Przypisy

Krasiński, Jan Bonawentura (zm. 1717) — wojewoda płocki, inicjator budowy barokowego Pałacu Krasińskich; w r. 1765 ówcześni właściciele, Michał i Adam Krasińscy, sprzedali go państwu. Nosił on odtąd nazwę Pałacu Rzeczypospolitej i mieścił różne urzędy. Po wojennych zniszczeniach pałac został odbudowany i przeznacozny na siedzibę zbiorów specjalnych Biblioteki Narodowej. [przypis edytorski]

Krasiński, Wincenty (1782–1858) — polski generał w okresie wojen napoleońskich, dowódca pułku szwoleżerów gwardii; po abdykacji Napoleona przyprowadził do kraju większość wojsk polskich z Francji; zwolennik współpracy z Rosją i podporządkowania Polski carowi, przeciwnik powstania listopadowego, od 1831 członek rosyjskiej Rady Państwa, w latach 1855–56 pełnił obowiązki namiestnika Królestwa Polskiego; ojciec poety i dramaturga Zygmunta Krasińskiego. [przypis edytorski]

Krasiński, Zygmunt (1812–1859) — dramatopisarz, poeta i prozaik, przedstawiciel polskiego romantyzmu (jeden z tzw. trójcy wieszczów). Najwybitniejsze dzieło, Nie-Boską komedię, prozatorski dramat romantyczny o rewolucji, przedstawiający racje i winy obu walczących stron, opublikował mając zaledwie 23 lata (1835). Twórca radykalnej odmiany mesjanizmu polskiego. Najważniejsze dzieła: Nie-Boska komedia, Irydion, Psalmy przyszłości oraz listy. [przypis edytorski]

Krasiński, Zygmunt (1812–1859) — polski poeta, dramaturg i prozaik. [przypis edytorski]

Krasiński, Zygmunt (1812–1859) — wielki poeta, dramatopisarz i prozaik romantyczny; autor m.in. nieukończonego dramatu Wanda. [przypis edytorski]

Krasiński, Zygmunt — o Krasińskim mówiłem bezlitośnie prawdopodobnie podczas swych wakacyjnych wykładów w Zakopanem, w r. 1905. Zygmunt Krasiński (1812–1859), jeden z największych poetów polskiego romantyzmu. [red. WL]. [przypis edytorski]

kraska — barwny ptak o jaskrawym, niebiesko-rdzawym upierzeniu. [przypis edytorski]

kraska (daw.) — piękność. [przypis edytorski]

kraska — niebieski ptak o rdzawym grzbiecie, jeden najbarwniejszych ptaków w Polsce. [przypis edytorski]

kraska — ptak o niebiesko-rdzawym upierzeniu. [przypis edytorski]

krasnemi barwy — dziś popr. forma N. lm: krasnymi barwami; krasny (daw.) — czerwony; jaskrawy; piękny. [przypis edytorski]

krasnoarmiejec — żołnierz Armii Czerwonej. [przypis edytorski]

krasnodiwa (z daw., ukr.) — piękna dziewczyna. [przypis edytorski]

krasnolicu — o krasnym (tj. pięknym) licu (tj. obliczu, twarzy). [przypis edytorski]

krasnoludki — krasny ludek, krasny (daw.): jaskrawoczerwony. [przypis edytorski]

krasny — czerwony. [przypis edytorski]

krasny (daw.) — czerwony; barwny; ładny, piękny. [przypis edytorski]

krasny (daw.) — czerwony, jaskrawy; ładny, piękny. [przypis edytorski]

krasny (daw.) — czerwony. [przypis edytorski]

krasny (daw.) — jaskrawoczerwony a. piękny. [przypis edytorski]

krasny (daw.) — jaskrawoczerwony; piękny. [przypis edytorski]

krasny (daw.) — jaskrawoczerwony; piękny. [przypis edytorski]

krasny(daw.) — jaskrawoczerwony. [przypis edytorski]

krasny (daw.) — piękny. [przypis edytorski]

krasny (daw.) — rumiany, czerwony; ładny, piękny. [przypis edytorski]

krasny — jaskrawoczerwony. [przypis edytorski]

krasny — piękny, urodziwy. [przypis edytorski]

krasny (starop.) — piękny, urodziwy. [przypis edytorski]

krasny — tu: piękny. [przypis edytorski]

krasny (z daw. rus. красный: czerwony a. ładny) — piękny. [przypis edytorski]

krasomówca — człowiek potrafiący pięknie przemawiać. [przypis edytorski]

krasota i krasnota (z ros.) — piękno i czerwień. [przypis edytorski]

krasota — uroda. [przypis edytorski]

Kras — płaskowyż w płd.-zach. Słowenii, zbudowany ze skał wapiennych, z silnie rozwiniętymi formami krasowymi: powstałymi wskutek rozpuszczania skał przez wodę głębokimi żłobami, lejami, kotlinami i jaskiniami. [przypis edytorski]

Krassus, Marek Licyniusz (114–53 p.n.e.) — rzym. dowódca wojskowy i polityk, najbogatszy człowiek w historii Rzymu; stłumił powstanie Spartakusa, razem z Cezarem i Pompejuszem w 60 p.n.e. zawarł I triumwirat: tajne, nieoficjalne przymierze polityczne, którego celem było wspólne sprawowanie rządów w republice rzymskiej. [przypis edytorski]

Krassus, właśc. Marek Licyniusz Krassus (114–53 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy i polityk, najbogatszy człowiek w historii Rzymu; stłumił powstanie Spartakusa, razem z Cezarem i Pompejuszem w 60 p.n.e. zawarł I triumwirat: tajne, nieoficjalne przymierze polityczne, którego celem było wspólne sprawowanie rządów w republice rzymskiej; jako zarządca Syrii (od 54 p.n.e.) prowadził wojnę z Partami; pokonany w bitwie pod Karrami, został zabity podczas próby negocjacji. [przypis edytorski]

Krassus, właśc. Marek Licyniusz Krassus (114–53 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy i polityk, najbogatszy człowiek w historii Rzymu; stłumił powstanie Spartakusa, razem z Cezarem i Pompejuszem w 60 p.n.e. zawarł I triumwirat: tajne, nieoficjalne przymierze polityczne, którego celem było wspólne sprawowanie rządów w republice rzymskiej. [przypis edytorski]

Krassus, właśc. Marek Licyniusz Krassus (114–53 p.n.e.) — rzymski polityk i wódz; stronnik Sulli; w 71 p.n.e. stłumił powstanie Spartakusa; członek I triumwiratu (60 p.n.e.); w 53 p.n.e. przedsięwziął wyprawę na Partów, jednak jego licząca ok. 40 tys. żołnierzy armia została całkowicie zniszczona w bitwie pod Karrami (Carrhae) przez czterokrotnie mniej liczne siły partyjskie, złożone głównie z konnych łuczników; został zabity podczas próby negocjacji, wskutek jego śmierci triumwirat rozpadł się. [przypis edytorski]

Kraswa — utwór dramatyczny Cezarego Jellenty (1861–1935), krytyka, publicysty, prozaika, dramaturga i poety; próba realizacji własnego apelu autora do pisarzy o uzupełnienie literatury o nowe mity, ponieważ dawne zamierają i dezaktualizują się, a ich treści nie mogą wystarczać odbiorcom w XX w.; pełen tytuł utworu to: Kraswa. Poemat dramatyczny z cyklu Mity, Kraków 1902. [przypis edytorski]

krasy (daw., gw.) — kolorowy; piękny. [przypis edytorski]

krasy (daw., gw.) — tu: piękny. [przypis edytorski]

krasy (gw.) — o zwierzęciu gospodarskim: o sierści czarno-białej, łaciate. [przypis edytorski]

krasy — piękny. [przypis edytorski]

kraszanka (reg.) — pisanka o jednolitym kolorze, bez dodatkowych wzorów i ozdób. [przypis edytorski]

kraszanka (z rus.) — pisanka wielkanocna. [przypis edytorski]

Kraszewski, Józef Ignacy (1812–1887) — polski pisarz, działacz społeczny i polityczny; autor licznych, popularnych powieści historycznych. [przypis edytorski]

Kraszewski, Józef Ignacy (1812–1887) — polski pisarz, działacz społeczny i polityczny. [przypis edytorski]

Kraszewski, Józef Ignacy (1812–1887) — polski pisarz, publicysta, historyk i działacz społeczny. [przypis edytorski]

Kraszewski, Józef Ignacy (1812–1887) — przedstawiciel pozytywizmu, pisarz, dziennikarz i działacz społeczny, autor licznych powieści historycznych. [przypis edytorski]

Kraszewski, Rodziewiczówna, Dygasiński, Reymont — poczytni powieściopisarze polscy przełomu XIX i XX w. [przypis edytorski]

kraszuarka (z fr.) — spluwaczka. [przypis edytorski]

krater — dzban do rozcieńczania wina wodą, jak było w zwyczaju staroż. Greków. [przypis edytorski]

krater (tu daw.) — puchar, kielich. [przypis edytorski]

krater — tu: naczynie do mieszania wody z winem. [przypis edytorski]

Krates z Teb (ok. 365–ok. 285 p.n.e.) — grecki filozof, przedstawiciel nurtu cynickiego, uczeń Diogenesa z Synopy. [przypis edytorski]

kratów — dziś popr. D. lm: krat. [przypis edytorski]

kratówka — tu: siostra żyjąca „za kratami” w klasztorze zamkniętym lub osoba często spowiadająca się przed kratami konfesjonału. Wszystkie wymienione określenia obrażają przesadną pobożność siostry. [przypis edytorski]

Kratos, Bia (mit. gr.) — dzieci bogini-rzeki Styks i tytana Pallasa; pełnią funkcję bóstw-alegorii Siły i Przemocy; ich rodzeństwem byli: Zelos (bóg-alegoria Współzawodnictwa), Nike (bogini-alegoria Zwycięstwa). [przypis edytorski]

Kratyles a. Kratylos — jeden z dialogów filozoficznych Platona, dotyczący zagadnień językoznawczych. [przypis edytorski]

Krause, Ernst (1839–1903) — niemiecki biolog i pisarz popularnonaukowy, wybitny propagator darwinizmu w Niemczech. [przypis edytorski]

Kraus, Karol, właśc. Kraus, Karl (1874–1936) — austriacki pisarz, publicysta, w latach 1899–1936 wydawca polityczno-literackiego czasopisma „Die Fackel” (pochodnia). [przypis edytorski]

Krauszów — wieś w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim. [przypis edytorski]

Krauze, Franciszek — polski oficer, w 1812 kapitan 5 pułku piechoty liniowej. [przypis edytorski]

krawa (daw.) — dziś: kroi. [przypis edytorski]

krawat — dziś popr. forma D.lm: krawatów. [przypis edytorski]

Krawczynski, Siergiej Michajłowicz, pseud. Stiepniak (1851–1895) — rosyjski pisarz i rewolucjonista związany z ruchem narodnickim. [przypis edytorski]

krawędziak — drewniany element budowlany, rodzaj tarcicy o przekroju zbliżonym do kwadratu i grubości mniejszej niż belka. [przypis edytorski]

kręga — dziś D.lp: kręgu. [przypis edytorski]

kręgielnie — ogólnie: pomieszczenia, w któych gra się w gry (w oryginale wspomniany Nine Men's Morris, czyli młynek). [przypis edytorski]

Krępowiecki, Tadeusz (1798–1847) — pisarz i publicysta, uczestnik powstania listopadowego. Współzałożyciel Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, z którego wystąpił oraz Gromad Ludu Polskiego; obarczał szlachtę winą za upadek powstania i wyzysk chłopów. [przypis edytorski]

krępy — niewysoki, mocno zbudowany. [przypis edytorski]

krępy — niski a mocno zbudowany. [przypis edytorski]

krępy — niski i mocno zbudowany. [przypis edytorski]

krésa — kreska; tu: szrama, rysa. [przypis edytorski]

krętanina (daw.) — krzątanina, gorączkowy ruch, zamieszanie. [przypis edytorski]

krętanina (daw.) — krzątanina. [przypis edytorski]

krętanina — krzątanina, zamieszanie. [przypis edytorski]

krętarz większy, trochanter major (med.) — duża wyniosłość między szyjką a trzonem kości udowej. [przypis edytorski]

krętoruny (daw.) — o kręconych włosach. [przypis edytorski]

krętowłosy bożek leśny — satyr, jedna z istot wchodzących w skład orszaku Dionizosa, greckiego boga wina i dzikiej natury; satyrowie byli przedstawiani jako ludzie ze zmierzwionymi włosami, z koźlimi nogami i uszami, kojarzono ich z pożądaniem i lubieżnością. [przypis edytorski]

kreatura (daw., z łac.) — osoba zawdzięczająca swoją pozycję komuś wpływowemu, wykreowana przez kogoś. [przypis edytorski]

kreatura (daw., z łac.) — osoba zawdzięczająca swoją pozycję komuś wpływowemu, wykreowana przez kogoś. [przypis edytorski]

kreatura — tu daw., z łac. creatura: stworzenie, istota; dziś: osoba podła, budząca wstręt swoim postępowaniem. [przypis edytorski]

kreatura — tu: osoba budząca wstręt i obrzydzenie. [przypis edytorski]

kreatura — tu: to, co stworzone. [przypis edytorski]

kreca — świerzb, typowa choroba oświęcimska. [przypis edytorski]

Krechowiecki, Adam (1850–1919) — polski pisarz, krytyk, redaktor. Twórca rozpraw naukowych o Kraszewskim i Mickiewiczu. [przypis edytorski]

Kreci — tj. Kreteńczycy. [przypis edytorski]

Kreczetnikow, Michaił Nikitycz (1729–1793) — generał-lejtnant wojsk rosyjskich; walczył pod Barem na tydzień przed jego zdobyciem przez wojska pod dowództwem Stiepana Fiodorowicza Apraksina. [przypis edytorski]

Kreczetnikow, Piotr Nikitycz (1727–1800) — generał rosyjski, dowódca korpusu interwencyjnego tłumiącego konfederację barską. [przypis edytorski]

kreda (daw., pot.) — kredyt. [przypis edytorski]

kreda (geol.) — ostatni, najpóźniejszy okres ery mezozoicznej, ok. 145–66 mln lat temu. [przypis edytorski]

kreda, jura, trias (geol.) — okresy ery mezozoicznej. [przypis edytorski]

kredencerz (daw.) — służący opiekujący się kredensem, tj. zastawą stołową, odpowiedzialny za podawanie do stołu. [przypis edytorski]

kredencerz — służący odpowiedzialny za zaopatrzenie w produkty spożywcze. [przypis edytorski]

kredencerz — służący zajmujący się zastawą i podawaniem do stołu. [przypis edytorski]

kredensarz — dziś: kredencerz. [przypis edytorski]

kredens (daw.) — pomieszczenie przeznaczone do przechowywania zastawy stołowej oraz dla służby podającej do stołu. [przypis edytorski]

kredens (daw.) — pomieszczenie, w którym przechowywano zastawę stołową. [przypis edytorski]

kredens (daw.) — służba stołowa, pełnienie obowiązków związanych z podawaniem do stołu w pałacach i dworach. [przypis edytorski]