Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 9533 przypisów.
moryskowie — muzułmańska ludność Płw. Iberyjskiego, która pozostała pod panowaniem królów katolickich i na pocz. XVI w. pod groźbą śmierci lub wygnania została zmuszona do przejścia na chrześcijaństwo. [przypis edytorski]
morza kamieńmi zabudował — jest to nawiązanie do metody budowania rzymskich willi; wprawdzie nie na morzu, ale na tamach czy kamiennych groblach wchodzących w morze. [przypis redakcyjny]
Morza Południowe (ang. South Seas) — część Oceanu Spokojnego na południe od równika. [przypis edytorski]
Morza Sitowego — hebr. יַם סוּף (jam suf) dosł. Morze Sitowia (Trzcin), co jest biblijną nazwą Morza Czerwonego. [przypis edytorski]
Morza Spokojne — dziś popr.: Morze Spokoju (łac. Mare Tranquillitatis), duża, ciemna, pokryta zastygłym bazaltem równina na Księżycu; dawni astronomowie ciemne obszary na tarczy Księżyca uważali za tereny pokryte wodą, dlatego nazywano je morzami, zatokami, bagnami i jeziorami; współcześnie nadal stosuje się dawne łacińskie nazwy tych formacji. [przypis edytorski]
morza szturmowaną wały — szturmowaną falami morza. [przypis edytorski]
morza tyrrheńskiego (starop. forma ort.) — dziś popr. Morza Tyrreńskiego. [przypis edytorski]
Morze — aforyzm ten był drukowany 22 stycznia 1925 r. w tygodniku warszawskim „Informacja Powszechna” na czele numeru(Nr. 3–4) poświęconego morzu i zarazem donoszącego o przyznaniu Żeromskiemu nagrody literackiej Ministerstwa W. R. i O. P. za Wiatr od morza. — D. 26 stycznia 1925 r. odbyła się uroczystość wręczenia laureatowi pisma przyznającego nagrodę. Przemówił ówczesny Kierownik Ministerstwa prof. Jan Zawidzki. Żeromski odpowiedział na to przemówienie «mniej więcej jak następuje» (według Warszawianki, Nr. 27): „Czuję się bardzo w tej chwili szczęśliwym, że to dzieło, które mnie kosztowało tyle pracy i w którem chciałem znaleźć nową formę literacką, spotkało się z uznaniem Pana Ministra. Niestety, dzieło to nie objęło całości Pomorza. Stan zdrowia nie pozwolił mi spojrzeć w życie ludu całego Pomorza i wciągnąć go do mojej powieści. Liczę na to, że utwór ten zachęci młodą generację piszących do studjów nad tą częścią Polski i nad temi częściami, które mi były niedostępne, mam nawet dane, że to nastąpi szybko i ogarnie ten cały kraj, tak sercu naszemu bliski. Dziękuję jeszcze raz Panu Ministrowi za zaszczytne wyróżnienie, które Wiatr od morza spotkało”. [przypis redakcyjny]
Morze Arabskie — morze w północno-zachodniej części Oceanu Indyjskiego. [przypis edytorski]
Morze Bałtyckie a. Bałtyk — morze śródlądowe w płn. Europie, połączone z Morzem Północnym. [przypis edytorski]
Morze Beringa — akwen w północnej części Oceanu Spokojnego, oddzielony od jego głównej części łańcuchem Wysp Aleuckich. [przypis edytorski]
morze białe (trad. litew.) — tu: Bałtyk. [przypis autorski]
Morze Białe — tu: Bałtyk. [przypis edytorski]
Morze (…) choć do niego wpada rzek mnóstwo, nigdy nie staje się większe — również jedno z powszechnie omawianych zagadnień: p. Lucretius [red. WL: Lukrecjusz, O naturze wszechrzeczy (De rerum natura)], VI, 607. [przypis tłumacza]
Morze Czarne — morze śródlądowe rozciągające się pomiędzy Azją Mniejszą na południu, Kaukazem na wschodzie, Niziną Wschodnioeuropejską na północy i Półwyspem Bałkańskim na zachodzie. [przypis edytorski]
Morze Czerwone — morze śródlądowe między Afryką a Półwyspem Arabskim. [przypis edytorski]
morze Erytrejskie — Morze Czerwone. [przypis redakcyjny]
Morze Erytrejskie — Morze Czerwone. [przypis tłumacza]
morze Galilejskie — jezioro Genezaret, obecnie położone na północy Izraela. [przypis edytorski]
Morze Genezaretańskie — jez. Genezaret a. Jezioro Tyberiadzkie, największe jezioro słodkowodne w Izraelu. Wg Biblii spomiędzy rybaków nad tym jeziorem Jezus powołał pierwszych apostołów. [przypis edytorski]
Morz' Egeyskiego — Morza Egejskiego (podobnie w przekładzie Orlanda Szalonego Ariosta). Apostrofowanie i ściągnięcie dwóch samogłosek w jedną, na wzór języków romańskich, próbował do polszczyzny wprowadzić Piotr Kochanowski. Próba śmiała i piękna, pozostała bez skutku. [przypis redakcyjny]
Morze Hirkańskie — Morze Kaspijskie. [przypis tłumacza]
Morze Hyrkańskie — staroż. nazwa M. Kaspijskiego. [przypis edytorski]
morze igrało — morze było wzburzone. [przypis redakcyjny]
Morze Irlandzkie — morze między wyspami Irlandią i Wielką Brytanią. [przypis edytorski]
Morze Irlandzkie — morze śródlądowe pomiędzy Irlandią i Wielką Brytanią. [przypis edytorski]
Morze Kantabryjskie — używana w Hiszpanii nazwa południowej części Zatoki Biskajskiej, położonej pomiędzy płn. wybrzeżem Płw. Iberyjskiego a płd.-zach. wybrzeżem Francji. [przypis edytorski]
Morze Karpackie — Morze Egejskie, też nazwane Karpackim od wyspy Karpatos. [przypis tłumacza]
Morze Kaspijskie — bezodpływowe słone jezioro leżące w Azji i Europie. [przypis edytorski]
Morze Kaspijskie — największe słone jezioro świata (dziś ok. 370 km²), leży na granicy Europy i Azji. [przypis edytorski]
morze Lajaca — Lajac, miasto w Syrii (staroż. Issus); golfo di Lajazzo, dziś Zatoka Aleksandretty w Syrii; [przypis redakcyjny]
Morze Lodowate — Ocean Arktyczny, najmniejszy ocean na Ziemi, rozciągający się wokół bieguna północnego w Arktyce, między kontynentem Eurazji a Ameryką Północną. [przypis edytorski]
Morze Lodowate — Ocean Arktyczny, rozciągający się wokół bieguna północnego, między kontynentem Eurazji a Ameryką Północną. [przypis edytorski]
morzem wyrzucony — dziś: wyrzucony przez morze. [przypis edytorski]
Morze, nasze morze, będziem ciebie wiernie strzec… — fragment pieśni hymnicznej Morze, nasze morze, znanej też pod tytułami Marynarka Wojenna i Chociaż każdy z nas jest młody. [przypis edytorski]
Morze Ochockie — morze w północnej części Oceanu Spokojnego. Jego powierzchnia wynosi ponad 1,5 mln. km². Morze Ochockie jest prawie w całości kontrolowane przez Rosję, wyjątek stanowi położony w centrum pas zwany „Peanut Hole” (55 km x 480 km), który jest uznawany za obszar wód międzynarodowych. [przypis edytorski]
Morze Północne lub amfitrionowe (łac. ad mare septemtrionale vel amfitrionale) — Morze Bałtyckie; określenie Morze Amfitrionalne a. (dalej w tekście) Amfition pochodzi od autora Kroniki i opiera się na niejasnych skojarzeniach, może np. z Amfitrytą, boginią mórz. Tłumacz zaznacza, że: „W ogólności wody, morza, po łacinie zwane amphitrite, w średnich wiekach odnoszono tę nazwę do wód północnych”. Istotną wzmianką jest tu jeszcze epitet „północny” u Galla: Bolesława Krzywoustego zwie on „dux septentrionalis” („władca północny”): optyka autora Kroniki umiejscawia Polskę na północy, nie zaś na wschodzie, co daje wskazówki co do kraju jego pochodzenia lub kierunku, z którego do Polski przybył. [przypis edytorski]
Morze Północne — morze szelfowe przy brzegach płn. Europy, część Oceanu Atlantyckiego. [przypis edytorski]
morze rozwali wielką tamę koło Dymchurch i zaleje ich, jak zalało niegdyś Winchelsea — mowa o wielkiej powodzi, która w lutym 1287 r. zniszczyła południowe wybrzeża Anglii. Miasto Winchelsea zostało odbudowane na nowym, wyżej położonym miejscu. [przypis edytorski]
morze ryczało muzyką Wagnera (…) włosy piorunów — T. Miciński, Xiądz Faust, Kraków 1911, s. 131. [przypis autorski]
Morze Śpiące — dziś popr.: Bagno Snu (łac. Palus Somni), ciemny obszar na Księżycu, zaliczany do formacji określanych jako morze księżycowe, sąsiadujący z Morzem Spokoju (Mare Tranquillitatis). [przypis edytorski]
Morze Śródziemne — morze międzykontynentalne leżące pomiędzy Europą, Afryką i Azją. [przypis edytorski]
Morze Śródziemne — morze międzykontynentalne, leżące pomiędzy Europą, Afryką i Azją. [przypis edytorski]
Morze Śródziemne — morze międzykontynentalne pomiędzy Europą, Afryką i Azją. [przypis edytorski]
Morze Senne — dziś popr.: Bagno Snu (łac. Palus Somni), ciemny, pokryty zastygłym bazaltem obszar na Księżycu; dawni astronomowie ciemne obszary na tarczy Księżyca uważali za tereny pokryte wodą, dlatego nazywano je morzami, zatokami, bagnami i jeziorami; współcześnie nadal stosuje się dawne łacińskie nazwy tych formacji. [przypis edytorski]
Morze Żółte — część Oceanu Spokojnego, położona między Chinami kontynentalnymi a Półwyspem Koreańskim. Swoje żółte zabarwienie zawdzięcza osadom niesionym przez Żółtą Rzekę. [przypis edytorski]
morzuśmy zdrowia swego wierzyć śmieli (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika oraz szykiem przestawnym; inaczej: Morzu śmieliśmy [po]wierzyć swoje zdrowie (tj. tu: życie). [przypis edytorski]
Morzu Sitowemu — hebr. יַם סוּף (jam suf) dosł. morze trzcin (sitowia) najczęściej tłumaczone jako Morze Czerwone; „oznacza to bagnisty obszar, gdzie hoduje się trzciny”, Raszi do 13:18. „Jam Suf to nazwa własna miejsca. Inni mówią, że pochodzi to od słowa סוֹף (sof): koniec, gdyż było to na końcu świata […] jest to morze leżące na wschód od Micraim, ale Morze Śródziemne jest większe od niego”, Ibn Ezra do 13:18. [przypis tradycyjny]
Morzu Solnym — hebr. יָם הַמֶּלַח (jam hamelach): 'morze słone, morze solne', hebrajska nazwa Morza Martwego. [przypis edytorski]
morzyć (daw.) — trapić, martwić. [przypis redakcyjny]
morzyć — mordować. [przypis redakcyjny]
morzyć — powodować śmierć, obumieranie. [przypis edytorski]
morzyć (starop.) — uśmiercać. [przypis edytorski]
morzyć (starop.) — zabijać. [przypis edytorski]
morzyć — uśmiercać, zabijać; tu: zaspokajać. [przypis edytorski]
mościa pani — popularny skrót od zwrotu grzecznościowego: miłościwa pani. [przypis edytorski]
mościa panno — dawny zwrot grzecznościowy, skrót od: miłościwa panno. [przypis edytorski]
mości — dawny zwrot grzecznościowy; skrót od: miłościwy, miłościwa. [przypis edytorski]
mości — daw. zwrot grzecznościowy; panie. [przypis edytorski]
Mości Książę (…) — List ten funkcjonował pod tytułem podającym jedynie inicjały adresata: Do Księcia A. C.. [przypis edytorski]
mości panie — w innej redakcji: señor kawalerze. [przypis edytorski]
mości pan — przyjęty powszechnie skrót tytułu grzecznościowego „miłościwy pan”, który przysługiwał każdemu szlachcicowi. Znana powszechnie w XVIII w. anegdota mówi, że Karol Radziwiłł, zwany „Panie Kochanku”, w czasie spotkania ze Stanisławem Augustem nie chciał tytułować go „najjaśniejszym panem”. [przypis redakcyjny]
mosan a. mospan (daw.) — mości pan; poufały tytuł grzecznościowy. [przypis edytorski]
mosanie (daw.) — forma grzecznościowa, skrót od: mości panie, wasza miłość panie. [przypis edytorski]
mosanie (daw., pot.) — mości panie. [przypis edytorski]
mosanie — skrócony zwrot grzecznościowy: waszmość panie, Wasza Miłość Panie. [przypis edytorski]
mosanie — skrót od: mości panie (miłościwy panie); starop. zwrot grzecznościowy. [przypis edytorski]
Mosdorf, Jan (1904–1943) — skrajnie prawicowy publicysta, stały współpracownik tygodnika „Prosto z mostu” Stanisława Piaseckiego; prezes Rady Naczelnej Młodzieży Wszechpolskiej od 1928 r. do rozwiązania Obozu Wielkiej Polski w 1933 r., współzałożyciel i przywódca Obozu Narodowo-Radykalnego w 1934 r. W czasie II wojny światowej działał w Stronnictwie Narodowym; zginął w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. [przypis edytorski]
mos (gw.) — masz. [przypis edytorski]
mosiędzem (daw. forma) — dziś: mosiądzem. [przypis edytorski]
Mosiek — forma imienia Mojżesz, niekiedy także używane jako pogardliwe określenie Żydów. [przypis edytorski]
Mosiek — zdr. żydowskiego imienia Mojżesz, funkcjonowało jako pogardliwe określenie Żyda. [przypis edytorski]
Mosiny — miasto o 2 mile od Poznania. [przypis redakcyjny]
moskal a. Moskal (daw., pogard.) — Rosjanin. [przypis edytorski]
Moskal (daw., pogard.) — Rosjanin; obywatel państwa moskiewskiego, szczególnie urzędnik a. żołnierz. [przypis edytorski]
Moskal (daw.) — Rosjanin. [przypis edytorski]
Moskale (pot., pogard.) — Rosjanie. [przypis edytorski]
Moskale Pragi dobyli i że się Warszawa Moskalom poddała — 4 listopada Rosjanie pod dowództwem gen. Aleksandra Suworowa zdobyli szturmem Pragę, po czym dokonali rzezi ludności cywilnej; następnego dnia skapitulowały wojska powstańcze broniące Warszawy. [przypis edytorski]
moskal (gw.) — tu: placek owsiany, wyrabiany na Podhalu. [przypis edytorski]
Moskal (pogard., daw.) — Rosjanin. [przypis edytorski]
Moskal (pogard.) — Rosjanin. [przypis edytorski]
Moskal poszedł w Turecczyznę — tj. na wojnę z Turcją; ostatnią z wojen rosyjsko-tureckich w momencie pisania tego wiersza była wojna toczona w latach 1828–1829. [przypis edytorski]
Moskal — Rosjanin; określenie o zabarwieniu pogardliwym, utworzone od nazwy stolicy Rosji, Moskwy. [przypis edytorski]
Moskiewski Akademicki Teatr Artystyczny — teatr akademicki założony w 1898. [przypis edytorski]
moskiewski — Dymitr Doński. [przypis edytorski]
moskiewskiem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: moskiewskim. [przypis edytorski]
moskiewskiem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: moskiewskim. [przypis edytorski]
moskiewskiemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: moskiewskimi. [przypis edytorski]
Moskito — inna wersja zapisu imienia: Moschito. [przypis edytorski]
moskito — meczet. [przypis edytorski]
Moskwa — tu przen.: Rosja. [przypis edytorski]
Moskwa — tu: Rosjanie. [przypis edytorski]
Moskwę — tu: jeńców moskiewskich. [przypis edytorski]
Moskwicz (daw., ros.) — dziś popr.: moskwianin, mieszkaniec Moskwy; tu przen. na określenie narodowości rosyjskiej. [przypis edytorski]
Moskwin, Iwan (1874–1946) — rosyjski aktor, reżyser teatralny i mistrz recytacji. [przypis edytorski]
Moskwy — w wydaniu z 1816 r.: potężniejszego od siebie mocarstwa. [przypis edytorski]
moslemiński (daw.) — muzułmański. [przypis edytorski]
moslemina — muzułmanina. [przypis edytorski]
Mosoch vel Mesoch partem Asiae ad pontum accepit, ubi Moschitae, vel Moschovitae, et Moschici montes et finitima loca Capadociae etc — Mosoch lub Mesoch otrzymał część Azji aż do Pontu, gdzie [znajdują się] Moskowici oraz góry Moschijskie [w Kolchidzie] i najdalsze miejsca w Kapadocji. [przypis edytorski]
mospan (daw.) — forma grzecznościowa, skrót od: mości pan (miłościwy pan). [przypis edytorski]
