Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8027 przypisów.
na swobodzie — tu: wolny od trosk. [przypis redakcyjny]
na swoich ręku (starop.) — forma daw. liczby podwójnej; dziś na swoich rękach. [przypis edytorski]
na swoim tronie — Plutarch ma tu: βήμα [gr.: trybuna, mównica]. [przypis tłumacza]
na swoje sprawce obrócił pożogi (starop.) — szyk przestawny; inaczej: (wiatr) sprawców pożogi obrócił na swoje; obrócił się przeciw sprawcom pożaru. [przypis edytorski]
na swoje urodziny — Persowie obchodzili uroczyście swoje urodziny; urodziny króla święciło się w całym państwie. [przypis tłumacza]
na swych ręku — dziś popr. forma Msc. lm: na swych rękach. [przypis edytorski]
na Syberią — dziś popr. forma B.: na Syberię. [przypis edytorski]
nasyćże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
na Syonie — góra Syjon stanowi alegorię Kościoła, często używaną przez pisarzy chrześcijańskich. [przypis edytorski]
nasże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nas. [przypis edytorski]
Naszą nałożnicą lub matką naszych dzieci — podsumowanie teorii Ottona Weiningera wyłożonej w dziele tegoż zatytułowanym Płeć i charakter. [przypis edytorski]
Naszą Ojczyzną jest młoda Polska, Polska ludowa (…) przez klasy uprzywilejowane — „Trzeba z żywymi naprzód iść!…”, „Ognisko” 1889, nr 3 (artykuł skonfiskowany). Dla ścisłości należałoby dodać, że pod tytułem Junges Polen pisał o powstaniowej literaturze polskiej (Jeż, Kraszewski, Bałucki, Orzeszkowa) Gustaw Karpeles we „Frankfurter Zeitung” w r. 1883. Artykuł jego streścił A. J. Cohn, pt. „Młoda Polska”, „Prawda” 1883, nr 46. [przypis autorski]
na szafot, za Lyon… —- Joseph Fouché i Collot d'Herbois kierowali krwawymi represjami wobec mieszkańców Lyonu, odbitego w październiku 1793 r. z rąk rojalistów. [przypis edytorski]
Nasza godzina jest to wiek bez linii głównej, bez dyrektywy, bez syntezy — A. Lange, Współcześni poeci polscy, „Tygodnik Ilustrowany” 1899, nr 1. [przypis autorski]
Nasza indywidualność, indywidualność konkretna (…) ja naszego codziennego doświadczenia jest jedynym organem naszego umysłowego i duchowego życia — [S. Brzozowski, Wstęp do] J. H. Newman, Przyświadczenia wiary, Lwów 1915, , s. 78. Tej zbieżności najpierwszych i końcowych problemów etyki Brzozowskiego zupełnie nie podkreśla Z. Bastgenówna w streszczeniu swej pracy Brzozowski a Newman („Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” 1933, I, s. 16–19). „W walce Brzozowskiego między stanowiskiem widza, traktującego zagadnienie życia jako czynność myśli, dającą mu rozkosz intelektualną, a żywym do życia stosunkiem, na drodze od Renana przez marksizm i Bergsona do katolicyzmu, przeważył ostatecznie szalę duch wielkiego katolickiego myśliciela…” (s. 19). Niezrozumiałe jest tutaj nazwisko Renana, który żadnego wpływu na Brzozowskiego nie wywarł, i należałoby je zastąpić nazwiskiem Nietzschego, poprawiając równocześnie niesłuszne zdanie, jakoby kiedykolwiek, a zwłaszcza w ostatnim okresie myśli, Brzozowski zwalczać musiał w sobie postawę widza. Natomiast w podobny do naszego sposób ewolucję duchową Brzozowskiego, jako nawrót do najpierwszych zagadnień młodości, ujmuje K. Jaworski w rozprawie Odwrót z nieudałych rekonesansów, „Droga” 1933, nr 6–7. „Po wszystkich przygodach i »rekonesansach« myślowych wrócił Brzozowski, skąd wyszedł (…) młode wzmianki o wartości każdej chwili z momentem całkowitego osamotnienia stały się podporą, gdy przyszło na nie spojrzeć religijnie. Stały się zarazem punktem przepływowym cząstki narodu”. To moment równie ważny, którym jednak się nie zajmujemy. [przypis autorski]
na szańc (starop.) — na los, na niebezpieczeństwo. [przypis redakcyjny]
nasza, nasza! — skrócone z polskiej prześpiewki: danaż nasza! [przypis redakcyjny]
Nasza niesprawiedliwość — aluzja do niedotrzymania zobowiązań wobec Heraklesa, któremu Laomedon (ojciec Priama) obiecał rękę córki Hezjony i cudowne konie za uwolnienie kraju od smoka morskiego. Herakles zabił potwora, a gdy nie otrzymał przyrzeczonej nagrody, z pomocą innych Greków zburzył Troję, zabił Laomedonta, a Hezjonę oddał jako niewolnicę jednemu ze swych towarzyszy. [przypis redakcyjny]
Nasza religia jest tak boska, iż druga religia boska była tylko jej podstawą — W jednych wydaniach n'en a quele fondement, w innych n'en a été etc. [przypis tłumacza]
nas zaszły święta ruskie, to jest Bożego Narodzenia — w prawosławnej Rosji stosowano kalendarz juliański, który wówczas różnił się o 11 dni od kalendarza gregoriańskiego, używanego w Rzeczpospolitej oraz innych europejskich państwach katolickich i protestanckich; „ruskie” Boże Narodzenie przypadało wg kalendarza gregoriańskiego na 5 stycznia 1795. [przypis edytorski]
nasza — tj. zapewne: nasza sprawa. [przypis redakcyjny]
Nasza więc trójca (…) skończyła pierwsze pokorne powołanie (…) — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Chrystus Pan”. [przypis edytorski]
na szczęty — na szczątki, na kawałki. [przypis edytorski]
na szczerbie — na wyłomie (muru obronnego). [przypis redakcyjny]
na szczo heto (z ukr.) — na co to; po co to. [przypis edytorski]
na szczot (ros. на счёт) — na rachunek. [przypis edytorski]
na szczycie cmentarza Père-Lachaise (…) opuszczonego przez córki i zięciów — [por.] Ojciec Goriot. [przypis tłumacza]
Na szczycie jaka łuna!… — wierzchołki Czatyrdahu po zachodzie słońca, skutkiem odbijających się promieni, przez czas jakiś zdają się być w ogniu. [przypis autorski]
na szczytach Tauru — „Taurydą” nazywano dzisiejszy Krym; na południu znajdują się tam Góry Krymskie. [przypis edytorski]
nasz dostawca budulcowy (materiarius) — dostawcą „materiału budulcowego” do wybudowania całego niby okrętu-podstępu jest oczywiście żołnierz, na którym wszystko ma się skrupić. [przypis tłumacza]
nasz duch, nieśmiertelny Ka — według Egipcjan jeden z kilku składników duchowych człowieka. Najbliższa pojęciu ducha jako czynnika ożywającego ciało. [przypis edytorski]
naszę (daw. forma) — dziś B.lp r.ż.: naszą. [przypis edytorski]
naszę — dawn., B. l.p.; por.: tę. [przypis redakcyjny]
naszę — dziś B.lp r.ż.: naszą. [przypis edytorski]
naszę — dziś forma B. lp r.ż: naszą. [przypis edytorski]
naszéj — daw. forma z é tzw. pochylonym, którego brzmienie było zbliżone do y lub (w pozycji po i, j: Kazimiérz, swojéj) i. [przypis edytorski]
naszę (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: naszą. [przypis edytorski]
nasze będą bóżnice próżnować (starop.) — szyk przestawny; inaczej: nasze bożnice będą próżnować; tzn.: nasze świątynie będą puste (próżne, pozbawione wiernych). [przypis edytorski]
Nasze biedne młode umysły wychowane na łonie katolicyzmu, rozpraszają się tu wśród tłumu… — Oeuvres, t. X, s. 126. [przypis autorski]
naszedł (daw.) — od: najść: znaleźć. [przypis edytorski]
Naszedł i z tronu zmiótł Olgierdowica — Witołd wypędził z Wilna Skirgajłę i sam Wielkie Księstwo objął. [przypis autorski]
naszego planety — dziś r.ż.: naszej planety. [przypis edytorski]
naszego tu brata, co wróbli na tę wisznię — przen.: tłum mężczyzn nadskakujących tej pannie przypomina stado wróbli obsiadających drzewo wiśniowe. [przypis edytorski]
naszej Muzy — Arystofanes ma na myśli muzę komedii, Talię. [przypis edytorski]
naszej — w wersji Felińskiego: „nowej”; w innych wersjach: „biednej”. [przypis edytorski]
nasze kapłany, filozofy, poeci, artyści, córki ich i kochanki (…) Ha! wasza arystokracja — Hr. Henryk dostrzega w obozie rewolucyjnym już drugą grupę przyszłej nowej arystokracji. Poza dowództwem wojskowym może ją utworzyć grupa kapłanów. [przypis redakcyjny]
nasze karmicielki — Muzy. [przypis redakcyjny]
naszelnik — od: naszyjnik; pas od chomąta do dyszla. [przypis redakcyjny]
naszem — daw. forma dla r.ż. i r.n.; dziś: naszym. [przypis edytorski]
naszem — daw. forma N. i Msc. lp zaimków r.n.; dziś tożsama z r.m.: naszym. [przypis edytorski]
naszem — daw. forma N. i Msc. zaimków r.n.; dziś tożsama z r.m.: naszym. [przypis edytorski]
naszemi — daw. forma N. i Msc. lm zaimków r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: naszymi. [przypis edytorski]
naszem (starop. forma) — tu C.lm: naszym. [przypis edytorski]
naszemu bratu — niem. unsereins: ludzie tacy jak my, naszego pokroju; ktoś taki jak ja. [przypis edytorski]
naszemu bratu zostaje tylko natura — niem. es kommt nur so die Natur: to bierze się tylko tak z natury. [przypis edytorski]
naszemu stanowi — [chodzi o] stan niewieści; płeć. [przypis redakcyjny]
na szerokiej stopie — parafraza sytuacyjna wyrażenia „żyć na wysokiej stopie”, czyli w luksusowych warunkach. [przypis edytorski]
na szeroki… — tak w oryginale. [przypis edytorski]
Na sześć tysięcy mil szósta godzina (…) — Kiedy o 6 000 mil (włoskich) na wschód jest południe, to u nas wiosną lub jesienią będzie poranek. Kula ziemska w objętości swojej ma najmniej 21 600 mil włoskich, z których 60 mil na każdy geograficzny stopień przypada. W czasie dziennego i nocnego porównania, poranek, południe, wieczór i północ, o czwartą część objętości kuli ziemskiej, to jest o 5 400 mil muszą być od siebie odległe. A ponieważ tu poeta nie o samym wschodzie słońca, ale o zmroku przedporankowym mówi, dlatego tę odległość o 6 000 mil w myśli swojej wyobraża. [przypis redakcyjny]
nasze syny — dziś popr. forma M. lm: nasi synowie. [przypis edytorski]
nasze wam — tu w znaczeniu: dla was wszystko; do usług. [przypis edytorski]
Nasze wydanie uczynione podług wymienionego wydania, gdyż pierwszego polskiego wydania w całym Lwowie dopytać nie mogliśmy się. Ma je dostać Wiktor hr. Baworowski i, skoro dostanie, będziemy się starać, przejrzeć je. W. [przypis redakcyjny]
Nasz Fredro dzierżawił od ojca „lichą wioskę”. Natomiast Jabłonowscy, z których się wiodła Zofia, to była, zdaje się, wówczas familia pańska całą gębą — Domniemanie to, w którym szukam wytłumaczenia przeszkód, jakich doznał Fredro w swoich zamiarach małżeńskich, wywołało głosy krytyczne. Heraldycy podnieśli, że ci Jabłonowscy, z których wiodła się przyszła pani Fredrowa, nie mieli nic wspólnego z linią hetmańską ani książęcą owej rodziny i że pieczętowali się nawet innym herbem; że, co do znamienitości rodu i liczby senatorów, ustępowali znacznie Fredrom itd. Znowuż nie trafia to w sedno rzeczy; wszak cały problem polskich fumów wspierał się często na bardzo wiotkiej granicy między „z tych”, a „nie z tych”; przy czym, im bardziej ktoś był „nie z tych”, tym bardziej chciał być „z tych”, tym bardziej, zwłaszcza o ile miał po temu warunki finansowe, „dął” i tym bardziej przebierał. Chodzi o to, jaki był kurs danej rodziny na ówczesnej giełdzie towarzyskiej, a nie o to, jakie były jej istotne tytuły do znakomitości. Pod tym względem ważniejsze od dzisiejszych heraldycznych rozważań są niewątpliwie opinie współczesne, odbijające się we wspomnieniach jakiegoś Kaczkowskiego czy Jabłonowskiego. Cóż z tego, że ktoś będzie dziś cytował senatorów fredrowskich, kiedy Fredrom właśnie pochodzenie od nich, słusznie czy niesłusznie, kwestionowano? Nie potrzebuję dodawać, że cała ta sprawa obchodzi mnie o tyle, o ile może mi oświetlić fizjognomię człowieka i pisarza; poza tym ani mnie to ziębi, ani grzeje. [przypis autorski]
nasz język rodem z Niemiec — tj. jidysz. [przypis edytorski]
nasz kanclerz — kanclerz Niemiec Otto von Bismarck (1815–1898). [przypis edytorski]
nasz książę rodzi się z Mohilanki — matką Jeremiego Wiśniowieckiego była Raina Mohylanka, córka hospodara wołoskiego. [przypis edytorski]
na szkutach — na statkach rzecznych. [przypis redakcyjny]
na szlachcie — tu: tam, gdzie żyje szlachta, nie wśród ludu. [przypis edytorski]
naszladować — iść w ślady. [przypis redakcyjny]
naszladować* (starop.) — iść za kimś, iść śladem, tropić. [przypis redakcyjny]
na Szlaku — Pałac na Szlaku mieszczący się przy ul. Szlak w Krakowie; od poł. XIX w. należał do rodziny Tarnowskich. [przypis edytorski]
naszlim (daw.) — znaleźliśmy; najść: znaleźć. [przypis edytorski]
naszli — tu: ci, którzy naszli kogoś, pojawili się niespodziewanie. [przypis edytorski]
nasz mały jednooki i bezręki unicestwił i zniszczył ich flotę — chodzi o Horatio Nelsona (1758–1805), brytyjskiego admirała, który dwukrotnie pokonał flotę Francji. [przypis edytorski]
Nasz mały — opowiadanie Wincentego Kosiakiewicza (1863–1918). [przypis edytorski]
nasz mistrz Rudolfino w swym tajemnym warsztacie wielką nam posługę uczyni. Jego kule niczym sępy z rozpędem lecą, a upadłszy na ziemię, wybuchają i śmierć niosą — wynalazca kul eksplodujących, Rudolfino, przebywał w obozie Stefana Batorego. [przypis autorski]
nasz Monarcha — Bóg. [przypis redakcyjny]
Nasz mużycki Wschód kopnął nogą wszystkie teorie nauki zachodniej… — por. S. de Chessin, La nuit qui vient de l'Orient, s. 58. [przypis autorski]
na szóstym powszechnym soborze — był to trzeci sobór konstantynopolitański (680–681), mający za cel rozwiązanie sporu wokół monoteletyzmu. [przypis edytorski]
na szparze (daw.) — na celu. [przypis redakcyjny]
na szparze (daw.) — na czele. [przypis redakcyjny]
nasz poczciwiec — tu: papież. [przypis redakcyjny]
„Nasz Przegląd” — dziennik mniejszości żydowskiej w Polsce, wydawany w latach 1923–1939; jego redaktorem był wspomniany w tym wierszu Jakub Appenszlak. [przypis edytorski]
„Nasz Przegląd” — dziennik mniejszości żydowskiej w Polsce, wydawany w latach 1923–1939. [przypis edytorski]
na szrot puścić mowę (daw.) — rozpuścić język. [przypis edytorski]
nasz sejmowy krater — mowa o sejmie polskim, działającym w czasie powstania listopadowego. [przypis edytorski]
nasz — tj. związkowy. [przypis redakcyjny]
na sztuce Johsta — chodzi o sztukę Schlageter (1932) poświęconą postaci rozstrzelanego przez Francuzów w 1923 r. Alberta Leona Schlagetera, którego naziści kreowali na bohatera narodowego. Jej autorem był przewodniczący Izby Piśmiennictwa Rzeszy Hans Johst (1890–1978). [przypis edytorski]
na sztych się wydziera — sztych: ostry koniec miecza; wydzierać się na sztych: szukać niebezpieczeństwa. [przypis redakcyjny]
na szuwar — dziś raczej: na szuwary. [przypis edytorski]
naszych kopalń srebra — pokłady srebra w Laurion, płd. Attyce, ok. 50 km od Aten, systematycznie eksploatowane od końca VI w. p.n.e., były jednym z głównych źródeł dochodów państwa ateńskiego; nowo odkryta żyła srebra posłużyła m.in. do sfinansowania wielkiej floty, która odparła inwazję perską w bitwie pod Salaminą w 480 p.n.e. [przypis edytorski]
naszych na procesji św. napadli we Warszawie… — 27 lutego 1861 manifestacja patriotyczna w Warszawie przerodziła się w procesję religijną; atakujący tłum kozacy porąbali krzyż niesiony przez mnichów na czele pochodu; żołnierze otworzyli ogień do uczestników, zabijając pięciu z nich; masakra była jednym z wydarzeń, które przyczyniły się do wybuchu powstania styczniowego w 1863. [przypis edytorski]
naszychtować (daw.) — nastawić, naprawić. [przypis edytorski]
naszychtować główkę (starop.) — umysł rozweselić. [przypis redakcyjny]
naszychtować (starop.) — napełnić. [przypis redakcyjny]
naszychtowany (starop.) — napiętnowany. [przypis redakcyjny]
naszy (daw.) — dziś forma M.lm: nasi. [przypis edytorski]
naszy (daw.) — dziś: nasi. [przypis edytorski]
Mikołaj Rej, Krótka rozprawa między trzemi osobami, Panem, Wójtem a Plebanem
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
na szydłach siedzieć — przysłowie o tym, któremu coś srodze dokucza. [przypis redakcyjny]
naszy — dziś popr. forma: nasz. [przypis edytorski]
