Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 11260 przypisów.
kierz (daw.) — krzew, krzak. [przypis edytorski]
kierz (daw.) — krzew. [przypis edytorski]
kierz (daw., Msc. lm: krzach) — krzew, krzak. [przypis edytorski]
kierz (daw., Msc. lm: krzach) — krzew. [przypis edytorski]
kierz (daw., reg.) — krzak; tu lm: krze: krzaki. [przypis edytorski]
kierz (gw., daw.) — krzaki. [przypis autorski]
kierz (gw., daw.) — krzew. [przypis edytorski]
kierz — krzak, krzaki. [przypis edytorski]
kierz — krzak. [przypis edytorski]
Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, Chłopi, Część pierwsza - Jesień
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
kierz płonący (daw.) — płonący krzak, tu: biblijny krzew gorejący, w którym objawił się Mojżeszowi Bóg Jahwe (Wj 3). [przypis edytorski]
kierz (przestarz.) — krzak. [przypis edytorski]
kierz (reg.) — krzak. [przypis edytorski]
kierz (starop.) — krzak. [przypis redakcyjny]
kiesa — woreczek do przechowywania pieniędzy, sakiewka. [przypis edytorski]
kiesa — woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]
kieska — kiesa, sakiewka, woreczek z pieniędzmi. [przypis edytorski]
kieska — kiesa, woreczek do przechowywania pieniędzy, sakiewka. [przypis edytorski]
kieska — woreczek z pieniędzmi. [przypis redakcyjny]
kieska — zdrobn. od kiesa: woreczek do przechowywania pieniędzy, sakiewka. [przypis edytorski]
Kieski — dziś popr.: kijowski. [przypis edytorski]
Kiestrzyn — miasto położone przy ujściu Warty do Odry; wówczas należące do Brandenburgii. [przypis redakcyjny]
kieszeń moia była dla pana ostatnią ucieczką w iego potrzebach — nie iest to rzadkim przykładem (mówi ieden autor) widzieć maiętnego, któremu sto tysięcy nie wystarcza do życia i że pożycza u tego, który żyie z tysiąca. Staraiący się o summy na kontraktach lwowskich upatruią pospolicie czterokonnych skarbników, bo sześciokonny ekwipaż częstokroć nie miewa więcey iak pozłacane szory. [przypis autorski]
kieszeń stratna — tu: rozrzutność. [przypis edytorski]
kieszenię (daw. forma) — dziś B.lp: kieszeń. [przypis edytorski]
Kieżmark a. Kiezmark — miasto powiatowe na Słowacji, w kraju preszowskim, w regionie Spisz. [przypis edytorski]
kijami — ξύλοις. Centurion jako oznakę swej godności nosił kij winogradowy, vitis (Lübker). „Złamawszy na grzbiecie jakiegoś żołnierza laskę winną”, Tacyt, Roczniki I, 23. [przypis tłumacza]
kijam przywiózł — konstrukcja w ruchomą końcówką czasownika, inaczej: kija przywiozłem. [przypis edytorski]
kijanek (gw.) — kij. [przypis edytorski]
kijanka (daw.) — drewniana łopatka do prania bielizny. [przypis edytorski]
kijanka — deseczka służąca do prania w rzece, używana daw. na wsi. [przypis edytorski]
kijanka — deseczka z walcowatym trzonkiem (rodzaj łopatki) służąca do prania tkanin poprzez ich uderzanie po zanurzeniu w wodzie; najstarsze znane narzędzie do prania. [przypis edytorski]
kijanka — drewniana łopatka do prania bielizny. [przypis edytorski]
kijanka — drewniana łopatka służąca dawniej na wsi do prania bielizny. [przypis edytorski]
kijanka — drewniana łopatka służąca do uderzania ubrań podczas prania. [przypis edytorski]
kijanka — kawałek drewna używany do prania poprzez rytmiczne uderzanie sztuki odzieży zanurzonej w wodzie. [przypis edytorski]
kijanka — tu: deseczka służąca do prania w rzece, używana daw. na wsi. Kijanką uderzało się bieliznę, w bieżącej wodzie rzeki wypłukując brud. [przypis edytorski]
kijanka — tu: drewniany przyrząd (płaski kij) służący niegdyś na wsi do prania w rzece. Kijanką uderzało się bieliznę, w bieżącej wodzie rzeki wypłukując brud. [przypis edytorski]
kijaszek z jeżem — dawnym zwyczajem wędrowni żebracy nabijali na koniec kostura, którym się podpierali, skórkę jeża, która służyła im do obrony przed napastliwymi psami. [przypis edytorski]
kijców — kijów. [przypis edytorski]
kije, które w koła gospodarstw (…) włażąc (…) — nawiązując do wyrażenia: „wtykać kij w szprychy”, czyli przeszkadzać, uniemożliwiać jakieś działanie, autorka metaforycznie pisze o represjach stosowanych po upadku powstania styczniowego przez administrację carską w stosunku do polskich właścicieli ziemskich. [przypis edytorski]
Kijew — dziś popr.: Kijów. [przypis edytorski]
kijmi — dziś popr.: kijami. [przypis edytorski]
Kijów — obecnie stolica Ukrainy. Tutaj chodzi o natarcie Wojska Polskiego i Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej na Kijów w kwietniu 1920 r., w czasie wojny polsko-bolszewickiej. [przypis edytorski]
kijonka — narzędzie do robienia prania w rzece. [przypis edytorski]
Kijonka, Tadeusz (1936–2017) — poeta, dziennikarz i dramatopisarz, poseł na sejm. [przypis edytorski]
Kijow — dziś popr. pisownia: Kijów. [przypis edytorski]
Kijowski, Andrzej (1928–1985) — prozaik i krytyk literacki, autor m. in. powieści Dziecko przez ptaka przyniesione. [przypis edytorski]
Kijowski, Andrzej (1928–1985) — prozaik i krytyk literacki, autor m.in. powieści Dziecko przez ptaka przyniesione. [przypis edytorski]
kijowski — biskup Tomasz Ujejski, herbu Śreniawa, w r. 1677 wstąpił do zakonu jezuitów. [przypis redakcyjny]
kij prosty — zamiast laski marszałkowskiej, którą mógł prawnie piastować tylko regularnie obrany marszałek; Staszic popełnia nieścisłość w celu podkreślenia zuchwalstwa Ponińskiego; zastępca marszałka poprzedniego Sejmu (marszałka „starej laski”), Łętowski, po zagajeniu zebrania oddał Ponińskiemu laskę. [przypis redakcyjny]
kij — tyrs. [przypis edytorski]
kij z jeżem — tj. kij ze skórką jeża na końcu, którym wędrowni żebracy oganiali się od natarczywych psów. [przypis edytorski]
Kikimora (mit. sł.) — w wierzeniach słowiańskich szkodliwy duch domowy, przybierający najczęściej postać małej kobiety. [przypis edytorski]
Kikinny — gmina przedateńska. Attyka dzieliła się wtedy na 10 okręgów (phylaj), czyli na 174 gmin (demoj). [przypis tłumacza]
kiklikas — trumpas be rankovių drabužis. [przypis edytorski]
Kikonowie — sprzymierzeńcy Trojan. [przypis edytorski]
kiks — nieudane bądź nieprawidłowe uderzenie w grze w bilard. [przypis edytorski]
kik — spotkanie się młodych. [przypis redakcyjny]
kiks (z niem.) — fałszywa nuta w śpiewie lub grze na instrumencie muzycznym. [przypis edytorski]
Kildera — hrabstwo Kildare w Irlandii. [przypis redakcyjny]
kil — dno, spód. [przypis autorski]
Kilia — miasto nad płn. ramieniem ujścia Dunaju do morza. [przypis redakcyjny]
kilimas — čia: kilmė. [przypis edytorski]
kilim — dwustronny dywan do dekoracji podłóg i ścian. [przypis edytorski]
kilim — dwustronny dywan do dekoracji ścian i podłóg. [przypis edytorski]
kilimek — mały kilim: dwustronny dywan do dekoracji ścian i podłóg. [przypis edytorski]
kilim — ozdobny, kolorowy dywanik, najczęściej wieszany na ścianę. [przypis edytorski]
kilim — rodzaj dywanu z dwustronnym wzorem. [przypis edytorski]
kilim — tkanina dywanowa, tu: dera, gruby koć służący do okrywania konia. [przypis redakcyjny]
kilim (z pers.) — tu: gruby płaszcz, gunia; rodzaj kobierca. [przypis redakcyjny]
Kilińscy i Konopkowie — odniesienie do postaci warszawskiego szewca Jana Kilińskiego (1760–1819) oraz mieszczanina Kazimierza Konopki (1769–1805), którzy wyróżnili się podczas insurekcji warszawskiej 1794 roku, zbrojnego powstania armii koronnej i mieszkańców Warszawy przeciwko okupacyjnemu garnizonowi rosyjskiemu w czasie insurekcji kościuszkowskiej. [przypis edytorski]
Kiliński, Jan (1760–1819) — szewc, dowódca cywilnej milicji w insurekcji warszawskiej w kwietniu 1794, pułkownik w powstaniu kościuszkowskim. [przypis edytorski]
Kiliński, Jan (1760–1819) — szewc, dowódca milicji cywilnej podczas insurekcji warszawskiej w kwietniu 1794, pułkownik w powstaniu kościuszkowskim; symbol buntu ludu przeciw zaborcom. [przypis edytorski]
kilką — dziś N.: kilkoma. [przypis edytorski]
kilką — dziś popr. N. lm r.m.: kilkoma. [przypis edytorski]
kilką kropli (starop. forma) — dziś N.lm r.ż.: kilkoma kroplami. [przypis edytorski]
kilką rogów (starop. forma) — kilkoma rogami [bodzie]. [przypis edytorski]
kilka — dziś: kilku. [przypis edytorski]
kilka gatunków żółwi (…) te płazy — obecnie żółwie należą do gromady gadów. [przypis edytorski]
kilkakroć sto (daw.) — kilkaset. [przypis edytorski]
Kilkakrotnie ucieka się Brzozowski w swych rozprawach do formy dialogu (…) — Fragment dialogu z rozprawy o Miriamie, Kultura i życie, Lwów 1907, s. 41–47; Nad grobem Ibsena, tamże, s. 183–194; Katarakty, tamże, 8. 207–220; Wstęp do filozofii, Kraków 1906; Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907; dialogowany ustęp o Feldmanie w Współczesnej krytyce literackiej, Stanisławów 1907, s. 176–188; fragment pierwszej redakcji Legendy Młodej Polski, zatytułowany Ruiny, „Skamander” 1920, s. 70–74. [przypis autorski]
kilka mil od niedawno wybudowanej kolei — mogła to być tzw. Kolej Nadwiślańska, łącząca Warszawę z Lubelszczyzną (otwarta w r. 1877). [przypis redakcyjny]
Kilka myśli o wychowaniu — tyt. oryg. Some Thoughts Concerning Education, 1693. [przypis edytorski]
kilkanaście cyfr dwuliczbowych — popr.: liczb dwucyfrowych. [przypis edytorski]
kilkanaście — w oryginale kikanaście. [przypis edytorski]
kilkanaście wsi noszących ich nazwisko — Jaćwierz, wieś w Słonimskim, w ustach litewskich zwie się Dajnawą; przypomina to ów ustęp w akcie donacyjnym Mindowga z r. 1259 o „Dajnowie, którą też Jaćwieżą zowią”. Nie wadzi przypomnieć, że Trojdenij uciekających do niego Prusów (nie Jaćwingów!) w r. 1276 w Grodzieńskim i Słonimskim osadził, lecz zabrali Słonimskim wsie książęta wołyńscy, „aby nam ziemi nie podsiadywali”. Nazwę Sudawów zachowała wieś Sudowskie (Sudawiszki) w Suwalskiej guberni; miała ją zachować i stara pieśń litewska. Czytelnik niech wybaczy odstępstwo od właściwego tematu, że się tą pieśnią tu zajmiemy, możemy wykazać bowiem rok i fakt, do którego się odnosi. Pieśń znamy w dwóch tekstach bardzo zbliżonych, brzmi ona w dosłownym przekładzie: Co ty, książątko, Sudajczu!/ Sudajczu, Sudajczuteli!/ Długoś spał?/ Gdyś spał snem,/ Wycięli wojowników (twoich)/ Rozsypali (twoje) nasypy (zamek)./ Czegóż ci, książątko,/ Więcej żal?/ (Czy zamku, czy wojowników?)/ Nie tak mi żal zamku,/ Jak mi żal wojowników./ Ja zamek (nasypy) zesypię,/ We dwa, we trzy lata;/ Lecz wojowników nie wywiodę/ Ani w dziesięć lat. W wariancie początkowe wiersze: „Kuninge Sudaicziu, Sudaicziu raicziu”, również zepsute. W marcu r. 1362 ruszył sam wielki mistrz, Winryk z Kniprode, na czele licznych hufców przeciw Kownu; w wielką sobotę zdobyto zamek, gdzie poległo trzy tysiące Litwinów. Wedle Stryjkowskiego (s. 443) zgorzało ich wtedy trzy tysiące, a Woidat, syn Kiejstutów, pojman z 36 panów przedniejszych. Na boku dodaje Stryjkowski: „i teraz Litwa śpiewa i Żmudź o księciu jednym Giedrockim, który w tym oblężeniu lamentliwie narzeka, mówiąc: »nie takci zamku żal, jako mężnych rycerzów i bojarów w ogniu gorejących«, a to xiążę gedrockie był hetman ich”. Rzeczywiście, w ustępie o ks. Giedroyciach (księga 9, rozdz. I, s. 354–356) powtarza to samo: (Litwini śpiewają) „także o Hurdzie Gynwitowicu, który miał bitwę z Krzyżakami pruskiemi, gdy Kowno zburzyli, gdzie w pieśniach litewskich płaczliwie narzeka: »Nie takci mi zamku żal jako mężnych rycerzów w ogniu gorających«”. Ten Hurda był ojcem Dowmonta, „a o Dowmoncie, iż był mąż wielkiej dzielności, i chłopstwo litewskie pospolicie śpiewa po litewsku: Doumantas Doumantas gedrotos kunigos łabos raitos ługuje” (tłumaczymy to: Dowmont, ks. Giedroyci, prosił o dobrą wyprawę; dalszy ciąg tej pieśni sławił może zwycięstwo jego na polu Kaulis nad rycerzami mieczowemi odniesione). Również z podania, a może i z pieśni ludowej, wziął Stryjkowski ów epizod o tymże Dowmoncie, wyzutym przez Witowta z wielkich dóbr ojczystych bez wszelkiej winy, jako on na owym polu Kaulis „uciosał sobie kół dębowy, wbiwszy go w ziemię, a kręcąc nim, mówił: »ty kole kręć się i ruszaj jako chcesz, jednak ci zgnić, a ziemia będzie ziemią wiecznie stała«” (przytykając Witowtowi). Oto resztki prawdziwych podań i pieśni historycznych litewskich, nie o Palemonach i Wajdewajtach! Właściwego brzmienia pierwszych wierszy owej pieśni lud dawno zapomniał, nie było w nich jednak i mowy o żadnych Sudowach, tylko o księciu Giedroyciu. [przypis redakcyjny]
kilkaniedzielny — dziś: kilkutygodniowy. [przypis edytorski]
kilka posążków bożków nacji zwyciężonych przez Twych przodków — Inkowie, gdy już przyjęli kult Słońca, kazali składać w świątyni Słońca posążki bóstw ludów, które sobie podporządkowali. Sami też takie mieli, skoro Inkas Huayna zasięgał rady u wyroczni Rimac. Historia Inków, t. I. [przypis autorski]
kilka skrzyń makowca — w oryginale: a few cases of opium; nie chodzi więc o rodzaj ciasta, lecz narkotycznej używki. [przypis redakcyjny]
Kilka słów o Ukrainie i rzezi humańskiej — objaśnienie dopisane przez autora w 1832 r. [przypis edytorski]
Kilka słów o wydaniu obecnym — wydanie Wolnych Lektur zostało porównane i poprawione (m. in. w zakresie interpunkcji i pisowni wielką literą oraz zachowania niektórych charakterystycznych form językowych stosowanych przez autora Marii) w zgodzie z późniejszym wydaniem Biblioteki Narodowej w oprac. Ryszarda Przybylskiego (Wrocław 1958). [przypis edytorski]
Kilka słów w obronie świętości małżeństwa — melodia ta sama, co w utworze Pochwała ojcostwa z tego samego zbioru Piosenki „Zielonego Balonika”. Tadeusz Boy-Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]
kilka sprzączek — Wedle dawnej mody przypinano spodnie do kaftana za pomocą sprzączek, ale modnisie zaczęli je pokrywać obfitością wstążek. [przypis tłumacza]
kilka tort — dziś: kilka tortów. [przypis edytorski]
kilka wsiów — poddanych z kilku wsi; wsiów — dziś popr. forma D. lm: wsi. [przypis redakcyjny]
kilkobarwny — dziś częściej: kilkubarwny. [przypis edytorski]
kilkodniowy — dziś popr.: kilkudniowy. [przypis edytorski]
kilkojęzykowy — dziś popr.: kilkujęzykowy, kilkujęzyczny. [przypis edytorski]
kilkoma sztukami miedzi — tj. kilkoma miedziakami, drobnymi monetami. [przypis edytorski]
kilkomiesięczny, kilkoletni — dziś popr.: kilkumiesięczny, kilkuletni. [przypis edytorski]
