Przypisy

takli to (…) żywot (…) macie (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy taki żywot macie. [przypis edytorski]

takli zwycięstwa są (starop. forma) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy takie są zwycięstwa, czy to są zwycięstwa. [przypis edytorski]

tak mi być trzeba — tu: tak muszę się zachowywać; taką postawę trzeba mi przyjąć. [przypis edytorski]

tak mi się widzi — tak mi się wydaje. [przypis edytorski]

Tak mówi Dziennik Narodowy; przeczę! Ostrzegam wszystkich was, że jest dziewicą! — mowa o „dziewictwie Muzy”, tj. o oryginalności Beniowskiego, któremu w czasopiśmie „Dziennik Narodowy” zarzucano, że jest plagiatem Don Juana Byrona. [przypis edytorski]

tak napisano — 5. Mojż 17, 15. [przypis edytorski]

Tak niech świeci wasze światło przed ludźmi (…) Mt 5, 16 — cytat za Biblią Tysiąclecia. [przypis edytorski]

tak nie wierz — tu „tak” w znaczeniu: więc, zatem, wtedy. [przypis edytorski]

tako (daw.) — tak. [przypis edytorski]

takoj perjadocznyj czełowiek (ros.) — taki porządny człowiek. [przypis edytorski]

takoj sczezł — tak zginął. [przypis edytorski]

Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo (niem. Also sprach Zarathustra. Ein Buch für Alle und Keinen) — wyd. w częściach 1883–1885, wyd. pol. 1905 w tłum. Wacława Berenta, najważniejsze dla przedstawicieli Młodej Polski dzieło Fryderyka Nietzschego. Jest to czteroczęściowa praca w formie krótkich przypowieści, w których wiodącą postacią jest Zaratustra, prorok nadczłowieka. [przypis edytorski]

takową opinią — dziś B.lp r.ż.: takową opinię. [przypis edytorski]

takowe szkoły i w naszej rzeczypospolitej byłyby bardzo potrzebne, w których by się młodzi ludzie do wszelkiej broni ćwiczyli — od wielu królów dawniejszych czasów projektowana szkoła rycerska nie przyszła do skutku, aż naszych czasów za rządów szczęśliwie nam panującego Stanisława Augusta (przypis wydania z XVIII w.). [przypis edytorski]

tako wiele (starop.) — tak wiele. [przypis edytorski]

takowy (daw.) — taki. [przypis edytorski]

takowy — dziś popr.: taki. [przypis edytorski]

takoż (daw.) — dziś: także. [przypis edytorski]

takoż (daw.) — również. [przypis edytorski]

takoż (daw.) — tak samo, również, także. [przypis edytorski]

takoż (daw.) — także. [przypis edytorski]

takoż (daw.) — też. [przypis edytorski]

takoż — także. [przypis edytorski]

tak piękna, jak samo piękno — w oryginale niem.: wie die Anmuth und Lieblichkeit selbst aussah, tj. wyglądała jak sam wdzięk (urok) i słodycz. [przypis edytorski]

takroczny (daw.) — zeszłoroczny. [przypis edytorski]

taksa — opłata. [przypis edytorski]

taksa — stawka, opłata za usługę. [przypis edytorski]

taksa — stawka. [przypis edytorski]

taksa — stawka, urzędowo ustalona stawka, opłata za usługę. [przypis edytorski]

taksator — rzeczoznawca ustalający cenę (taksę) czegoś. [przypis edytorski]

taksator — rzeczoznawca ustalający cenę (taksę) czegoś. [przypis edytorski]

Tak się Duchowi ś. podoba i nam — Dz 15, 28. [przypis edytorski]

tak się robią (daw.) — dziś popr. tylko z imiesłowem przymiotnikowym biernym: tak jest robiona, albo z formą bezosobową czasownika: tak się ją robi. [przypis edytorski]

tak się sprawia — tak się zachowuje. [przypis edytorski]

tak się wszystkiem zdało (starop.) — tak wszyscy uważali [za słuszne]. [przypis edytorski]

tak się wydaję — takim się wydaję; na takiego wyglądam. [przypis edytorski]

Taksila — staroż. miasto w ob. płn. Pakistanie. [przypis edytorski]

taks — jamnik. [przypis edytorski]

Tak skłóceni Grecy zawierali przymierze, gdy nadciągali Persowie — wojny grecko-perskie toczone były w pierwszej połowie V wieku p.n.e., a w ich trakcie helleńskie miasta-państwa (polis) zawierały pomiędzy sobą rozmaite sojusze, w obrębie których często dochodziło do niezgody wśród Greków. [przypis edytorski]

tak słabych obicia — dziś popr. B.lm: (…) obić. [przypis edytorski]

tak słychać (starop.) — tu w znaczeniu: takie chodzą słuchy. [przypis edytorski]

taksometr — dziś: taksówka. [przypis edytorski]

taksować — oceniać kogoś, określać cenę. [przypis edytorski]

taksować — oceniać. [przypis edytorski]

taksować — oceniać wartość, szacować, wyceniać. [przypis edytorski]

taksować — patrzeć oceniając. [przypis edytorski]

taksować — tu: obłożyć podatkami. [przypis edytorski]

Tak spętają pany i pożoną jako barany w cudze strony — swobodna interpretacja Lm 1, 6 wg Wulgaty (w tłum. Wujka: „stały się książęta jej jako barani nie najdujący paszy, i poszli bez siły przed obliczem goniącego”). [przypis edytorski]

tak strasznie znużony — w oryg. niem. Ich bin zum sterben müde: jestem śmiertelnie zmęczony. [przypis edytorski]

taksysa (daw.) — dziś: taksówka. [przypis edytorski]

Ta, którą jedną z cór Zeusa (…) nazywa lud — Dike, córka Zeusa i Temidy, bogini sprawiedliwości i porządku moralnego w świecie. [przypis edytorski]

Ta, która głowę węża starła — tj. Matka Boska, która pokonała Szatana; nawiązanie do słów skierowanych przez Boga do węża-Szatana w Biblii: „Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie i niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę” (Rdz 3,15); w XVII w. funkcjonował jeszcze omyłkowy przekład: „ona zmiażdży ci głowę”. [przypis edytorski]

Tak, to na was patrzy! — Tak, to do was podobne. [przypis edytorski]

tak to umowę (…) trzymają (starop.) — tak to się dotrzymuje umowy (pytanie retoryczne, stanowiące przymówkę). [przypis edytorski]

takt — tu: rytm. [przypis edytorski]

tak — tu w znaczeniu: więc, zatem, wtedy. [przypis edytorski]

takuara — pospolity gatunek trzciny. [przypis edytorski]

Tak uczynili Turcy z Grecją — mowa o przeniesieniu stolicy państwa Turków osmańskich do Konstantynopola, po jego zdobyciu w 1453. [przypis edytorski]

Tak was pogruchocę, mówi Pan Bóg, jako ten garniec, którego skorupki spoić się i naprawić nie mogą — Jr 19, 11. [przypis edytorski]

także bym mówiła — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy tak bym mówiła. [przypis edytorski]

Także Cyrus, gdy także Panteą, piękną barzo panią, pojmawszy gdzieś, do wojska przywiedziono, namawiał go Araspo (…) — Ksenofont, Cyropedia (Wychowanie Cyrusa), V 1, 2–18; Panthea była żoną Abradatasa, sprzymierzeńca pokonanych przez Cyrusa Asyryjczyków, stąd obawy króla, że zobaczywszy ją, mógłby się zakochać i nie zwrócić jej mężowi. [przypis edytorski]

także — czy tak. [przypis edytorski]

także (daw.) — też; a to dopiero. [przypis edytorski]

także — tak z partykułą pytającą -że. [przypis edytorski]

także — tak z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

Także — „tak” z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

także to (…) mroczy — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy to tak mroczy (wam pycha rodowa umysł); czyż aż tak mroczy itd. [przypis edytorski]

także — tu: konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: czy tak, czyż tak. [przypis edytorski]

także — tu: konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy tak. [przypis edytorski]

także — tu: konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: to tak? [przypis edytorski]

także — tu: tak bardzo, do tego stopnia. [przypis edytorski]

także — tu: tak właśnie; (więc) w taki sposób. [przypis edytorski]

także — tu: w taki sposób; więc tak. [przypis edytorski]

Tak zaczyna się film (…) życie jest także udźwiękowione — autor zwraca uwagę na udźwiękowienie, gdyż filmy dźwiękowe pojawiły się dopiero na przełomie lat 20. i 30. XX w., dekadę przed powstaniem tekstu. [przypis edytorski]

Tak zapędzonym na chrapy i rowy — w pierwotnej tekstu wersji w tym miejscu fragment: „W nieznanym kraju, znienacka, w pomroku, / Gdy ich żelazo i ogień powita, / Pewno rajtary nie dostoją kroku: / Zaczem lud pieszy weźmiem pod kopyta”. [przypis edytorski]

tak z przyczyny obcych, jak własnych rodaków — w 1037 r. na Mazowszu utworzył własne państwo (m.in. bijąc własną monetę, przetrwało do jego śmierci w 1047 r.) Miecław (także: Masław), daw. cześnik króla Mieszka II, następnie kontestujący władzę Piastów, przeciwstawił się powracającemu z wygnania Kazimierzowi Odnowicielowi (1039) i wystąpił przeciw niemu zbrojnie, jednak został pokonany w bitwie pod Pobiedziskami na terenie Wielkopolski w 1041 r., a następnie w 1047 r. na terenie Mazowsza; Kazimierza Odnowiciela wspierał w tych walkach książę ruski Jarosław I Mądry. [przypis edytorski]

Tak (z ros.) — tu: więc, a zatem. [przypis edytorski]

tak zwanego enjambment, tj. przeniesienia myśli z jednego wiersza do drugiego — środek zwany dziś po polsku przerzutnią. [przypis edytorski]

tałałajstwo (przestarz.) — męty społeczne, hołota, motłoch. [przypis edytorski]

tałatajstwo — hołota, hałastra, motłoch. [przypis edytorski]

tałatajstwo — hołota, hałastra. [przypis edytorski]

tałatajstwo — hołota, motłoch. [przypis edytorski]

tałesa — dziś popr. forma: tałesu. [przypis edytorski]

tałes — duży, prostokątny materiał nakładany do modlitwy na głowę lub ramiona, w którego rogach znajdują się frędzle (cicis). [przypis edytorski]

tałes (jid.) a. talit (hebr.) — prostokątna chusta nakładana na głowę, bądź ramiona, w czasie modlitwy przez wyznawców judaizmu. Chusta jest przeważnie biała z czarnymi, bądź granatowymi pasami oraz z frędzlami (cicit a. cyces) na rogach. [przypis edytorski]

tałes (jid.) a. talit (hebr.) — szal modlitewny; prostokątna chusta nakładana na głowę bądź ramiona w czasie modlitwy przez wyznawców judaizmu; przeważnie biała z czarnymi a. granatowymi pasami oraz z frędzlami (cicit a. cyces) na rogach. [przypis edytorski]

tałes kotn — mały tałes, kaftanik z cyces noszony na co dzień. [przypis edytorski]

tałes — szal modlitewny. [przypis edytorski]

talar biały — srebrna moneta. [przypis edytorski]

talar — dawna duża srebrna moneta o stosunkowo dużej wartości. [przypis edytorski]

talar — dawna duża srebrna moneta o stosunkowo dużej wartości; w oryginale: écu, francuski odpowiednik talara, równy trzem liwrom. [przypis edytorski]

talar — dawna duża srebrna moneta. [przypis edytorski]

talar — dawna moneta srebrna o stosunkowo dużej wartości. [przypis edytorski]

talar — duża moneta srebrna, bita od XV w. [przypis edytorski]

talar — duża moneta srebrna, bita w Europie od XV w. [przypis edytorski]

talar — duża srebrna moneta, początkowo stanowiąca równowartość złotego dukata, bita od XV w. w różnych krajach europejskich; w Polsce przetrwała w obiegu do II poł. XIX w. [przypis edytorski]

talar — moneta srebrna, używana w Europie od końca XV wieku. [przypis edytorski]

talar — srebrna moneta o znacznej wartości; bita od końca XV w., początkowo na terenie środkowej Europy. Słowo talar użyte w kontekście midrasza jest anachronizmem. [przypis edytorski]

talar — srebrna moneta. [przypis edytorski]

talar — srebrna moneta używana w Europie od XV w. [przypis edytorski]