Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8165 przypisów.
nowosiedliny — uroczyste przenosiny. [przypis autorski]
Nowosielce — wieś w gminie Przeworsk, w województwie podkarpackim; w 1624 wieś oparła się najazdowi Tatarów: pod wodzą swojego wójta, byłego żołnierza Michała Pyrza, chłopi wytrzymali czterodniowe oblężenie kościoła, w którym schronili się ze swoim dobytkiem; w 1936 na cześć tych wydarzeń społeczeństwo usypało kopiec Michała Pyrza, 29 czerwca odbyło się uroczyste poświęcenie kopca, połączone z wielką manifestacją chłopską przeciwko rządom sanacji; była to jedna z największych uroczystości chłopskich w Polsce międzywojennej: zgromadziło się ok. 150 tys. uczestników z całej Polski. [przypis edytorski]
Nowosilcow, Nikołaj Nikołajewicz (1761–1838) — rosyjski hrabia (1833), polityk i urzędnik państwowy; w początkowych latach panowania cara Aleksandra I jego bliski współpracownik. Zastępca przewodniczącego Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego, sprawujący nadzór nad policją w l. 1813–1815, i kontrolę nad skarbem od 1814 roku, przewodniczący Komitetu Wyższego Nadzoru Policyjnego, w 1815 roku członek Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego; l. 1832–1838 przewodniczący Rady Państwa i Komitetu Ministrów Imperium Rosyjskiego. Od 1824 pełnił funkcję kuratora wileńskiego okręgu szkolnego. Dla zaskarbienia sobie uznania cara i uzyskania nań wpływu, zainscenizował śledztwo do wykrycia (nieprawdziwych) spisków Filomatów i Filaretów w prowincjach zabranych. [przypis edytorski]
Nowosilcow, Nikołaj Nikołajewicz (1761–1838) — rosyjski polityk i działacz państwowy; jako kurator wileńskiego okręgu szkolnego w 1824 przeprowadził śledztwo i doprowadził do aresztowania i skazania członków polskich stowarzyszeń studenckich Filomatów i Filaretów; kilkudziesięciu umarło pod kijami, a przeszło dwustu na Sybir wywieziono: źródła nie potwierdzają żadnego przypadku śmierci „pod kijami”, a na zesłanie skazano 20 filomatów i filaretów. [przypis edytorski]
nowotarska dolina — właśc. Kotlina Nowotarska, wschodnia część Kotliny Orawsko-Nowotarskiej między Beskidami Zachodnimi a Pogórzem Spisko-Gubałowskim. [przypis edytorski]
nowotność (daw.) — nowość. [przypis edytorski]
nowotny (daw.) — nowy. [przypis edytorski]
nowotny (daw.) — tu: nowy, nowo powstały. [przypis edytorski]
nowotny — nowy, niedoświadczony. [przypis edytorski]
nowotny — nowy. [przypis edytorski]
nowotwór językowy — dziś popr.: neologizm. [przypis edytorski]
nowożenia (daw.) — nowożeniec. [przypis redakcyjny]
Nowy, a rozmiarami większy od wszystkich poprzednich epizod odwiecznej walki… — ibid., s. 69. [przypis autorski]
nowy centr — dziś popr.: nowe centrum. [przypis edytorski]
nowych ksiąg Sybilińskich, które Senat, nie wiele myśląc, przyjął na wniosek Caminiusa Galla… — Tacyt, VI, 12. [przypis autorski]
nowy czerwony piaskowiec, ang. new red sandstone (geol.) — termin używany głównie w geologii brytyjskiej na określenie złóż czerwonego piaskowca, które osadziły się od permu do końca triasu (280–200 mln lat temu), dla odróżnienia od „starego czerwonego piaskowca” z okresu dewonu (420–360 mln lat temu). [przypis edytorski]
Nowydwór — dobra królewskie w pobliżu Grodna. [przypis redakcyjny]
Nowy ideał „musi czynić zadość wszelkim żyjącym w piersi ludzkości uczuciom i potrzebom” — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 42. [przypis autorski]
nowy, jeszcze nie wykończony sklep… — nowy sklep Wokulskiego umieścił Prus na Krakowskim Przedmieściu pod nr 7 (tzw. „dom Grodzickiego”). Dom ten, wypalony w 1944 r., obecnie został odbudowany. [przypis redakcyjny]
Nowy Jork — miasto w Stanach Zjednoczonych o największej liczbie mieszkańców. [przypis edytorski]
Nowy Jork — najludniejsze miasto w Stanach Zjednoczonych, położone na Wschodnim Wybrzeżu. [przypis edytorski]
Nowy Jork wart jest mszy — parafraza zdania: „Paryż wart jest mszy”, wg tradycji wypowiedzianego przez protestanckiego króla Nawarry Henryka (1553–1610) przed zmianą wyznania na katolicyzm, co zapewniło mu objęcie tronu Francji (jako Henryk IV). [przypis edytorski]
nowy kontynent — odkryta przez Kolumba Ameryka, w odróżnieniu od znanych Europejczykom od starożytności lądów Europy, Azji i Afryki. [przypis edytorski]
nowym błazeńskim pomysłem — aluzja do różnych efekciarskich demonstracji wojennych i politycznych pisarza. [przypis redakcyjny]
nowym… duchem — tj. natchnieniem poetyckim. [przypis edytorski]
Nowy Orlean — miasto w delcie rzeki Missisipi, ok. 150 km od jej ujścia do Zat. Meksykańskiej; założone w 1718, ob. w USA, największe miasto stanu Luizjana. [przypis edytorski]
Nowy Orlean — największe miasto stanu Luizjana w Stanach Zjednoczonych; położone w delcie rzeki Missisipi. [przypis edytorski]
Nowy Peregrynant, starego świata Lustrator — jeden z rozdziałów Nowych Aten ks. Benedykta Chmielowskiego, pierwszej polskiej encyklopedii. [przypis edytorski]
Nowy przychodzi rzeczy porządek… — Sicilides Musae, paulo majora canamus. / Non omnes arbusta juvant, humilesque myricae! / Si canimus sylvas, sylvae sint consule dignae. / Ultima Cumaei venit jam carminis aetas: / Magnus ab integro saeculorum nascitur ordo / Jam redit et virgo, redeunt Saturnia regna, / Jam nova progenies coelo demittitur alto. Pollio. [Są to słowa Polliona z początku czwartej eklogi Wergiliusza]. [przypis autorski]
Nowy Rok — Mickiewiczowska parafraza utworu Jeana Paula Richtera (1763–1825). [przypis edytorski]
nowy rok — w tradycji żydowskiej nowy rok przypada na przełomie września i października, w święto Rosz Ha-Szana (hebr. Dzień Przypomnienia), po którym przez dziesięć dni trwa okres postu i zadumy, aż do święta Jom Kipur (hebr. Dzień Pojednania). Od Rosz Ha-Szana zaczynała się cywilna rachuba czasu w nowym roku; rok biblijny, zgodnie z księżycowym kalendarzem, zaczynał się 21 marca. [przypis edytorski]
Nowy Świat — określenie kontynentów półkuli zachodniej: Ameryki Płn. i Płd., powstałe w epoce wielkich odkryć geograficznych dla odróżnienia od znanych Europejczykom od starożytności lądów Europy, Azji i Afryki. [przypis edytorski]
Nowy Świat — ulica w Warszawie, część Traktu Królewskiego, prowadzącego od Starego Miasta na południe, do pałacu królewskiego w Wilanowie. [przypis edytorski]
Nowy Świat — ulica w Warszawie, część Traktu Królewskiego. [przypis edytorski]
Nowy Sącz — polskie miasto powiatowe, położone w województwie małopolskim. [przypis edytorski]
nowy Symoent — nazwany tak samo na pamiątkę dawnej rzeki, która płynęła w Troadzie. [przypis edytorski]
Nowy Targ — miasto w województwie małopolskim, położone w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej u podnóża Gorców. [przypis edytorski]
nowy Tytan — według mitologii starożytnej walczący z Zeusem Olbrzymi (już w starożytności myleni często z Tytanami) spiętrzyli szczyt Pelion na górze Ossie, aby dostać się na Olimp. [przypis redakcyjny]
Nowy więzień — pieniądze wiezione przez skąpca na pożyczki dla paniczów trwoniących je na balach i redutach. [przypis redakcyjny]
Nowy Wiśnicz — miasto i gmina w woj. małopolskim, w powiecie bocheńskim. [przypis edytorski]
nowyższy (gw.) — najwyższej. [przypis edytorski]
nowy zakon (daw.) — Nowy Testament; chrześcijańska część Biblii. [przypis edytorski]
nowy zakon — Nowy Testament. [przypis edytorski]
Nowy Zjazd biegł od Placu Zamkowego do żelaznego mostu na Wiśle i tworzył rodzaj wiaduktu na arkadach, w połączeniu z nasypem ziemnym (wiadukt Pancera). Nowy Zjazd był bardzo ruchliwym punktem Warszawy ze wzglądu na most (Kierbedzia) łączący Warszawę z Pragą. Tędy przechodzi obecnie Trasa W-Z i Most Śląsko-Dąbrowski. [przypis redakcyjny]
„Nox erat et coelo fulgebat Luna sereno” — Noc była, księżyc świecił na niebie jasnem. Epod. 15. [przypis redakcyjny]
Nox (łac. nox, nocis: noc) — częściej: Nyks w mit. gr. bogini nocy; córka Chaosu, miała dzieci ze swoim bratem, Erebem (bóg ciemności podziemnej): Hemerę (boginię dnia), Nemezis (boginię przeznaczenia, uosobienie gniewu bogów), Etera (uosobienie materii pierwotnej oraz bóg najwyższego kręgu niebios) i Charona (przewoźnik dusz zmarłych przez Styks); zaś z Tartarem (bóg otchłani podziemnych) synów: Tanatosa (Śmierć) i Hypnosa (Sen); ponadto bez udziału pierwiastka męskiego zrodziła m.in.: Eris (boginię niezgody), Mojry (prządki ludzkiego życia) i Erynie (boginie zemsty); przedstawiano ją zwykle jako uskrzydloną kobietę w ciemnej szacie, często z zasłoniętą twarzą, na rydwanie, w otoczeniu gwiazd. [przypis edytorski]
noża pożyczy — popr.: nóż pożyczy. [przypis edytorski]
noż — dziś popr. pisownia: nóż. [przypis edytorski]
nożem ofiarnym potrząsa wśród głuchej nocy nad trupami ofiar — analiza budowy mitreów wykluczyła możliwość składania w nich ofiar, w tym również zwierzęcych. [przypis edytorski]
nożnik — podnóżek. [przypis edytorski]
nożów — dziś popr. forma D.lm: noży. [przypis edytorski]
nożyk praski — Wówczas przedmiot w handlu bardzo poszukiwany. [przypis tłumacza]
nozdrewszczyzna — pyszałkowatość; nawiązanie do postaci Nozdrova, jednego z bohaterów Martwych dusz Gogola. [przypis edytorski]
nozdrzech — dziś popr. nozdrzach. [przypis edytorski]
nozdrze — część nosa; dziurka w nosie. [przypis edytorski]
nozdrzów — dziś popr. forma D. lm: nozdrzy. [przypis edytorski]
NP1 — numery przy NP oznaczają ilość dni. Tego samego markowania używam na moich rysunkach. [przypis autorski]
n peu énervé (fr.) — trochę zdenerwowany. [przypis edytorski]
n-pl (wojsk.) — prawdopodobnie wojskowy skrót oznaczający nieprzyjaciela. [przypis edytorski]
Np. neoromantyzm polski (…) jest odmienny od neoromantyzmu niemieckiego (…) . Zawodzi tu po prostu cała terminologia — K. Irzykowski, Przegląd tendencji w literaturze niemieckiej ostatnich lat, „Maski” 1918, nr 24. [przypis autorski]
np.: [przypis redakcyjny]
N. — skrót od: najświętszej. [przypis edytorski]
NSZ — Narodowe Siły Zbrojne, powstała 20 września 1942 r. (w proteście przeciw podporządkowaniu AK) polska konspiracyjna organizacja wojskowa związana politycznie z obozem narodowym, działająca do 1947 r.; walczyła początkowo z Niemcami (choć zdarzały się akty porozumienia w konkretnych działaniach), Gwardią Ludową, Armią Ludową, partyzantką radziecką, a następnie Armią Czerwoną i siłami wojskowymi i porządkowymi Polski Ludowej. [przypis edytorski]
Nubes lucida obumbravit (łac.) — Mt 17, 5: „Obłok jasny zacienił je”. [przypis tłumacza]
Nubia — kraina hist. w płn.-wsch. Afryce, obejmująca środkowy bieg Nilu pomiędzy Asuanem a Chartumem. Kupcząca ludzkim ciałem, łódź płynąca z Nubii: łódź przewożąca niewolników na sprzedaż, płynąca z terenów położonych na południe od Egiptu. [przypis edytorski]
nubijski — przym. od: Nubia (kraina hist. w płn.-wsch. Afryce, obejmująca środkowy bieg Nilu pomiędzy Asuanem a Chartumem). [przypis edytorski]
nubūti — ištverti. [przypis edytorski]
nucą (…) pieśnie — dziś: nucą pieśni. [przypis edytorski]
Nu, chutko chadzicie! (białorus.) — No, prędko chodźcie. [przypis edytorski]
Nuda! Nuda! Nuda! Che danzi nuda! (wł.) — Naga! Naga! Naga! Niech tańczy naga! [przypis edytorski]
Nudaque (…) bibunt (łac.) — „Wino odkryte marznie, kształt biorąc naczynia;/ Nie piją go łykami, lecz kawałki gryzą” (Ovidius, Tristia, III, 10, 23; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
nuda — tu: znużenie, niechęć do rozrywek, melancholia. [przypis edytorski]
nu (daw.) — [wykrzyknienie; dziś:] no. [przypis redakcyjny]
nudno — tu: przykro, smutno. [przypis edytorski]
nudny a cnotliwy romans… — taką powieścią dydaktyczną jest np. Pan Podstoli Ignacego Krasickiego (1735–1801). [przypis redakcyjny]
Nu, do swidania, proszczaj, mołodoj czełowiek — Więc do widzenia, żegnaj, młody człowieku. [przypis edytorski]
nudota — dziś: nuda a. znudzenie. [przypis edytorski]
nudoty — nuda, znużenie. [przypis edytorski]
nuduoda (lenk.) — atrodo. [przypis edytorski]
nuduoti — apsimesti. [przypis edytorski]
nudyvisi — nustebinsi. [przypis edytorski]
nudzić się — mieć nudności. [przypis redakcyjny]
nudzić — tu: brzydzić. [przypis edytorski]
Nürnberger Trichter (niem.) — niemiecki lejek; znaczenie tego pojęcia autor wyjaśnia w artykule. [przypis edytorski]
nugator (łac.) — plotkarz, łgarz. [przypis redakcyjny]
nugget (ang.) — samorodek; bryłka cennego metalu (np złota). [przypis edytorski]
nuggets — ziarnka złota. [przypis edytorski]
nukać (daw.) — o głosach, wydawanych przez niektóre zwierzęta. [przypis edytorski]
nukać (gw.) — rechotać; przynaglać, namawiać. [przypis edytorski]
nukać — namawiać, zachęcać (gw. podhalańska). [przypis edytorski]
nu, konieczno radujetieś, cztoż dalsze — więc oczywiście cieszy się pan, cóż dalej. [przypis edytorski]
nul (łac.) — zero; tu: człowiek nic nie znaczący. [przypis edytorski]
Nullac (…) acerbae — Propertius, Elegiae, II, 8, 3. [przypis tłumacza]
nulla (…) composuit — Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 53. [przypis tłumacza]
nulla dies sine linea (łac.) — dosł.: ani dnia bez kreski (słowa przypisywane słynnemu malarzowi greckiemu Apellesowi, IV w. p.n.e.); potocznie: praca nad określonym dziełem posuwa się każdego dnia naprzód. [przypis redakcyjny]
nulla ex honesto spes, etiam publica mala singulis in occasionem gratiae trahuntur (łac.) — niczego od uczciwości się nie spodziewają; nawet nieszczęścia publiczne dla jednostek sposobnością dla uzyskania wpływu się stają. [przypis redakcyjny]
nulla regula sine exceptione — nie ma reguły bez wyjątku. [przypis edytorski]
Nulla sors longa est, dolor et voluptas invicem cedunt. Ima permutat brevis hora summis (łac.) — słowa Seneki Młodszego (4–65 n.e.): Żaden los nie trwa długo, cierpienie i rozkosz na przemian następują po sobie. W ciągu jednej krótkiej godziny wszystko może się zmienić. [przypis edytorski]
nulla (…) versatur — Cicero, De finibus bonorum et malorum, V, 6. [przypis tłumacza]
Nullo i jego towarzysze — K. Firlej-Bielańskiej. Książka ta wyszła w Warszawie w r. 1923. [przypis redakcyjny]
