Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 10749 przypisów.
Szlisselburg — tu: Twierdza Szlisselburska, położona na wyspie u wypływu rzeki Newy z jeziora Ładoga; od 1730 do 1917 pełniła funkcję carskiego więzienia politycznego. [przypis edytorski]
szlom a. szłom (daw.) — rodzaj hełmu otwartego; szyszak. [przypis edytorski]
szlub (daw.) — dziś: ślub. [przypis edytorski]
szlub — dziś popr.: ślub. [przypis edytorski]
szlus (pot., z niem) — koniec. [przypis edytorski]
szlus (pot., z niem.) — koniec. [przypis edytorski]
szlus (z niem. Schluss) — koniec. [przypis edytorski]
szlus (z niem. schluss) — koniec. [przypis edytorski]
szmacianka — piłka zrobiona ze zwiniętych szmat. [przypis edytorski]
szmaciarz — czyli zajmujący się zbieraniem zniszczonych materiałów do recyklingu. [przypis edytorski]
Szma Israel (hebr.) — dosł. „Słuchaj, Izraelu”, jedna z najważniejszych modlitw w judaizmie. [przypis edytorski]
Szma Izrael (hebr.: Słuchaj, Izraelu) — pierwsze słowa, a zarazem nazwa jednej z najważniejszych modlitw żydowskich, pełniącej jednocześnie funkcję wyznania wiary w jedynego Boga. [przypis edytorski]
szmalcownictwo — w żargonie okupacyjnym zjawisko szantażowania, okradania i denuncjowania nazistowskim władzom ukrywających się Żydów. Istniało we wszystkich większych miastach, w których znajdowały się getta, ponieważ tam najczęściej można było wyłapywać osoby uciekające z zamkniętych dzielnic, zwłaszcza w okresie deportacji i likwidacji gett (czyli od połowy 1942). Szmalcownicy działali zwykle w grupach, czatując przy znanych miejscach ucieczek z getta (np. w Warszawie przy wyjściach z kanałów). Swoje ofiary okradali pod groźbą wydania na śmierć. Niejednokrotnie donosili na uciekających przez Zagładą Żydów i Żydówki nawet pomimo otrzymania pieniędzy czy innych kosztowności. Szantażowali i denuncjowali także osoby pomagające ukrywającym się. Niektórzy szmalcownicy podszywali się pod pomagających, obiecując wskazanie kryjówki, a następnie okradali ich i wydawali lub samodzielnie mordowali, dochodziło również do gwałtów na Żydówkach. Wśród znanych przypadków szmalcownictwa najczęściej pojawiają się w tej roli mężczyźni w wieku 25-40 lat, pochodzący ze wszystkich klas: urzędnicy, handlarze, inteligenci, artyści, robotnicy, uczniowie szkół średnich. Skala szmalcownictwa nie została nadal jednoznacznie ustalona przez badaczy, ponieważ przypadki szmalcownictwa nie były w wystarczającym stopniu dokumentowane w czasie Zagłady ani po wojnie, a ofiary szmalcowników w większości nie przeżyły. [przypis edytorski]
szmalec (gw.) — smalec. [przypis edytorski]
szmaragd — kamień szlachetny o zielonej barwie. [przypis edytorski]
szmat — dziś popr. forma M.lp: szmata. [przypis edytorski]
szmat — dziś w r.ż.: szmata. [przypis edytorski]
szmatek — kawałek. [przypis edytorski]
szmatek — tu: kawałek. [przypis edytorski]
szmatok (ros.) — kawałek. [przypis edytorski]
szmat — pewien obszar, kawał. [przypis edytorski]
szmat purpurowy — przen.: nazbyt ozdobny fragment, niepasujący do nastroju i wymowy całości. W jęz. ang. funkcjonują nawet pochodzące od tego sformułowania idiomatyczne wyrażenia purple patch oraz purple prose. [przypis edytorski]
szmekier (z niem.) — daw. pracownik służb celnych, poszukujący towarów pochodzących z przemytu. [przypis edytorski]
szmelc — ochronna powłoka na powierzchni metalu. [przypis edytorski]
szmelcowanie — metoda konserwacji metalu, polega na kilkakrotnym pokryciu go olejem jadalnym i każdorazowo wypaleniu. Powstaje wówczas twarda, szklista powłoka. [przypis edytorski]
szmelcowany — błyszczący, pokryty złotem. [przypis edytorski]
szmelcowany (daw.) — o metalu: pokryty gładką, szklistą powłoką zabezpieczającą przed korozją. [przypis edytorski]
szmelcowany — natarty kilkakrotnie tłuszczem (olejem, smalcem itp.); w ten sposób tradycyjnie zabezpieczano metal: zbroje, broń i in. [przypis edytorski]
szmelcowany — szmelcowanie to metoda konserwacji metalu, polega na kilkakrotnym pokryciu go olejem jadalnym i każdorazowo wypaleniu. Powstaje wówczas twarda, szklista powłoka. [przypis edytorski]
szmelc (z niem.) — odpadki metalowe; złom. [przypis edytorski]
szmenda (z fr. chemin de fer: bakarat) — przen.: gracz, karciarz. [przypis edytorski]
Szmerling, Mieczysław — komendant Umschlagplatzu, znany z okrucieństwa, należał do wyższych funkcjonariuszy Żydowskiej Służby Porządkowej. [przypis edytorski]
Władysław Szlengel, Co czytałem umarłym, Kartka z dziennika "akcji"
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Władysław Szlengel, Co czytałem umarłym, Dodatek, Pożegnanie z czapką
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
szmermel (daw.) — fajerwerk, raca. [przypis edytorski]
szmermel (daw.) — raca, fajerwerk. [przypis edytorski]
szmermel (daw.) — rodzaj sztucznych ogni. [przypis edytorski]
szmermel (daw.) — wężykowaty fajerwerk, raca. [przypis edytorski]
szmermel (przest.) — raca, wężykowaty fajerwerk. [przypis edytorski]
szmermel — rodzaj ogni sztucznych. [przypis edytorski]
szmermel — wężykowaty fajerwerk; raca. [przypis edytorski]
szmira (z niem.) — lichota, kicz. [przypis edytorski]
Szmitz, Oscar Adolf Hermann (1873–1931) — niemiecki pisarz. [przypis edytorski]
szmondak (z jid.) — człowiek małej wartości; w gw. środ.: złodziej kradnący rzeczy małej wartości; też wulg.: dupek, łajza itp. [przypis edytorski]
Szmuel bar Aba lub Abba Szaul (130–160) — rabin, tannaita. [przypis edytorski]
szmugiel — przemyt. [przypis edytorski]
szmugler — potoczne określenie przemytnika, osoby nielegalnie dostarczającej towary. [przypis edytorski]
szmuk — biżuteria. [przypis edytorski]
szmuklerski (daw.) — szmuglerski, związany z przemytem. [przypis edytorski]
szmuklerz (daw.) — rzemieślnik zajmujący się wyrobem pasów, taśm i frędzli do obszywania ubrań i tkanin; także: pasamonik. [przypis edytorski]
szmukle — zapewne: szmugle. [przypis edytorski]
szmyr — dziś popr.: szmer. [przypis edytorski]
szmyrgać a. smyrgać (pot.) — szybko uciekać. [przypis edytorski]
sznapa (gw., z niem. Schnaps) — wódka. [przypis edytorski]
sznapa — sznaps (pot.): wódka. [przypis edytorski]
sznaps (daw.) — wódka. [przypis edytorski]
sznapsik (pot.) — wódeczka; zdrobn. od sznaps: wódka. [przypis edytorski]
sznaps (pot.) — wódka; porcja wódki. [przypis edytorski]
sznaps (pot., z niem. Schnaps) — wódka. [przypis edytorski]
sznaps — wódka. [przypis edytorski]
sznaps (z niem.) — alkohol. [przypis edytorski]
sznaps (z niem. Schnaps) — żart.: wódka. [przypis edytorski]
sznaps (z niem.) — spirytus, mocny alkohol. [przypis edytorski]
sznerkiel (daw., z niem. schnörkel) — zawijas, ozdoba architektoniczna w kształcie esowatej linii. [przypis edytorski]
sznitt (z niem.) — krój, szyk. [przypis edytorski]
sznuchtać (reg.) — wąchać. [przypis edytorski]
sznur cingulum — używany przez duchownych do przewiązania w pasie alby lub habitu. [przypis edytorski]
sznurówka (daw.) — gorset. [przypis edytorski]
sznurówka — tu: sznurowany gorset. [przypis edytorski]
sznurówka — tu: tasiemka do wiązania gorsetu. [przypis edytorski]
sznurować usta — zaciskać usta. [przypis edytorski]
sznur — w wyd. 1610: prawidło, z gr. kanon, co pierwotnie oznaczało pręt używany przez architektów i rzemieślników jako przyrząd do wykonywania linii prostych. [przypis edytorski]
sznury — dziś popr. forma N.lm: sznurami. [przypis edytorski]
sznytek (gw., z niem.) — porcja napitku, szklaneczka. [przypis edytorski]
szóstego nieba — wg kosmogonii żydowskiej istnieje siedem nieb; siódme, ostatnie jest zamieszkiwane przez Boga Jahwe. [przypis edytorski]
szóstka — potoczna nazwa austro-węgierskiej monety o wartości sześciu krajcarów (grajcarów). [przypis edytorski]
szóstka — potoczna nazwa monety dwudziestohalerzowej (równowartości sześciu krajcarów, które były w obiegu w Galicji do 1857 r.), ok. 1900 r. wartość nabywcza takiej sumy odpowiadała cenie litra mleka lub kilograma chleba; dwie szóstki to czterdzieści halerzy. [przypis edytorski]
szóstka — potoczna nazwa monety dwudziestohalerzowej (równowartości sześciu krajcarów, które były w obiegu w Galicji do 1857 r.), ok. 1900 r. wartość nabywcza takiej sumy odpowiadała cenie litra mleka lub kilograma chleba; szóstkeście dali (gw.): konstrukcja z przestawną końcówką czasownika, inaczej: daliście szóstkę. Tadeusz Boy-Żeleński, świadek epoki, twierdzi, że autentyczny Czepiec miał za złe Wyspiańskiemu, iż kazał mu się targować o tak małą kwotę, jakiej by porządny gospodarz nie dawał muzykantom (por. Plotka o „Weselu”). [przypis edytorski]
szóstka — potoczna nazwa monety dwudziestohalerzowej (równowartości sześciu krajcarów, które były w obiegu w Galicji do 1857 r.), ok. 1900 r. wartość nabywcza takiej sumy odpowiadała cenie litra mleka lub kilograma chleba. [przypis edytorski]
szósty z pośrodka — tj. dzień szósty ze środkowej dekady miesiąca, a zatem szesnasty dzień miesiąca. [przypis edytorski]
Szobbe — ob. Kuando a Kwando, rzeka w Afryce, prawy dopływ Zambezi, przepływający gł. przez Angolę; w dolnym biegu nazywana Chobe. [przypis edytorski]
Szober, Stanisław (1879–1938) — językoznawca i leksykograf. [przypis edytorski]
szob ty buw (rus.) — żebyś ty był. [przypis edytorski]
szodo — rodzaj sosu z wina. [przypis edytorski]
szofar — barani róg, w który w tradycji żydowskiej dmie się w uroczyście obchodzone święta (Rosz-haszana i na zakończenie święta Jom-Kipur). [przypis edytorski]
szofar — (hebr.; z jid. szojfer) instrument muzyczny wykonany ze zwierzęcego rogu. Używany do ogłaszania ważnych wydarzeń. [przypis edytorski]
szofar — instrument muzyczny zrobiony z baraniego rogu. [przypis edytorski]
szofar — instrument wykonany z rogu baraniego, niekiedy również koziego lub antylopy; używany jest w czasie świąt żydowskich, szczególnie w czasie Rosz ha-Szana. [przypis edytorski]
szofar — róg barani. [przypis edytorski]
szofer — kierowca. [przypis edytorski]
szojchet — rytualny rzeźnik. [przypis edytorski]
szołdra (daw.) — pogardliwie o człowieku; świnia. [przypis edytorski]
szołdra (daw.) — solona szynka. [przypis edytorski]
szołdra (daw., z niem.) — pogardliwie o człowieku: świnia. [przypis edytorski]
szołtys (daw.) — dziś: sołtys. [przypis edytorski]
szolem alejchem (hebr.) — dosł. „pokój wam”; formuła pozdrowienia. [przypis edytorski]
szolem alejchem (hebr.) — pokój wam; pozdrowienie. [przypis edytorski]
Szomberg — nazwisko to, jako zabójcy dzieci księcia Witolda, pojawia się w tekstach pisarza i historyka Karola Szajnochy (1818–1868). [przypis edytorski]
Szomer — harcerz; członek żydowskiej organizacji skautowej Haszomer Hacair, założonej w roku 1913. [przypis edytorski]
szomer — prawdopodobnie chodzi o członka Ha-Szomer Ha-Cair (z hebr.: młody strażnik), żydowskiej organizacji skautowskiej (harcerskiej). [przypis edytorski]
Szomre-Szabes (jid., hebr.) — dosłownie strażnicy soboty. Ugrupowanie ortodoksów religijnych odpowiedzialnych za pilnowanie, by nie pracowano w szabes. [przypis edytorski]
Szondi, Léopold (1893–1986) — węgierski lekarz psychiatra i psychoanalityk, autor testu projekcyjnego (test Szondiego); w czerwcu 1944 uwięziony w obozie koncentracyjnym Bergen-Belsen, pod koniec 1944 uwolniony. [przypis edytorski]
