Spis treści

Alkohol: 1
Artysta: 1
Czary: 1
Diabeł: 1
Kochanek: 1
Książka: 1
Księżyc: 1
Muzyka: 1
Noc: 1
Pochlebstwo: 1
Szaleniec: 1
Sztuka: 1
Świt: 1
Ucieczka: 1
Zabawa: 1

Zmiany leksykalne: okienic -> okiennic.

Edward LeszczyńskiKabaret szalony [1]

Noc, SzaleniecNoc była. Od Michalika [2] bram

wyleciał zgiełk — ciosów huk.

Pociski krzyków walą w dźwierze [3]

aż pękły: w mroku tam

korowód dziwny, zadrżał bruk —

na przedzie koń, chimera-zwierzę,

z kopyta rwie centaur skrzydlony;

długimi ściga go ramiony [4]

szkielet człowieka.

Na czaszce jego włosy-mech,

kabaretowy potępieniec;

ściga go śmiech: szaleniec!

UcieczkaCentaur ucieka,

droga daleka,

więc za nim w cwał,

jak który stał,

orszakiem mar,

nim pryśnie czar —

Ha, to kabaret szalony.

Zakręt ulicy. Centaur na zadzie

przysiadł, kopytem

znak dał gromadzie.

MuzykaPod kopytową batutą maestra [5]

zagrzmiała z zgrzytem

dzika orkiestra.

Hukają konchy [6] z zwiniętej ręki,

bandurki [7] dźwięki

płaczą półgłosem,

wzdychają skrzypki z kochanki włosem;

rżną takt ochoczo

basów postronki [8],

śmiechem chichoczą

kieliszków dzwonki.

Aż w głos zagrzmiała

ciżba [9] rozgrana:

Oj dana, oj dana!

Centaur ucieka,

droga daleka,

więc za nim w cwał,

jak który stał,

orszakiem mar,

nim pryśnie czar —

Ha, to kabaret szalony.

Błyskiem wśród kroków

tęskniących staccat [10]

i ktoś z ram ulicznych

zdarł bezkrytycznych

krytyków plakat.

I coraz raźniej,

coraz namiętniej

z wichrem w przegony [11]

po bruku tętni

orszak szalony.

Odskok od ziemi

niesie ich górą,

piersi jak miechy

dyszą wichurą.

Skrzydlaty potwór

w poświstach przodem

w okienny otwór

runął z pochodem.

Czar im odemknął

rygle okiennic,

już pochód przemknął

w korytarz ciemnic:

Książkato jagielloński

gmach biblioteczny,

tam ogon koński

zmiótł śmieć zbyteczny

wraz inni czyszczą

stajnię Augiasza [12]

i w palce świszczą —

Hej, nasza, nasza [13]!

Lecz już z poddasza

Centaur ucieka,

droga daleka,

więc za nim w cwał,

jak który stał,

orszakiem mar,

nim pryśnie czar —

Ha, to kabaret szalony.

na dwór wawelski

orszak diabelski

lotem się wspina,

tam żółcią znaczy

co przeinaczy

jaki Puzyna [14].

SztukaW pałacach sztuki

kreśli nauki,

nos wściubski [15] wtyka,

kędy się Styka [16]

z sztuką nie styka,

i tam zostawia

jadów ornament,

papugę, pawia,[17]

co Polskę zbawia

przez roztęczony

ogon wzniesiony.

Lecz głosów zamęt

100

Kroki przyspiesza,

garnie się rzesza,

Centaur ucieka,

droga daleka,

więc za nim w cwał,

105

jak który stał,

orszakiem mar,

nim pryśnie czar —

Ha, to kabaret szalony.

Poprzez muzea

110

zdobne w trofea

ojczyzny,

z śpiewem, łoskotem,

przewiewa lotem

miejskie stęchlizny;

115

i znów powietrzem

Diabeł, Artystabard blondobrody

z rozfryzowaną

brodą czesaną

śmiga w zawody

120

z malarzem kpiarzem

o cielsku wrażem [18],

za nim gadulski

diabeł huculski [19],

jako na sabat

125

jedzie na żerdzi,

pyskiem się sierdzi [20],

a pędzlem macha

jako językiem

chwacko [21] a z krzykiem.

130

ZabawaZ nimi gromada,

a wszyscy z wrzawą,

dziką zabawą

w lewo to w prawo

skokną, odskokną.

135

Pochlebstwo, KochanekTen i ów wpada

przez szyby w okno,

panienkom w łóżka

szepce do uszka,

że życie czeka

140

na ich serduszka —

i dalej leci,

bo księżyc świeci,

Centaur ucieka,

droga daleka,

145

więc za nim w cwał,

jak który stał,

orszakiem mar,

nim pryśnie czar —

Ha, to kabaret szalony.

150

Świt, KsiężycGodzina bije.

Hejnał przedranny.

Wokoło wieży

Maryi Panny

powietrznym kręgiem

155

wokół korony

trzykroć się wije

orszak szalony,

aż podobłocznie

w zachód księżyczny

160

szybować pocznie

tłum fantastyczny.

Tam malarz-widmo

pod chmury wydmą

długie nożyce

165

wyjął znienacka,

z chmur księżycowych

wystrzyga cacka

i w mgłach tęczowych

rzuca w powietrze

170

i mkną w przestrzenie

blade, wciąż bledsze,

aż wiatru tchnienie

w nicość je zetrze.

AlkoholW tłumie się rusza

175

widmo kontusza [22].

Krzyknął: drużyno!

«Stań tu waszmość za koleją!»[23] —

Księżyca strugi

w gęby się leją,

180

księżyca wino

marom smakuje.

CzaryŚwit już się snuje —

Centaur ucieka

droga daleka,

185

więc za nim w cwał,

jak który stał,

orszakiem mar,

nim pryśnie czar,

nad polską ziemię

190

nad polskie plemię,

Ha, to kabaret szalony.

Przypisy

[1]

Kabaret szalony — wiersz ten napisany był jako ilustracja do obrazu K. Sichulskiego, zawieszonego w sali kawiarni Michalika. Obraz przedstawiał szaloną jazdę uczestników Zielonego Balonika na księżyc, gdzie wita ich mistrz Twardowski w kontuszu i przy szabli. Wiersz zawiera żartobliwe aluzje do uczestników pogoni oraz do krakowskich wydarzeń w zakresie kulturalno-artystycznym. [przypis redakcyjny]

[2]

Michalik — Cukiernia Lwowska Jana Michalika przy ul. Floriańskiej w Krakowie (w pobliżu Akademii Sztuk Pięknych), gdzie powstał Zielony Balonik. [przypis redakcyjny]

[3]

dźwierze (daw.) — drzwi, wrota. [przypis edytorski]

[4]

ramiony — dziś popr. forma N. lm: ramionami. [przypis edytorski]

[5]

maestro (wł.) — mistrz; tu: dyrygent. [przypis redakcyjny]

[6]

koncha — muszla. [przypis edytorski]

[7]

bandurka — bandura, ukraiński ludowy instrument strunowy. [przypis edytorski]

[8]

postronek — sznur. [przypis edytorski]

[9]

ciżba (daw.) — tłum. [przypis edytorski]

[10]

staccato (wł.) — termin muzyczny: określenie perlistego rozrywania tonów. [przypis redakcyjny]

[11]

w przegony (daw.) — w zawody; ścigać się. [przypis edytorski]

[12]

stajnia Augiasza (mit. gr.) — zamieszkała przez 3000 wołów i nie czyszczona od 30 lat. Oczyszczenie jej było jedną z dwunastu legendarnych prac Herkulesa. [przypis redakcyjny]

[13]

nasza, nasza! — skrócone z polskiej prześpiewki: danaż nasza! [przypis redakcyjny]

[14]

Puzyna — kardynał i biskup krakowski (1894–1911). Aluzja do sporów artystycznych o katedrę wawelską. Wyrazem tych sporów były felietony L. Pugeta w Czasie. [przypis redakcyjny]

[15]

wściubski (daw.) — wścibski. [przypis edytorski]

[16]

Jan Styka — malarz bardziej popularny niż ceniony przez artystów. [przypis redakcyjny]

[17]

papugę, pawia — aluzja do rodzącej się wówczas sztuki ornamentacyjnej, reprezentowanej przez wystrzyganki Karola Frycza. [przypis redakcyjny]

[18]

wrażem (daw.) — dziś: wrażym; wraży: wrogi, nieprzyjazny, obcy. [przypis edytorski]

[19]

huculski — pochodzący z Karpat Wschodnich. [przypis edytorski]

[20]

sierdzić się — złościć się, gniewać. [przypis edytorski]