Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3334 przypisów.
huncwot (z niem. Hunds–fott) — nicpoń, łobuz. [przypis edytorski]
huncwot (z niem.) — nicpoń, ladaco. [przypis edytorski]
hundert (niem.) — sto. [przypis edytorski]
Hundsfeld (niem.) — psie pole. [przypis edytorski]
Hundsfotl, Verfluchter — niemieckie obelgi. [przypis edytorski]
hungaricum (łac.) — węgierskie; wino węgierskie, węgrzyn. [przypis edytorski]
Hungerford Market — targ owocowo-warzywny w Londynie, niedaleko Charing Cross (tj. w ścisłym centrum miasta) w daw. dystrykcie Strand (obecnie gł. arteria Londynu); istniał do 1862 r., kiedy to plac został sprzedany kompanii South Eastern Railway; w 1864 r. powstała w tym miejscu stacja metra Charing Cross. Targ umiejscowiony był w dwóch budynkach; pierwszy, z 1682 r., był miejską rezydencją rodziny Hungerford (stąd nazwa) i spłonął w 1669 r. (co zostało odnotowane w Pamiętniku Samuela Pepysa); nowy gmach w stylu architektury włoskiego klasycyzmu, zaprojektowany od razu z myślą o swym przeznaczeniu, został wzniesiony w 1833 r.; nie cieszył się jednak spodziewaną popularnością, ostatecznie uległ zniszczeniu podczas pożaru sąsiadującego z nim Hungerford Hall w 1854 r. [przypis edytorski]
Hungerford Stairs — schody usytuowane nad brzegiem Tamizy w pobliżu Strandu, przebudowane w 1833 r.; obok nich znajdowała się fabryka pasty do butów (Warren's Blacking Factory), w której Charles Dickens spędził jakiś czas jako dziecko (12 l.), gdy jego ojciec trafił do więzienia za długi; wspomnienie tego epizodu i konieczności utrzymywania się z pracy fizycznej przez wiele lat łączyło się dla pisarza z wstydliwym przypomnieniem upokarzającej deklasacji. [przypis edytorski]
Hunger, verstehen? (niem.) — Głód, rozumieć? [przypis edytorski]
Huniad — właśc. Jan Hunyady (1387–1456), magnat węgierski, wojewoda siedmiogrodzki, po śmierci Władysława Warneńczyka regent Węgier, sprawujący władzę w zastępstwie czteroletniego nowego króla. [przypis edytorski]
Hunni — [tu:] Węgrzy. [przypis redakcyjny]
Hunno — nazwa celtyckiego pochodzenia. [przypis edytorski]
hunor — honor, zaszczyt, dostojeństwo. [przypis redakcyjny]
Hunowie, Goci, Wandalowie i Frankowie — ludy, które w starożytności porzuciły swoje siedziby i najeżdżały państwo rzymskie. [przypis edytorski]
Hunowie — lud koczowniczy, który ok. roku 370 najechał Europę, wywołując wielką wędrówkę ludów, i przyczynił się do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. [przypis edytorski]
Hunowie — plemię azjatyckich koczowników, którzy najechali Europę w IV-V w., powodując wędrówkę ludów i przyczyniając się do rozpadu Cesarstwa Rzymskiego. [przypis edytorski]
Hunowie — plemię azjatyckich koczowników, którzy najechali Europę w IV–V w., powodując wędrówkę ludów i przyczyniając się do rozpadu Cesarstwa Rzymskiego. [przypis edytorski]
Hunowie (przen.) — lud koczowniczy, który ok.370 r. najechał Europę, wywołując wielką wędrówkę ludów, i przyczynił się do upadku Cesarstwa zachodniorzymskiego; tu: Niemcy. [przypis edytorski]
Hunowie — staroż. plemiona koczownicze, które w IV w. n. e. przybyły z Azji Środkowej i opanowały Europę, przyczyniając się m. in. do upadku Cesarstwa Rzymskiego. [przypis redakcyjny]
Hunter, John (1728–1793) — szkocki chirurg i anatom, jeden z pionierów obserwacyjno-eksperymentalnego podejścia do chirurgii. [przypis edytorski]
Huny, Pieczynhy — prawdopodobnie: Hunowie, Pieczyngowie, niesłowiańskich nazwy plemion koczowniczych, które najeżdżały Europę w średniowieczu. [przypis edytorski]
Huon z Bordeaux — bohater średniowiecznych poematów rycerskich, dokonujący bohaterskich czynów dzięki pomocy króla wróżek, Oberona. [przypis edytorski]
hup przed skokiem — przysłowie, dziś znane w formie: nie mów hop, dopóki nie przeskoczysz. [przypis redakcyjny]
Huragan chciał z mych ramion w niebo uciec słupem… — Adam Mickiewicz, Farys, w. 144–147. [przypis edytorski]
huragan — jest to wyraz amerykański urikan, i oznacza straszliwą burzę tropikową. Ponieważ znajomy powszechnie w Europie, użyliśmy go zamiast wyrazów arabskich Semum, Serser, Asyf itp. w znaczeniu wichru albo trąby powietrznej, zasypującej niekiedy całe karawany. Persowie nazywają go Girdebad. [przypis autorski]
huragany — dziś popr. forma N.lm: huraganami. [przypis edytorski]
hurikàn — z ang. hurricane: huragan, orkan. [przypis edytorski]
Hurków, Hurkowych i Apuchtinów — Josif Władimirowicz Romejko-Hurko (1828–1902), feldmarszałek rosyjski, w latach 1883–1894 generalny gubernator warszawski, zaciekły rusyfikator (wprowadził jęz. rosyjski do sądów, urzędów i szkół); Aleksandr Lwowicz Apuchtin (1822–1904), rosyjski kurator warszawskiego okręgu szkolnego w latach 1879–1897, twórca zrusyfikowanego systemu szkolnictwa w Królestwie Polskim. [przypis edytorski]
hurma — bardzo duża liczba ludzi; hurmem: zgrają, tłumnie. [przypis edytorski]
hurma — bardzo liczna grupa ludzi. [przypis edytorski]
hurma — bardzo liczna grupa, tłum. [przypis edytorski]
hurma (daw.) — masa ludzi, ciżba, tłum. [przypis edytorski]
hurma (daw.) — wielka ilość czegoś. [przypis edytorski]
hurma (gw.) — duża grupa ludzi. [przypis edytorski]
hurma (przestarz.) — tłum, gromada. [przypis edytorski]
hurma — tłum, duża liczba ludzi. [przypis edytorski]
hurmem (daw.) — wszyscy razem, kupą. [przypis edytorski]
hurmem — gromadnie, tłumnie, od: hurm (starop.) gromada, tłum. [przypis edytorski]
hurmem — tłumnie. [przypis edytorski]
Huron — bohater z Prostaczka Woltera, Indianin, charakteryzujący się bezpośredniością i prostotą w sposobie bycia. [przypis edytorski]
Huron — członek plemienia Indian z Ameryki Płn. Huroni na przełomie XVI i XVII w. stworzyli silną federację przeciw Algonkinom; w 1649 zostali rozbici przez Irokezów i przenieśli się na tereny późniejszych stanów Michigan i Ohio. [przypis edytorski]
Huron — członek plemienia Indian z Ameryki Płn.; w satyrycznej powieści Woltera prostolinijny Huron, tytułowy Prostaczek, przybywa do Francji, gdzie jego bezpośredni sposób interpretacji rzeczy i nieznajomość społeczeństwa europejskiego prowadzi do wielu nieporozumień i kłopotów, ukazujących negatywne strony instytucjonalnego Kościoła, nietolerancję religijną, hipokryzję, nadużycia władzy, dziwactwa i niesprawiedliwości społeczne. [przypis edytorski]
Hurony — dziś popr. forma M. lm: Huroni; plemię indiańskie, znane z okrucieństwa, zamieszkujące okolice jeziora Huron w Ameryce Północnej, opisane w powieści Jamesa Coopera Ostatni Mohikanin. [przypis edytorski]
hurry up (ang.) — pospiesz się. [przypis edytorski]
Hurtado, Gaspar (1575–1646) — hiszpański teolog jezuicki, autor i wykładowca uniwersytecki w Alcalá de Henares i Madrycie, ceniony za zwięzłość i jasność. [przypis edytorski]
Hurtado, Tomás (1589–1659) — hiszpański franciszkanin z Toledo, jeden z czołowych teologów zakonu; nauczał w Alcali, Sewilli, Salamance. [przypis edytorski]
hurta (reg.) — zagroda. [przypis edytorski]
hurysa — piękna kobieta. [przypis edytorski]
hurysa — w islamie: jedna z wiecznie pięknych i młodych dziewic, czekających wiernych w raju muzułmańskim; przen.: piękna dziewczyna o orientalnej urodzie. [przypis edytorski]
hurysa — w Koranie: piękna i wiecznie młoda dziewica, nagroda dla wiernych w muzułmańskim raju; przen.: piękna kobieta. [przypis edytorski]
hurysa — w Koranie: piękna i wiecznie młoda dziewica, nagroda dla wiernych w muzułmańskim raju. [przypis edytorski]
hurysa (z arab.) — dziewica z muzułmańskiego raju. [przypis edytorski]
hurysa (z arab.) — piękna i wiecznie młoda dziewica, jedna z wielu, czekających wiernych w raju muzułmańskim. [przypis edytorski]
hurysa (z arab.) — wiecznie młoda dziewica, jedna z wielu, czekających wiernych w raju muzułmańskim. [przypis edytorski]
huryska a. hurysa — piękna, młoda dziewica, będąca w raju nagrodą dla wiernych wyznawców islamu. [przypis edytorski]
huryska — zdrobn., iron. od hurysa: w wierzeniach muzułmanów powabna kobieta będąca towarzyszką w raju żarliwych wyznawców islamu. [przypis edytorski]
huryski a. hurysy — niebiańskie dziewice, mające według wierzeń muzułmanów dotrzymywać towarzystwa wiernym w raju. [przypis edytorski]
hurysy — piękne kobiety, mające w muzułmańskim raju być żonami wiernych. [przypis edytorski]
hurysy — w islamie: wiecznie piękne i młode dziewice, czekające wiernych w raju muzułmańskim. [przypis edytorski]
Huś ha, huś — tradycyjny okrzyk przy szczuciu psów na łowach. [przypis redakcyjny]
husarszczyć — zamienić chorągiew na husarską. [przypis redakcyjny]
husar, właśc. huzar — żołnierz lekkiej jazdy węgierskiej. [przypis edytorski]
husarze (z węg. huszár) — wyborowa jazda polska, odznaczająca się zbytkownym strojem i kosztownym uzbrojeniem ze skrzydłami u pleców; uzbrojenie husarzy stanowiły: szabla u boku, koncerz pod kolanem, młot do rozbijania zbroi nieprzyjacielskiej, kopia o długości 8,5 łokcia (tj. ok. 5 m) oraz pistolety. [przypis redakcyjny]
Husarz skrzydlaty — żołnierz husarii, wojska Rzeczpospolitej w XVI/XVIIIw. [przypis edytorski]
Husa (…) swemi kaptury i konfederacyami i jego przeklęte kacerstwo odpłoszyła — mowa o konfederacji zawiązanej 25 kwietnia 1438 w Korczynie przez biskupa Zbigniewa Oleśnickiego za rządów małoletniego Władysława III, skierowanej przeciwko opozycji szlacheckiej sprzyjającej czeskiemu husytyzmowi i zabiegom o koronę czeską dla Jagiellonów; jej członkowie zobowiązywali się do walki zbrojnej z każdym „kto by błędy kacerskie szerzył”; w bratobójczej bitwie pod Grotnikami (6 maja 1439) wojska konfederacji rozbiły wojska opozycji popierającej husytów. [przypis edytorski]
Hus, Jan (1370–1415) — czeski duchowny i bohater narodowy, filozof, reformator Kościoła, prekursor protestantyzmu. [przypis edytorski]
Hus, Jan (ok. 1370–1415) — czeski duchowny i bohater narodowy, filozof, reformator Kościoła, prekursor protestantyzmu; na soborze w Konstancji aresztowany, osądzony jako heretyk i spalony żywcem na stosie; w Kościołach protestanckich uznawany za bohatera wiary i męczennika. [przypis edytorski]
Hus, Jan (ok. 1370–1415) — czeski duchowny i bohater narodowy, filozof, reformator Kościoła, prekursor protestantyzmu; po przybyciu na sobór w Konstancji w celu wyjaśnienia swoich poglądów, mimo pisemnej gwarancji bezpieczeństwa wystawionej przez króla Zygmunta Luksemburskiego, został aresztowany, osądzony jako heretyk i spalony żywcem na stosie; w Kościołach protestanckich uznawany za bohatera wiary i męczennika. [przypis edytorski]
Hussein, właśc. Sultan Husajn (1668–1726) — ostatni władca Persji (1694–1722) z dynastii Safawidów; pod koniec jego panowania doszło do powstania Pasztunów w Afganistanie: oddziały afgańskie zdobyły Isfahan, Sultan Husajn abdykował, a przywódca powstańców obwołał się szachem. [przypis edytorski]
Husserl, Edmund (1859–1938) — niemiecki matematyk i filozof, jeden z głównych twórców fenomenologii. [przypis edytorski]
husserliści — zwolennicy filozofii Edmunda Husserla (1859–1938), niem. matematyka i filozofa, jednego z głównych twórców fenomenologii. [przypis edytorski]
hustem (daw.) — gęsto. [przypis redakcyjny]
hustem (daw., reg.) — gęsto. [przypis redakcyjny]
hustem (daw., z czes.) — gęsto. [przypis redakcyjny]
hustem (daw., z rus.) — gęsto. [przypis redakcyjny]
hustem (z czes.) — gęsto; przez Potockiego pisane mylnie przez ch. [przypis redakcyjny]
husytyzm (rel.) — piętnastowieczny czeski ruch religijno-polityczny, zapoczątkowany przez Jana Husa. [przypis edytorski]
huta — stos drzewa na opał. [przypis redakcyjny]
Hutcheson, Francis (1694–1746) — filozof szkockiego oświecenia, wczesny myśliciel utylitaryzmu: jako pierwszy sformułował zasadę, że kryterium właściwego działania jest „największe szczęście dla największej liczby ludzi”; wywarł ważny wpływ na prace Hume'a i Smitha. [przypis edytorski]
hutorzyć — mówić półgłosem. [przypis autorski]
Hutten, Ulrich von (1488–1523) — niemiecki rycerz, pisarz, humanista; zwolennik reformacji, którą propagował w publicystyce; współautor zbioru satyrycznych listów pt. Listy ciemnych mężów (1515–1517), skierowanych przeciwko średniowiecznej scholastyce i obskurantyzmowi. [przypis edytorski]
Huxley, Aldous Leonard (1894–1963) — angielski powieściopisarz i eseista, autor m.in. antyutopii Nowy wspaniały świat (1932). [przypis edytorski]
Huxley, Thomas Henry (1825–1895) — angielski zoolog, paleontolog, filozof i fizjolog, obrońca i propagator darwinizmu; autor m.in. pracy Ewolucja i etyka (1874). [przypis edytorski]
Huxley, Thomas Henry (1825–1895) — angielski zoolog, paleontolog, filozof i fizjolog, obrońca i propagator darwinizmu, członek Towarzystwa Królewskiego w Londynie (w l. 1883–85 jego prezes). [przypis edytorski]
Huygens, Chrystian (1629–1695) — holenderski fizyk i astronom. [przypis edytorski]
Huygens, Fresnel, (…) Hertz, (…) Einstein — Christiaan Huygens (1629–1695): holenderski matematyk, fizyk i astronom, prowadził szereg prac dotyczących optyki, sformułował zarys falowej teorii światła; Augustin Jean Fresnel (1788–1827): francuski inżynier i fizyk, badał wpływ polaryzacji na interferencję światła, odkrył i wyjaśnił polaryzację kołową i eliptyczną światła, był jednym z twórców falowej teorii światła; Heinrich Hertz (1857–1894): niemiecki fizyk, odkrywca fal elektromagnetycznych, stwierdził eksperymentalnie, że długie fale elektromagnetyczne (radiowe) mają te same cechy, co fale świetlne; Albert Einstein (1879–1955): urodzony w Niemczech fizyk-teoretyk pochodzenia żydowskiego, autor teorii względności, laureat Nagrody Nobla (1922) za odkrycie praw rządzących efektem fotoelektrycznym. [przypis edytorski]
Huysmans, Joris-Karl (1848–1907) — właśc. Charles-Marie-Georges Huysmans, fr. pisarz i krytyk sztuki, skandalista. W swej najsłynniejszej powieści À rebours (Na wspak, 1884) sportretował „dekadenta doskonałego”, diuka des Esseintes. Powieść zyskała specyficzny rozgłos, ponieważ w 1895 r. podczas procesu przeciwko Oscarowi Wilde'owi, oskarżyciel odwołał się do niej jako przykładu literatury „sodomicznej”. [przypis edytorski]
Huysmans, Joris-Karl, właśc. Charles-Marie-Georges Huysmans (1848–1907) — francuski pisarz i krytyk sztuki, skandalista. W swej najsłynniejszej powieści À rebours (Na wspak, 1884) sportretował „dekadenta doskonałego”, diuka des Esseintes; powieść zyskała specyficzny rozgłos, ponieważ w 1895 r. podczas procesu przeciwko Oscarowi Wilde'owi, oskarżyciel odwołał się do niej jako przykładu literatury „sodomicznej”. [przypis edytorski]
Huysmans, Joris-Karl — właśc. Charles-Marie-Georges Huysmans (1848–1907), francuski pisarz, początkowo naturalista, później autor prowokacyjnych obyczajowo powieści, kojarzonych z dekadentyzmem. [przypis edytorski]
Huysmans, Joris-Karl, właśc. Charles-Marie-Georges Huysmans (1848–1907) — francuski pisarz, początkowo naturalista, później autor prowokacyjnych obyczajowo powieści, kojarzonych z dekadentyzmem. [przypis edytorski]
Huysmans, Joris-Karl, właśc. Charles-Marie-Georges Huysmans (1848–1907) — fr. pisarz i krytyk sztuki, skandalista; w swej najsłynniejszej powieści À rebours (Na wspak, 1884) sportretował „dekadenta doskonałego”, diuka des Esseintes; powieść zyskała specyficzny rozgłos, ponieważ w 1895 r., podczas procesu przeciwko Oscarowi Wilde'owi, oskarżyciel odwołał się do niej jako przykładu literatury „sodomicznej”. [przypis edytorski]
Huysmans, Joris-Karl, właśc. Huysmans, Charles-Marie-Georges (1848–1907) — pisarz fr. pochodzenia flamandzkiego, z rodziny malarzy; pracował jako urzędnik fr. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych; debiutował prozą utrzymaną w konwencji naturalizmu (Marthe, histoire d'une fille, powieść 1876), najsłynniejszą jego powieść À rebours (Na wspak, wyd. 1884), funkcjonuje jako przykład literatury dekadenckiej (bohater powieści diuk des Esseintes funkcjonował jako przykład dekadenta i „sodomity”); kolejna powieść Là-Bas („Tam” a. „W dole”; wyd. 1891) odnosiła się z kolei do satanizmu ówczesnego; późniejsza twórczość (W drodze, oryg. En route, wyd. 1895; Katedra, oryg. La Cathédrale, wyd. 1898; Oblat, oryg. L'Oblat, wyd. 1903) związana jest z nawróceniem Huysmans'a na katolicyzm (pisarz w l. 1899–1901 przebywał w charakterze oblata, świeckiego mnicha w pełni podporządkowanego regule zakonnej, w opactwie benedyktynów w Ligugé, w diecezji Poitiers); jest też autorem publikacji z zakresu krytyki sztuki (L'Art moderne, 1883; Certains, 1889). [przypis edytorski]
Huysum Jan (1682–1749) — słynny malarz holenderski, malował przeważnie owoce i kwiaty. [przypis redakcyjny]
Huysum, Jan van (1682–1749) — holenderski malarz barokowy, malował przeważnie owoce i kwiaty. [przypis edytorski]
Huź, ha! — Merkucjo jest zawołanym myśliwym, używa zwrotu z polowania na zające. [przypis redakcyjny]
huzar — dawniej żołnierz lekkiej jazdy. [przypis edytorski]
huzar — kawalerzysta z lekkiej jazdy. [przypis edytorski]
huzar — żołnierz lekkiej jazdy. [przypis edytorski]
huzar — żołnierz lekkiej jazdy węgierskiej; huzarzy śmierci: nawiązanie do nazwy i sposobu funkcjonowania „żuawów śmierci”, ochotniczego oddziału z powstania styczniowego, którego członkowie składali przysięgę, że nigdy się nie cofną ani nie poddadzą, mogli tylko zwyciężyć albo zginąć. [przypis edytorski]
huzar — żołnierz lekkiej jazdy węgierskiej. [przypis edytorski]
