feudalne, dogmaty, średniowieczną metafizykę, budując tym samym podwaliny pod nowoczesną myśl odrodzenia. [przypis edytorski]

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; autor arcydzieła francuskiego renesansu, pełnej rubasznego humoru powieści (epopei) satyryczno-fantastycznej Gargantua i Pantagruel, pisanej w l. 1532–1564, podejmującej krytykę instytucji kościelno-feudalnych, dogmatów, średniowiecznej metafizyki i scholastycznego system wychowania, kładącej tym samym podwaliny pod nowoczesną myśl odrodzenia. [przypis edytorski]

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; autor arcydzieła francuskiego renesansu, pełnej rubasznego humoru powieści satyryczno-fantastycznej Gargantua i Pantagruel, w której krytykował średniowieczne instytucje kościelno-feudalne i scholastyczny system wychowania. [przypis edytorski]

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; autor arcydzieła francuskiego renesansu, powieści Gargantua i Pantagruel; parę owiec, z tych, które tak dobrze znał nasz Rabelais: odniesienie do fragmentu Gargantui i Pantagruela (IV 5–8), w którym Panurg mści się na kupcu: kupuje od niego najpiękniejszego barana, którego wrzuca do morza, a za baranem wskakuje całe stado kupca. [przypis edytorski]

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; autor arcydzieła francuskiego renesansu, powieści Gargantua i Pantagruel. [przypis edytorski]

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — francuski pisarz satyryczny, lekarz, humanista, duchowny; autor arcydzieła francuskiego renesansu, powieści Gargantua i Pantagruel. [przypis edytorski]

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — fr. pisarz, lekarz i mnich, autor powieści Gargantua i Pantarguel. [przypis edytorski]

rabelesowski — podobny do bohaterów powieści Gargantua i Pantagruel François Rabelaise'a. [przypis edytorski]

Rabener, Gottlieb Wilhelm (1714–1771) — niemiecki satyryk i publicysta okresu oświecenia. [przypis edytorski]

Rabensteine — Hinrichtungsplatz. [przypis edytorski]

rabiać (daw.) — robić coś od czasu do czasu, często a. zwykle. [przypis edytorski]

rabiają (starop. forma) — forma dla czynności wielokrotnej; dziś: robią a. wyrabiają. [przypis edytorski]

rabież (daw.) — rabunek, grabież. [przypis edytorski]

Rabindranath Tagore (1861–1941) — indyjski pisarz i filozof. [przypis edytorski]

rabin — religijny przywódca zajmujący się interpretacją prawa żydowskiego i orzecznictwem w sprawach rytualnych. Każda społeczność wybiera swojego rabina na podstawie jego wiedzy i autorytetu. [przypis edytorski]

rabiny — dziś popr.: rabini a. rabinowie. [przypis edytorski]

rabin z Góry Kalwarii — jeden z Wielkich Rabinów należących dynastii chasydzkiej z Góry Kalwarii (jid. Ger), w woj. mazowieckim, od poł. XIX w. jednego z ważniejszych w Polsce centrów chasydyzmu. [przypis edytorski]

rabin (z hebr.: mistrz) — duchowny w judaizmie; odpowiedzialny wobec władz przywódca gminy żydowskiej, zajmujący się orzecznictwem w sprawach rytualnych, interpretacją prawa żydowskiego oraz nadzorem nad nauczaniem. [przypis edytorski]

rabin (z hebr.: mistrz, nauczyciel) — religijny przywódca w judaizmie zajmujący się interpretacją prawa żydowskiego i orzecznictwem w sprawach rytualnych. Każda społeczność wybiera swojego rabina na podstawie jego wiedzy i autorytetu. [przypis edytorski]

rabin — (z hebr. rabbi, czyli nauczyciel), funkcja religijna w judaizmie. [przypis edytorski]

Rabka — ob. Rabka-Zdrój, miejscowość uzdrowiskowa w Beskidach Zachodnich. [przypis edytorski]

rab — niewolnik. [przypis edytorski]

rab — niewolnik, sługa. [przypis edytorski]

rabouliste — por. ang. rabulistic, z łac. rabula: krzykliwy adwokat, nieudolny prawnik skupiający się na drobiazgach. [przypis edytorski]

rab (przestarz.) — sługa, niewolnik. [przypis edytorski]

Rabski, Władysław (1863–1925) — publicysta i polityk związany z endecją; redaktor „Przeglądu Poznańskiego” (1894–1896), od 1897 r. współpracował z „Kurierem Warszawskim”, publikując m.in. artykuły o Przybyszewskim. [przypis edytorski]

Rabski, Władysław (1865–1925) — krytyk literacki i teatralny, publicysta, pisarz i dramaturg; po ukończeniu studiów w Berlinie i uzyskaniu stopnia doktora filozofii osiadł w Poznaniu; był członkiem Ligi Narodowej (1898), w czasie I wojny światowej członkiem Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego w Moskwie (1917), związany z endecją, w II Rzeczypospolitej posłem na Sejm z ramienia Narodowej Demokracji. [przypis edytorski]

Rabski, Władysław (1865–1925) — krytyk literacki i teatralny, publicysta, pisarz i dramaturg; po ukończeniu studiów w Berlinie i uzyskaniu stopnia doktora filozofii, osiadł w Poznaniu, współpracując z „Dziennikiem Poznańskim” (1892–1894), redaktor naczelny „Przeglądu Poznańskiego” (1895–1896). Po likwidacji periodyku mieszkał w Warszawie, współpracował z licznymi czasopismami („Ateneum”, „Głos”, „Prawda”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Wiek”, „Kurier Warszawskiego”. Był członkiem Ligi Narodowej (1898), w czasie I wojny światowej członkiem Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego w Moskwie (1917), związany z endecją, w II Rzeczypospolite posłem na Sejm z ramienia Narodowej Demokracji. [przypis edytorski]

Rabutin-Chantal — panieńskie nazwisko pani de Sévigné. [przypis edytorski]

rabuż a. rabuś (fr. rabouge) — daw. gra karciana polegająca na jak najszybszym pozbyciu się swoich kart przez graczy. [przypis edytorski]

raby boże — ludzie bogobojni, cywilizowani. [przypis edytorski]

raby (gw.) — o zwierzęciu, zwł. o krowie: łaciaty, czarno-biały. [przypis edytorski]

raby — pstrokaty. [przypis edytorski]

raby — pstry, nakrapiany; tu: o twarzy w plamki. [przypis edytorski]

raby (reg.) — pstry. [przypis edytorski]

raby (z ukr.) — pstry, nakrapiany. [przypis edytorski]

račius — medinių vežimo dalių, ratų dirbėjas. [przypis edytorski]

račius — ratus. [przypis edytorski]

race Congreve'a — broń rakietowa z początków XIX wieku, wynaleziona przez Williama Congreve'a (1772–1828) na wzór rac używanych w Indiach. [przypis edytorski]

race moutonniére (fr.) — rasa owcza (podobna owczej). [przypis edytorski]