Spis treści

Klęska: 1
Młodość: 1 2
Odrodzenie: 1
Poeta: 1
Polska: 1
Powstanie: 1
Ruiny: 1
Syberia: 1
Zesłaniec: 1
Zwątpienie: 1

Zmodernizowano interpunkcję, m.in. dodając przecinki przed imiesłowami przysłówkowymi współczesnymi, zgodnie z obowiązującą obecnie zasadą oraz przy wtrąceniach.

Franciszek NowickiApoteoza [1]

PoetaGdy ból milionów długi i przewlekły

Twoją pierś młodą obrał za swe gniazdo,

Żłobiąc na czole cierniem wieszcza znamię —

Gdy oczy tłumów mgły zwątpień powlekły,

W próżnym pościgu za nadziei gwiazdą

I gdy opadło w dół bezsilne ramię —

Ty, dróg szukając błędnym życia rzekom,

Z którymi serce płomienne się wiodło,

I skostniałego świata rwąc wędzidła, —

Rzuciłeś wtedy wszystkim świata wiekom

To wulkaniczne, niestygnące godło:

Młodości, podaj mi skrzydła!

I usłyszały młode pokolenia

Te słowa wiecznie młode i płomienne,

Budzące w duszy Ikarowe [2] loty,

I Prometejów [3] śmiałe wysilenia,

I dni niepokój, i noce bezsenne,

I wszystkie rannej młodości tęsknoty.

I pierś tych młodych wydęła otucha,

I gwałt tytanów uczuwszy w ramionach

Od zimnych reguł gorętszy, silniejszy,

Lotem Farysów [4] przebiegli kraj ducha,

Zburzyli wszystko, czując siłę w łonach

Świat odbudować lepszy i piękniejszy.

Szli naprzód — kresu nawet nie szukali

W tym dumnym biegu ku jutrzence świata,

Młodości fala niosła ich wezbrana;

Za nimi w gruzach świat stary legł w dali,

Za nimi ludzkość była karłowata,

Za nimi stała przeszłość zadumana…

Młodość, Powstanie, Polska, KlęskaA gdy dzwon dziejów, wśród płaczu i gwałtu,

Hasłem do czynu rozgłosił w przestworze,

Najkrwawszą z polskich tragedyj szeregu —

Oni, marzeniom swym szukając kształtu,

Wzburzyli tchem swym narodowe morze,

Sterując śmiało do wolności brzegu.

Czy w czyn odziali swoją pieśń młodzieńczą,

Spytajcie ulic zbryzganych posoką [5],

Spytajcie lasów!… Polskich puszcz głębiny

Taką wam o nich głuchą pieśń wyjęczą,

Że krew zastygnie wam w żyłach głęboko…

W tej pieśni będą spisane ich czyny.

Syberia, ZesłaniecCzy w czyn oblekli sny młodości dumne,

Spytajcie pustyń polarnej północy,

Gdzie lot skończyły nieszczęsne Ikary! —

Może tam wichry powiedzą wam szumne

Czyny tych ludzi, co szli jak prorocy

Za przyszłość świata paść na stos ofiary.

A mrąc w pustyni śniegami obległej [6],

Tęskną pamięcią jeszcze tam wracali,

Gdzie duch ognisty nie znał hamowidła [7],

W ów kraj uroczy młodości ubiegłej —

I stygnącymi już usty szeptali:

Młodości, podaj nam skrzydła!

Młodość, Ruiny, Zwątpienie, OdrodzenieCóż nam zostało?… ruiny, zwaliska,

Niewiara w wszystko, a nawet w niewiarę,

Życia bez celu puste, błędne koła,

I to szyderstwo, co lodem przyciska

Dwudziestoletnie nasze serca stare,

Dwudziestoletnie, zmęczone już czoła

Dziś młodość ziewa u bramy żywota,

Taka rozumna, zgrzybiała, znudzona —

Zgaszono przed nią blask wszystkich gwiazd dawnych,

Każąc jej wierzyć tylko w gwiazdę — złota;

I przyduszono wszystkie żary łona

Popiołem naszych mogilników [8] sławnych.

A jeśli czasem wśród gniazda szaroty [9]

Rój piskląt orlich wykluł się, a potem

Uczuwszy pióra na swych skrzydeł końcu,

Przy blasku jutrzni chciał wzbić się w poloty —

Zlepiano wtedy orle skrzydła błotem,

By wznieść nie mogły ku gwiazdom i słońcu.

Lecz cóż my winni, że z błota i kału

Wciąż z Feniksowym [10] uporem powstajem,

Gdy zimny rozum zbyt nam pierś ochłodzi —

I tęskni serca, pędu, wiru, szału,

Płomiennym nurtom świata nieść się dajem —

Cóżeśmy winni, że jesteśmy młodzi?

Cóżeśmy winni, że ta młodość smutna,

Marzącym palcem maluje jutrzenki

Na tle naszego bezgwiezdnego nieba,

I mówi do nas zamyślona, smutna,

Odwieczne słowa odwiecznej piosenki:

«Młodości serca i ofiary trzeba».

Gdy w ziemi naszej wszystkie zorze zbladły,

Gdy wróg dziś pisze na narodu ścianie

Żelazną ręką Baltazara runy [11],

I kiedy mężów ramiona opadły,

Grzebiąc ostatnie nadzieje w nirwanie [12],

Gdy starcy idą z rozpaczą do truny [13] —

I cóż my winni, że patrząc [14] zbawienia,

Jako Anteje [15] zrywamy się z ziemi —

A u nóg czując ciężkie hamowidła,

Szukamy świtu na niebie marzenia,

Wołając usty [16] z tęsknoty drżącemi:

Młodości! podaj nam skrzydła!

Przypisy

[1]

apoteoza (gr.) — ubóstwienie; w literaturze: pochwała. [przypis edytorski]

[2]

Ikar (mit. gr.) — syn Dedala. Dedal, uchodząc z synem przed zemstą Minosa, posłużył się sztucznymi skrzydłami zlepionymi woskiem. Ikar wzbił się zbyt wysoko, tak że słońce stopiło wosk, i runął do morza. Ulubiona przenośnia poetycka. [przypis redakcyjny]

[3]

Prometej właśc. Prometeusz (mit. gr.) — wykradł ogień z nieba i przyniósł go ludziom. Za karę przykuty przez Zeusa do skały i skazany na to, aby sęp szarpał mu ustawicznie wątrobę. Również ulubiona przenośnia poetycka. [przypis redakcyjny]

[4]

farys — arabski jeździec, muzułmański wojownik poruszający się na koniu; farysi słynęli z waleczności oraz szybkości, z jaką się poruszali; tu również: nawiązanie do tytułu jednego z utworów Mickiewicza. [przypis edytorski]

[5]

posoka — krew. [przypis edytorski]

[6]

obległy — [tu:] pokryty. [przypis redakcyjny]

[7]

hamowidło (neol.) — hamulec. [przypis edytorski]

[8]

mogilnik (daw.) — cmentarz. [przypis edytorski]

[9]

szarota — roślina z rodziny astrowatych. [przypis edytorski]

[10]

Feniks — mityczny ptak, który budował sobie w świątyni boga słońca gniazdo z mirry i spalał się w nim, aby się odrodzić z popiołów. [przypis redakcyjny]

[11]

Baltazara runy — złowróżbne: «Mane, Tekel, Fares» z Pisma św.; runy: prastare, tajemnicze pismo. [przypis redakcyjny]

[12]

nirwana — Zaczerpnięta z nauk buddyzmu nirwana, często powracająca w obrazowaniu Młodej Polski (Tetmajer, Hymn do Nirwany): nicość jako kres ludzkich dążeń, wiekuista błogość spoczynku i bezczucia. [przypis redakcyjny]

[13]

truna — trumna. [przypis redakcyjny]

[14]

patrząc — tu: wyglądając. [przypis edytorski]

[15]

Antej właśc. Anteusz (mit. gr.) — olbrzym, który odzyskiwał siłę, skoro znużony padł i ciałem dotknął się ziemi. Charakterystyczna dla epoki (gdy szkoła jeszcze była przeniknięta kultem klasycyzmu) obfitość przenośni mitologicznych. [przypis redakcyjny]

[16]

usty — dziś popr. forma N.lm: ustami. [przypis edytorski]

Jednorazowo Miesięcznie

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Inna kwota

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

Zamknij

Proszę czekać...

Czytaj w przypisie dolnym

Zaloguj się / Załóż konto

Słuchaj od tego miejsca

1,5% podatku - to nic nie kosztuje! Wpisz
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Wolne Lektury to skarbnica mądrości otwarta na oścież. Tu wolno czytać wszystko. Tylko od was zależy, czy podejmiecie to wyzwanie. Tu już nic nie stoi na przeszkodzie. Wolność lektury, wolność wyboru, wolność wyobraźni – twoja wolność.

Piotr Głowacki

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Zapisz się na newsletter, a nie przegapisz naszych publikacji. Zawsze możesz zrezygnować. Kliknij i podaj adres email

Potrzebujemy Twojej pomocy! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą. Kliknij i zadeklaruj comiesięczne wsparcie >>>

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.
Czy wiesz, że jeśli włączysz subskrypcję, to pomożesz uwolnić kolejną książkę?

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Nasi Przyjaciele pomagają nam stałymi, comiesięcznymi wpłatami. Jeśli będzie ich wystarczająco dużo, biblioteka będzie działać stabilnie, bez obaw o przyszłość. Kliknij i dorzuć się!

Pamiętasz, jak w szkolnej bibliotece były dwa egzemplarze książki, którą trzeba było przeczytać na pojutrze? Dzięki Wolnym Lekturom każdy uczeń ma dostęp do wielu potrzebnych mu lektur! Wesprzyj nas! Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.

Urke Nachalnik Rozpruwacze