Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 11143 przypisów.
kur (daw.) — kogut; koguty zazwyczaj pieją o świcie, zwiastując koniec nocy. [przypis edytorski]
kur (daw.) — kogut; kurowie — dziś popr. forma M. lm: kury. [przypis edytorski]
kur (daw.) — kogut. [przypis edytorski]
kur (daw.) — kogut. [przypis edytorski]
kurdesz — jedna z nazw (pochodzenia tureckiego) popularnej w Polsce w XVIII w. pieśni biesiadnej. Franciszek Bohomolec napisał tekst z refrenem „Kurdesz, kurdesz nad kurdeszami”. Według Boy'a, miała to być ulubiona piosenka Włodzimierza Tetmajera. [przypis redakcyjny]
kurdesz — wykrzyknienie kończący strofy w tradycyjnych pieśniach litewskich. [przypis edytorski]
kurdygarda a. kordygarda — strażnica wojskowa. [przypis redakcyjny]
kurdżyna — worek. [przypis autorski]
kurdzki — dziś popr.: kurdyjski. [przypis edytorski]
kurę, jajam przedała — sprzedałam kurę i jajka. [przypis edytorski]
kurę stroić — nadskakiwać, starać się o względy (franc.: faire la cour). [przypis redakcyjny]
Kureci (mit. gr.) — bóstwa opiekuńcze a. kapłani (w liczbie dziewięciu) Rei, którzy na Krecie chronili małego Zeusa przed jego ojcem Kronosem; aby nie dowiedział się o nowo narodzonym i nie pożarł go, jak pozostałych swych potomków, kureci tańczyli, uderzając włóczniami o miedziane tarcze, zagłuszając w ten sposób płacz dziecka; także: korybanci (z Frygii) a. daktylowie/daktyle (bóstwa opiekuńcze związane z Reą). [przypis edytorski]
Kureci (mit. gr.) — półbogowie, dziewięciu synów Rhei, którzy na Krecie ukrywali małego Zeusa przed gniewem jego ojca, Kronosa, zagłuszając płacz dziecka hałaśliwą muzyką i tańcami. [przypis edytorski]
Kureci wysłali go biedni — Numa pochodził z Babińskiego miasteczka Cures. [przypis edytorski]
kurek — element zamka broni palnej, odpowiedzialny za odpalenie naboju. [przypis edytorski]
kurek — kogucik. [przypis edytorski]
Kurek — nazwa, dotąd niewytłumaczona, spokrewniona może z łotewską nazwą „boga pól i zbóż”, cerokla, wskazująca na pędy roślinne, postawione pod opiekę jego. W każdym razie odpowiadają kurk i cerokl „żytnim” babom, dziadom, wilkom, świniom, kozom itd. albo snopom szczęścia itp. innych narodów europejskich, tj. demonom zbożowym, sprawiającym żyzność, a kryjącym się na rogu pola, pod kamyczkiem lub w ostatnim snopie, zżętym uroczyście, upstrzonym i obwożonym solennie. Z pruskim kurkiem i łotewskim ceroklem łączymy żmudzką (Stryjkowskiego) kruminę kłosów, tj. zarośl ich; warto zauważyć, że nazwy łotewskie i litewska stykają się w innym, przenośnym znaczeniu (cerokli: ząb trzonowy, kruminas toż samo). [przypis redakcyjny]
kurek — tu: część zamka broni palnej. [przypis edytorski]
kurek — wskaźnik wiatru w formie blaszanego koguta. [przypis edytorski]
kurek — w strzelbie skałkowej, używanej jeszcze w pierwszej połowie XIX w., część zamka zaopatrzona w krzemień; za pociągnięciem cyngla krzesała iskry, które udzielały ognia prochowi rozsypanemu na panewce, a przezeń — nabojowi. [przypis redakcyjny]
kurek żadny nie obudzi — [kurek:] kogut; [nie obudzi, bo] takie będą pustki w domu. [przypis redakcyjny]
Kurelli — prawdopodobnie chodzi o Hansa Georga Kurellę (1858–1916), niemieckiego neurologa i psychiatrę, ucznia Cesarego Lombrosa. [przypis edytorski]
kureń — jednostka organizacyjna Kozaków zaporoskich: oddział Kozaków i zarazem należący do nich budynek na Siczy. [przypis edytorski]
kureń — oddział kozacki. [przypis edytorski]
kureń — oddział (w dawnej ukraińskiej terminologii wojskowej). [przypis edytorski]
kureń (z ukr.) — lepianka, chata dymna albo kurna (od: kurzyć); przekład Kitowicza nie jest dokładny. [przypis redakcyjny]
kurencją — [miały] obieg. [przypis redakcyjny]
kurenny — oddziałowy, należący do oddziału; por. kureń: oddział kozacki, pułk; stanica kozacka. [przypis edytorski]
kurfirst — elektor, książę niemiecki, mający prawo głosu przy wybierania cesarza. [przypis redakcyjny]
kurfirst — elektor, książę Rzeszy Niemieckiej, mający przywilej obierania cesarza. [przypis edytorski]
kurfirst — książę dawnej Rzeszy Niemieckiej, elektor. [przypis edytorski]
kurfirszt (z niem.) — kurfirst, elektor. [przypis edytorski]
kurfistrz brandoburski — Fryderyk Wilhelm (1680–1688), kurfirst brandenburski, zw. elektorem wielkim. [przypis redakcyjny]
Kurfürstendamm (niem. dosł.: Grobla Elektorska) — główna ulica zachodniej części Berlina. [przypis edytorski]
kurfürst (niem., hist.) — książę elektor; książę Rzeszy niemieckiej uprawniony do udziału w wyborze cesarza. [przypis edytorski]
kurfurst (niem. Kurfürst) — elektor; tytuł tych panujących niemieckich, którzy niegdyś byli wyborcami cesarza. [przypis redakcyjny]
Kurgarten (niem.) — ogród zdrojowy. [przypis edytorski]
kurhanas — kapavietės rūšis, pilkapis. [przypis edytorski]
kurhan (daw.) — kopiec, mogiła. [przypis edytorski]
kurhan — dawny grobowiec w formie wzgórza. [przypis edytorski]
kurhan — grób usypany z ziemi. [przypis edytorski]
kurhan — grób w formie kopca; tu ma być usypany dla kogoś, kto nie wrócił do ojczyzny. [przypis edytorski]
kurhan — grób w formie ziemnego kopca. [przypis edytorski]
kurhan — kopiec kryjący grób. [przypis edytorski]
kurhan — kopiec, który sypano na grobach dla upamiętnienia zmarłych i miejsc ich spoczynku. [przypis edytorski]
kurhan — kopiec ziemny zawierający gób lub upamiętniający jakieś zdarzenie. [przypis edytorski]
kurhan — mogiła w kształcie kopca, góry. [przypis edytorski]
kurhan — rodzaj daw. mogiły. [przypis edytorski]
kurhan — rodzaj mogiły w formie ziemnego kopca. [przypis edytorski]
kurhan — starożytna mogiła w kształcie kopca. [przypis edytorski]
kurhanu — kurhanami nazywają na Ukrainie wyniosłości, kopce usypane ręką ludzką, według jednych dla celów wojennych, aby z ich wysokości śledzić ruchy skradającego się wroga, wedle innych dla celów orientacyjnych jako znaki drogowe, wedle zaś wiary ludu są to mogiły bohaterów. [przypis redakcyjny]
kurhany — rodzaj mogiły w formie kopca. [przypis edytorski]
kurhauz (z niem.) — dom uzdrowiskowy. [przypis edytorski]
Kuria Hostylli (łac. Curia Hostilia) — budynek ten po przebudowie już w I w. p.n.e nosił nazwę Curia Julia; od czasów panowania Oktawiana Augusta aż po czasy Dioklecjana odbywały się w nim posiedzenia senatu. [przypis edytorski]
kuria — każden budynek, w którym sąd lub senat się zbierał. [przypis autorski]
kuria wyborcza — w dawnych systemach wyborczych: okręg wyborczy lub kategoria wyborców wyodrębniona na podstawie różnic stanowych, wielkości lub charakteru posiadanego majątku, mająca prawo wyboru do parlamentu określonej liczby posłów. [przypis edytorski]
kuria wyborcza — w dawnych systemach wyborczych: okręg wyborczy lub kategoria wyborców wyodrębniona na podstawie różnic stanowych, wielkości lub charakteru posiadanego majątku, mająca prawo wyboru do parlamentu określonej liczby posłów; kurie wyborcze występowały m.in. w wyborach do Rady Państwa w Austrii (1867–1907), gdzie w 1896 wprowadzono najpierw nową V kurię, powszechną, w której mogli głosować wszyscy, a w 1907 zlikwidowano system kurialny, wprowadzając zasadę wyborów równych. [przypis edytorski]
„Kurier Czerwony” — dziennik popołudniowy o charakterze sensacyjnym, wydawany w Warszawie w latach 1922–1939, politycznie deklarujący się po stronie obozu piłsudczykowskiego. [przypis edytorski]
kurierek (daw.) — gazeta. [przypis edytorski]
„Kurierek ilustrowany” — właśc. „Ilustrowany Kurier Codzienny”, wydawany w Krakowie w latach 1910–1939. [przypis edytorski]
kurierek — tu: gazeta codzienna. [przypis edytorski]
,Kurier francuski” — „Le Courrier français”, francuski dziennik liberalny, wydawany w l. 1820–1851. [przypis edytorski]
kurier — gazeta codzienna. [przypis edytorski]
kurierkarz — tu: gazeciarz, ulicznik. [przypis edytorski]
kurierkowy — tu: pochodzący z gazet, z brukowców, powierzchowny i nastawiony na sensację. [przypis edytorski]
„Kurier” — „Kurier Warszawski'', gazeta codzienna wydawana w Warszawie od roku 1821 do 1939. Popularna wśród mieszczaństwa, urzędników państwowych i warstwy inteligenckiej. [przypis edytorski]
„Kurier” — „Kurier Warszawski”, popularna gazeta konserwatywnych sfer mieszczańskich i arystokratycznych w Warszawie (wychodziła od r. 1821). [przypis redakcyjny]
„Kurier Świąteczny” — czasopismo literackie i humorystyczne, wychodziło w latach 1864–1919. [przypis edytorski]
„Kurier Świąteczny” — warszawski tygodnik literacki i humorystyczny, wydawany w latach 1864–1919. [przypis edytorski]
kurier (tu daw.) — gazeta. [przypis edytorski]
kurier — tu: gazeta. [przypis edytorski]
„Kurier Warszawski” — gazeta codzienna wydawana w Warszawie od roku 1821 do 1939; popularna wśród mieszczaństwa, urzędników państwowych i warstwy inteligenckiej. [przypis edytorski]
„Kurier Warszawski” — gazeta codzienna wydawana w Warszawie w latach 1821–1939, popularna wśród mieszczaństwa, urzędników państwowych i inteligencji. [przypis edytorski]
„Kurier Warszawski” poświęca (…) piąty felieton — I potem jeszcze kilka! [przypis autorski]
Kurierzy Cesarscy — fr. Messageries Impériales, francuska firma żeglugowa, zał. w 1851 jako Messageries Nationales, początkowo obsługująca przewozy na Bliski Wschód; podczas wojny krymskiej jej statki służyły jako transportowce: w podziękowaniu cesarz udzielił kompanii praw do działania na trasie do Brazylii; była pierwszą francuską linią transatlantycką wyposażoną w parowce. [przypis edytorski]
Kurio — wygnany z senatu rzymskiego jako stronnik i przyjaciel Cezara, z nim się połączył i pierwszy go zachęcił do przejścia Rubikonu, co było powodem wojen domowych. Ma tu odcięty język, którym dał tak złą radę. [przypis redakcyjny]
Kurjer Warszawski — tytuł gazety codziennej wydawanej w Warszawie od 1821 do 1939 r. [przypis edytorski]
kurka wodna — średniej wielkości ptak wodny. [przypis edytorski]
kurka wodna — średniej wielkości ptak wodny z rodziny chruścieli. [przypis edytorski]
kurka wodna — średniej wielkości ptak wodny z rodziny chruścieli. [przypis edytorski]
Kurki — Plejady (gwiazdozbiór). [przypis edytorski]
kurki wodne i cyranki — wodne ptactwo. [przypis edytorski]
kurków — dziś popr.: kurek (o grzybach). [przypis edytorski]
kurków — dziś popr.: kurek (o grzybach). [przypis edytorski]
kur — kogut; nocne pianie koguta miewało w mitologii ludowej (nie jedynie zresztą) znaczenie magiczne, w szczególności trzecie, nad ranem. [przypis redakcyjny]
kur — kogut. [przypis edytorski]
kurkuma — żółcień (ang. turmeric, fr. terre-mérite); odmiana indyjskiego imbiru, używana jako barwnik lub przyprawa. [przypis tłumacza]
Kurlandia — kraina historyczna, obecnie zachodnia część Łotwy; powstałe w 1561 Księstwo Kurlandii i Semigalii stanowiło formalnie lenno Rzeczypospolitej Obojga Narodów, od 1711 znalazła się nieoczekiwanie w strefie wpływów rosyjskich, do czego doprowadził ślub księżniczki Anny, córki cara Iwana V, z księciem Fryderykiem Wilhelmem Kettlerem, który zmarł kilka miesięcy po ślubie. [przypis edytorski]
Kurlandia — kraina historyczna, obecnie zachodnia część Łotwy. [przypis edytorski]
Kurlandia — południowa część dawnych Inflant, położona nad Bałtykiem i Zatoką Ryską. Od r. 1918 wchodzi w skład Łotwy. [przypis edytorski]
kurlandzki — pochodzący z Kurlandii, krainy historycznej w dzisiejszej Łotwie. [przypis edytorski]
kurmacher — słowo niemieckie, urobione przez poetę na wzór francuskiego faire la cour: nadskakiwać, ubiegać się o względy. [przypis redakcyjny]
kurma — krótka kurtka, zastępująca palto. [przypis autorski]
Kurnatowski, Zygmunt (1778–1858) — polski wojskowy i polityk; uczestnik powstania wielkopolskiego 1806, w 5 pułku ułanów armii Księstwa Warszawskiego walczył we wszystkich jej kampaniach; po powrocie do kraju generał brygady w armii Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]
kurniawa (gw. podhalańska) — zadymka. [przypis edytorski]
kurniawa — zadymka (z gwary góralskiej, którą Sienkiewicz wykorzystywał do naśladowania języka staropolskiego). [przypis edytorski]
kurniawa — zamieć śnieżna, zadymka, kurzawa śnieżna. [przypis edytorski]
kurnik — pogardliwie: zamek; gra słów: okurzywszy (prochem) kilka kurników. [przypis redakcyjny]
Kurów — miejscowość znajdująca się w pobliżu Puław. [przypis redakcyjny]
Kuronowie a. Kurowie — bałtycki lud, zamieszkujący Kurlandię (dziś płd.-zach. część Łotwy). Kuronóm — dziś popr. forma C. lm: Kuronom. [przypis edytorski]
