Pieśń X (Kto mi dał skrzydła, kto mię odział pióry...) → ← Pieśń VIII (Gdzieśkolwiek jest, Bożeć pośli dobrą godzinę...)

Spis treści

Jan KochanowskiPieśni, Księgi pierwszePieśń IX [1]

Chcemy sobie być radzi [2]?

Rozkaż, panie, czeladzi,

Niechaj na stół dobrego wina przynaszają,

A przy tym w złote gęśli [3] albo w lutnią [4] grają.

Kto tak mądry, że zgadnie,

Co nań jutro przypadnie?

Sam Bóg wie przyszłe rzeczy, a śmieje sie z nieba,

Kiedy sie człowiek troszcze więcej, niżli trzeba.

Szafuj gotowym [5] bacznie;

Ostatek, jako zacznie,

Tak Fortuna [6] niech kona [7]: raczy li łaskawie,

Raczy li też inaczej; my siedziem w jej prawie [8].

U Fortuny to snadnie [9],

Że kto stojąc [10] upadnie;

A który był dopiero u niej pod nogami,

Patrzajże go po chwili, a on gardzi nami.

Wszystko sie dziwnie plecie

Na tym tu biednym świecie;

A kto by chciał rozumem wszystkiego dochodzić,

I zginie, a nie będzie umiał w to ugodzić.

Prózno ma mieć na pieczy

Śmiertelny wieczne rzeczy;

Dosyć na tym, kiedy wie, że go to nie minie,

Co z przejźrzenia [11] Pańskiego od wieku mu płynie.

A nigdy nie zabłądzi,

Kto tak umysł narządzi,

Jakoby umiał szczęście i nieszczęście znosić,

Temu mężnie wytrzymać, w owym sie nie wznosić.

Chwalę szczęście stateczne [12];

Nie chce li też być wieczne,

Spuszczę [13], com wziął, a w cnotę własną sie ogarnę

I uczciwej chudoby [14] bez posagu pragnę.

Nie umiem ja, gdy w żagle

Uderzą wiatry nagle,

Krzyżem padać i świętych przenajdować [15] dary,

Aby łakomej wodzie tureckie towary

Bogactwa nie przydały

Wpadwszy gdzie między skały;

Tam ja bezpiecznym sercem [16] i pełen otuchy

W równej fuście [17] popłynę przez morskie rozruchy.

Przypisy

[1]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Pieśniach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[2]

sobie być radzi — zabawić się, weselić się wspólnie. [przypis redakcyjny]

[3]

gęśli (a. gęśle) — instrument smyczkowy, zazwyczaj dwu- lub trzystrunowy, rodzaj prymitywnych skrzypiec w kształcie owalnego pudła z krótka szyjką. [przypis redakcyjny]

[4]

lutnia (tu daw. forma B. lp: lutnią; dziś: lutnię) — instrument szarpany, posiadający od 6 do 16 strun, znany od starożytności, w renesansie również symbol sztuki poetyckiej. [przypis redakcyjny]

[5]

szafuj gotowym — rozporządzaj tym, co posiadasz; może w znaczeniu: pieniędzmi (por. wyraz pokrewny: gotówka). [przypis redakcyjny]

[6]

Fortuna — rzym. bogini ślepego przypadku. Przedstawiano ją z rogiem obfitości, trzymającą ster (była sternikiem życia ludzkiego), zazwyczaj ślepą. Motyw Fortuny odgrywał niezwykle ważną rolę w filozofii Pieśni Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]

[7]

niech kona — tu: niech dokona; niech doprowadzi do skutku. [przypis redakcyjny]

[8]

siedziem w jej prawie (starop.) — podlegamy jej prawom, znajdujemy się pod jej władzą. [przypis redakcyjny]

[9]

snadnie (starop.) — łatwo. [przypis redakcyjny]

[10]

stojąc (starop. forma imiesł.) — stojący. [przypis redakcyjny]

[11]

z przejźrzenia (starop.) — z postanowienia, z przeznaczenia. [przypis redakcyjny]

[12]

szczęście stateczne (starop.) — niezmienny los. [przypis redakcyjny]