Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 161702 przypisów.
prosit (niem.) — na zdrowie; wypijmy. [przypis edytorski]
Prosit! Noch ein mal (niem.) — Na zdrowie! Jeszcze raz. [przypis edytorski]
proskrypcja — ogłoszenie o wyjęciu spod prawa, konfiskacie majątku, ukaraniu śmiercią lub objęciu innymi represjami przeciwników politycznych. [przypis edytorski]
proskrypcja — ogłoszenie o wyjęciu spod prawa z przyczyn politycznych. [przypis edytorski]
proskrypcja — ogłoszenie wyjętym spod prawa w starożytnym Rzymie. [przypis edytorski]
proskrypcja (z łac.) — wyrok śmierci bez sądu. [przypis edytorski]
proskrypcyjny — wyjęty spod ochrony prawa. [przypis edytorski]
proskura — chleb ofiarowany podczas mszy w kościele prawosławnym; hostia. [przypis edytorski]
proskura — chleb pszenny pełniący w cerkwiach rolę hostii (ofiary). [przypis edytorski]
proso — rodzaj zboża, z którego piecze się np. chleb. [przypis edytorski]
proso — roślina zbożowa. [przypis redakcyjny]
proso szlachetne — Panicum miliaceum według Linneusza. [przypis tłumacza]
prospectus (łac.) — widok. [przypis edytorski]
prospectus (łac.) — widok. [przypis redakcyjny]
prospekt — broszura informacyjno-reklamowa zawierająca np. informacje o produktach danej firmy. [przypis edytorski]
prospekt (daw.) — tu: spojrzenie, wzrok. [przypis edytorski]
prospekt (daw.) — tu: widok. [przypis edytorski]
prospekt (daw.) — widok. [przypis edytorski]
prospektor — pionier. [przypis autorski]
prospektor, właśc. prospector (ang.) — poszukiwacz. [przypis edytorski]
prospekt — tu: widok, perspektywa. [przypis edytorski]
prospekt — tu: widok. [przypis edytorski]
prospekt — widok. [przypis redakcyjny]
prospekt (z łac.) — widok. [przypis edytorski]
prospera sui memoria insatiabiliter paranda (łac.) — szczęśliwą o sobie pamięć nieustannie przygotowywać musi. [przypis redakcyjny]
prosperitas publica, salus publica (łac.) — pomyślność powszechna, dobro powszechne. [przypis redakcyjny]
prosperity (ang.) — powodzenie, rozkwit, czas dobrobytu. [przypis edytorski]
prosperity — faza szczytowego rozwoju czegoś; w ekonomii: jedna z czterech faz cyklu koniukturalnego, w której produkcja, zatrudnienie i ceny osiągają najwyższy poziom. [przypis edytorski]
Prosper Kolumna — sławny hetman Karola V. [przypis redakcyjny]
Prosper Mérimée (1803–1870) — fr. pisarz, historyk i archeolog. [przypis edytorski]
Prospero — postać ze sztuki Burza Szekspira, pozbawiony tronu prawowity książę Mediolanu, który z ksiąg nauczył się magii. [przypis edytorski]
prosperować — rozwijać się pomyślnie. [przypis edytorski]
Prosper z Akwitanii (ok. 390–ok. 455-465) — chrześcijański teolog świecki, zwolennik nauki Augustyna z Hippony, z którym korespondował; sekretarz papieża Leona Wielkiego, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
Prosper z Akwitanii (ok. 390–ok. 455) — chrześcijański pisarz, zwolennik i obrońca nauki św. Augustyna z Hippony, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
prospiciendo (łac.) — zabiegać. [przypis redakcyjny]
prostak — człowiek naiwny. [przypis redakcyjny]
prostak — głupiec. [przypis redakcyjny]
prostak (pogard.) — ktoś, kto niewiele wie lub nie potrafi się zachować, bo nie zdobył wykształcenia, ogłady. [przypis edytorski]
prostat (gr.) — opiekun, przełożony. [przypis edytorski]
prostej kondycji — niskiego stanu. [przypis redakcyjny]
Proste ludy znają jedynie niewolę rzeczową — Nie zdołalibyście, powiada Tacyt (O obyczajach Germanów, XX), odróżnić pana od niewolnika z rozkoszy ich życia. [przypis autorski]
prostemi słowy — dziś popr. forma N. lm: prostymi słowami. [przypis edytorski]
Prostitution — hier: Ehrlosigkeit. [przypis edytorski]
prosto kniahini, czudo (z ros.) — wprost księżna, cud. [przypis autorski]
prosto — po prostu. [przypis edytorski]
prostotą majestatyczną zdumiewającym Grekiem — tj. Homerem, autorem Iliady. [przypis edytorski]
prostota (daw.) — ludzie prości, niskiego stanu. [przypis edytorski]
prostota — prostactwo. [przypis redakcyjny]
prostota — tu: prostactwo. [przypis edytorski]
prostoty — prostactwa, niegrzeczności. [przypis redakcyjny]
„Prosto z mostu” — tygodnik artystyczno literacki wydawany w Warszawie w latach 30. XX w., związany z Obozem Narodowo-Radykalnym. [przypis edytorski]
prostracja — głębokie wyczerpanie nerwowe. [przypis edytorski]
prostracja — skraje wyczerpanie nerwowo-psychiczne; także: praktyki religijne służące poniżeniu, realizowane np. poprzez leżenie krzyżem lub padanie na twarz. [przypis edytorski]
prostracja — skrajne wyczerpanie nerwowo-psychiczne. [przypis edytorski]
prostracja — skrajne wyczerpanie psychiczne. [przypis edytorski]
prostracja — stan skrajnego wyczerpania nerwowego. [przypis edytorski]
prostracja — wycieńczenie psychiczne. [przypis edytorski]
prostracja — wyczerpanie, słabość, upadek ducha. [przypis edytorski]
prostracja — wyczerpanie, słabość, upadek ducha. [przypis redakcyjny]
Prosty kapłan Ey — Aj (lub Eje), którego pochodzenie nie jest znane, był być może synem pary dostojników Juja i Czuju. Pełnił wysokie funkcje państwowe za panowania Amenhotepa IV Echnatona oraz jego następców: Semenechkare i Tutenchamona. Za panowania małoletniego Tutenchamona wspólnie z dowódcą wojska Horemhebem został regentem i sprawował faktyczną władzę. Po bezpotomnej śmierci Tutenchamona ogłosił się faraonem (1327–1323 p.n.e.). [przypis edytorski]
prostyła (ukr.) — przebaczyła. [przypis redakcyjny]
prostynia (starop.) — prosta droga. [przypis edytorski]
Prostyte, pane (ukr.) — Wybaczcie, panie. [przypis edytorski]
prosty — tu: nieobyty, niemądry. [przypis edytorski]
prosty — tu: prostacki, niewykwintny. [przypis redakcyjny]
[prostytutka] żyje przynajmniej w zupełności swoim własnym życiem — Z tym zapewne idzie w parze, że prostytutka cieleśnie, co niejednemu wyda się dziwne, bardziej niż matka dba o czystość. [przypis autorski]
pro sua domo (łac.) — we własnej sprawie, dla swojej korzyści. [przypis edytorski]
prosylogizm — prosylogizmem nazywa się w sylogizmie złożonym taki wniosek, na którym opiera się wniosek dalszy; wynik prosylogizmu staje się jedną z przesłanek wniosku po nim następującego. Pierwsze zdanie prosylogizmu nie może mieć już żadnego udowodnienia; musi więc być pewnym bezwarunkowo. Wniosek oparty na prosylogizmie zwie się episylogizmem. [przypis redakcyjny]
prosylogizm — sylogizm będący częścią łańcucha sylogizmów budującego całość wnioskowania, ale nie kończący go. [przypis edytorski]
prosząc — tu: rozpraszając. [przypis edytorski]
proszczać (rus.) — przebaczyć, darować. [przypis edytorski]
Proszczaj, bat'ku (ukr.) — Żegnaj, ojcze. [przypis edytorski]
Proszczaj niemytaja Rosija, Strana rabów, strana gospod (z ros.) — Żegnaj, niedomyta Rosjo, kraju niewolników, kraju panów (fragm. wiersza Michaiła Lermontowa). [przypis edytorski]
proszę, by mi pan pożyczył swych pistoletów — jak w wielu innych wypadkach, użył Goethe i tu niemal dosłownie motywu, jakiego mu dostarczyła samobójcza śmierć Wilhelma Jeruzalema. Goethe, który, doświadczywszy namiętnej, nieszczęśliwej miłości do Karoliny (Charlotty) Buff — narzeczonej, a następnie żony Kestnera, sam nosił się z myślą (raczej teoretyczną) o samobójstwie, był głęboko wstrząśnięty dowiedziawszy się o śmierci jednego ze swych znajomych z Garbenheim. Wrócił na miejsce wydarzeń, by zebrać starannie informacje o okolicznościach jego śmierci. Jeruzalem był młodzieńcem utalentowanym, a jego filozoficzna ogłada zyskała mu przyjaźń Lessinga. Studiował na uniwersytecie lipskim razem z Goethem, ale był samotnikiem zarówno podczas nauki, jak i później, w Wetzlarze. W jednej ze swych rozpraw filozoficznych bronił gestu samobójstwa w podobny sposób, jak czyni to Werter na kartach powieści. W utworze Goethego znalazły odbicie jego zatargi służbowe z przełożonym (por. przypis do listu z 17 lutego w II części), upokorzenia związane z pochodzeniem społecznym (jako nieszlachcic, został wyproszony z salonu hrabiego Bassenheim, ponieważ towarzystwo tam zgromadzone nie życzyło sobie przebywać razem z nim). On również kochał się nieszczęśliwie w cudzej żonie — sekretarza Herda, w którego domu zabroniono mu wreszcie bywać. Wszystkie te przykrości doprowadziły Wilhelma Jeruzalema do samobójstwa (30 X 1772 r. odebrał sobie życie strzałem z pistoletu pożyczonego od Kestnera). Można powiedzieć, że postać Wertera, dopóki siadywał pod lipą z tomem Homera w ręku i zażywał sielskich rozkoszy — stanowi odzwierciedlenie przeżyć samego Goethego w czasie pobytu w Wetzlarze i Garbenheim. Natomiast Werter „osjaniczny” posiada wiele rysów Jeruzalema. On również wysłał przed swą śmiercią otwarty bilecik do Kestnera następującej treści: »Czy mógłbym WPana prosić uprzejmie o pożyczenie pistoletów na podróż, którą zamierzam przedsięwziąć.« Wykorzystanie niemal bez zmian tego motywu jest przyczyną, że Werter, pisząc do Alberta, tytułuje go panem, jak Jeruzalem Kestnera, choć wiemy, że przedtem przemawiał do niego przez ty. [przypis redakcyjny]
proszęć — konstrukcja z partykułą „ci”, skróconą do -ć, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]
proszęć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci (skróconą do -ć). [przypis edytorski]
proszę jednak jejmości się kłaniać — aluzja do żony nowobogackiego, która zapewne przysporzyła mężowi fortuny zdobywając dla niego względy możnych. [przypis redakcyjny]
Proszę mi wybaczyć za wszystko — dziś raczej: Proszę mi wybaczyć wszystko. [przypis edytorski]
Proszę mnie nie posądzać o jakiś fałszywy arystokratyzm, tylko że przeważnie jakoś takie dziwne nazwiska zdarzają się w sferach sportowych, bo oczywiście w warstwach nie zdegenerowanych jest więcej ludzi o tęgich mięśniach. [przypis autorski]
proszę panią — zwrot towarzyszący zaproszeniu do wnętrza domu; zwrot czysto grzecznościowy wymusza użycie rzeczownika w D., nie zaś w B. i brzmiałby: „proszę pani”. [przypis edytorski]
Proszę was, bracia, przez imię Pana naszego, Jezu Chrysta, abyście wszyscy jedno mówili… — 1 Kor 1, 10. [przypis edytorski]
Proszę w waszym obliczu, Ateńczycy, wszystkich bogów i boginie… — podobnie jak poeta epiczny, zaznacza mówca inwokacją, że zaczyna nowy a ważny ustęp. [przypis tłumacza]
Proszę wyobrazić ruch — dziś: proszę wyobrazić sobie. [przypis edytorski]
Proszę zauważyć, że mówię nie o przemianie pewnych stosunków [Relationen] w ogóle, lecz o przemianie stanu. A więc, kiedy jakieś ciało porusza się jednostajnie, to wcale nie przemienia swego stanu (ruchu); ale przemienia wtedy, gdy jego ruch zwiększa się lub zmniejsza. [przypis autorski]
proszek do zębów — dawniej do mycia zębów używano albo pasty, albo proszku, który mógł być zrobiony z kredy, soli lub sproszkowanych cegieł. [przypis edytorski]
proszek troisty (med.) — preparat sporządzany według kodeksu aptecznego (Farmakopei) wykazujący łagodne działanie przeczyszczające, stosowany na problemy trawienne i kolki głównie u dzieci. [przypis edytorski]
proszku do suszenia pisma — dawniej świeżo zapisane strony posypywano drobnym piaskiem, żeby przyspieszyć schnięcie atramentu. [przypis edytorski]
Proszów — także: Preszów; miasto w płn. Słowaczyźnie nad rzeką Tarczą. [przypis redakcyjny]
Proszowice — w Proszowicach odbywał się sejmik województwa krakowskiego. [przypis redakcyjny]
prosz pampsora — uczniowski skrót zwrotu grzecznościowego: proszę pana profesora. [przypis edytorski]
protagonista — główna postać; odtwórca głównej roli. [przypis edytorski]
protagonista — główny aktor, przen.: człowiek, którego działanie jest w danej sprawie najważniejsze. [przypis edytorski]
protagonista — w staroż. teatrze greckim: pierwszy aktor, prowadzący dialog z chórem; dziś: osoba odgrywająca główną rolę; przywódca. [przypis edytorski]
Protagoras uważał, iż prawdziwym jest dla każdego (…) Epikurejczycy mieszczą wszelki sąd w zmysłach (…) Platon mniemał, iż sąd o prawdzie — Cyceron, Księgi akademickie (Academica), IV, 7. [przypis tłumacza]
Protagoras z Abdery (jońskiej kolonii w Tracji) — najstarszy i najsławniejszy sofista. Głosił, że nie ma przedmiotowej prawdy, „człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”; co do bogów był sceptykiem. W 411 r. jako 70-letni starzec oskarżony o bezbożność, umknął z Aten, ale w drodze do Sycylii utonął podczas burzy morskiej. [przypis tłumacza]
Protagoras z Abdery (ok. 480–410 p.n.e.) — grecki filozof, zaliczany do sofistów. [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do pierwszych sofistów; przypisuje mu się relatywizm poznawczy, brak możliwości ustalenia obiektywnej prawdy, a stąd stwierdzenie, że wszelkie racje są względne, co można wykorzystywać do przekonywania innych w życiu publicznym. [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki zaliczany do pierwszych sofistów; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o cnocie; przypisuje mu się relatywizm poznawczy, brak możliwości ustalenia obiektywnej prawdy, a stąd stwierdzenie, że wszelkie racje są względne, co można wykorzystywać do przekonywania innych w życiu publicznym. [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki zaliczany do pierwszych sofistów; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o cnocie; pismo Protagorasa O zapaśnictwie wymienia Diogenes Laertios (Żywoty i poglądy słynnych filozofów IX, 8.55). [przypis edytorski]
Protagoras z Abdery (ok. 480–ok. 410 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do pierwszych sofistów; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o cnocie. [przypis edytorski]
