Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 473 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 111483 przypisów.
rumacja (z łac.) — przymusowe usunięcie z posiadłości, eksmisja. [przypis edytorski]
rumacki — należący do rumaka; koński. [przypis edytorski]
rumak — rasowy, piękny koń. [przypis edytorski]
rumatyczne — dziś: reumatyczne. [przypis edytorski]
rumatyzm — reumatyzm, tu: paraliż. [przypis edytorski]
rumbarbarum (daw.) — rabarbar; korzeń rabarbaru stosowano jako środek przeczyszczający i rozwalniający. [przypis edytorski]
rumbarbarum — rabarbar, rzewień; roślina o dużych liściach i jasnoczerwonej mięsistej łodydze, niektóre jej gatunki są jadalne (liście i łodygi). Występują też odmiany lecznicze (korzenie i kłącza). [przypis edytorski]
rumb — jednostka miary kąta uzyskana przez podział okręgu na 32 części, czyli kąta prostego na 8 części, dawniej powszechnie używana w nawigacji morskiej; jeden rumb = 11,25°. [przypis edytorski]
rum (daw.) — gruz. [przypis edytorski]
rum (daw.) — gruz, tu: pich i kamienie. [przypis edytorski]
rum (daw.) — ładownia, część statku przeznaczona do przewozu ładunku. [przypis edytorski]
rum (daw.) — rumor, hałas, zamieszanie. [przypis edytorski]
rumel — dwuosobowa gra w karty. [przypis edytorski]
rumelijski — pochodzący z Rumelii; Rumelia: daw. nazwa europejskich posiadłości tureckiego Imperium osmańskiego odebranych Cesarstwu Wschodniorzymskiemu, ob. Bałkany. [przypis edytorski]
rumel-pikieta — gra w karty. [przypis edytorski]
Rumeńszczyna — dawna posiadłość wokół miasta Rumno w Ukrainie (ob. Romny). [przypis edytorski]
rum — gruz, rumowisko. [przypis edytorski]
rum (gw.) — miejsce. [przypis edytorski]
rumian — roślina polna o pierzastych liściach oraz białych lub żółtych kwiatach w formie koszyczków. [przypis edytorski]
Rumi, Dżalaluddin, właśc. Dżalal ad-Din Muhammad ar-Rumi (1207–1273) — poeta i filozof perski, mistyk, zwany także: Maulana, Maulawi; wykładowca teologii muzułmańskiej w Konii (Ikonion); autor poematu mistycznego Masnawi-e manawi („o wewnętrznym sensie wszystkiego”), w którym omawia system sufizmu; założyciel bractwa maulawijja (tj. derwiszów tańczących); ojciec Rumiego, Baha ad-Din Walad, był uznanym teologiem, mistykiem i autorem Ma'ārif („Poznanie Boga”), stanowiącego kompendium duchowych nauk; w 1229 r. Baha ad-Din Walad przyjął zaproszenie sułtana Konii i objął stanowisko szejka w szkole dla derwiszy, od tego czasu Dżalal ad-Din stał się rozpoznawalny jako Rumi (tzn. „pochodzący z Rum”, od tur. nazwy prowincji odebranych Rzymianom tj. Cesarstwu Bizantyńskiemu, na których Seldżukowie stworzyli Sułtanat Rum ze stolicą w Konii), gdy w 1231 Baha ad-Din, ojciec Rumiego zmarł, jego stanowisko objął Rumi (po 13 latach miał ok. 10 tys. uczniów); w 1244 r. Rumi spotkał wędrownego derwisza z Tabryzu, Shams Ad-Dina, oświeconego, charyzmatycznego mistrza sufickiego; Shams i Rumi żyli w odosobnieniu przez wiele dni i oddawali się mistycznej konwersacji, zw. sobbet; po ok. 40 dniach Shams nagle zniknął: Rumi zaczął wprawiać swe ciało w szybkie obroty wokół słupa w ogrodzie i recytować poezje: ich tekst stanowi jedyny zapis doświadczeń sobbetu; poetyckie teksty Rumiego zawierają myśli neoplatońskie, idee panteistyczne oraz oryginalną koncepcję ewolucji świata, w przeświadczeniu Rumiego wszystkie religie są drogą do tego samego boga; tu: zmieniona forma imienia: Dżalaleddin. [przypis edytorski]
rumieńszy — dziś: bardziej rumiany. [przypis edytorski]
rumieniłeś sine — Dniepr, niosąc krew kozacką, rumienił (czyli barwił na czerwono) sine (czyli ciemnoniebieskie) morze. [przypis edytorski]
rum — miejsce (z niem. Raum). [przypis edytorski]
Rumpelsztyk a. (niem.) Rumpelstiltskin) — tytuł baśni braci Grimm: Wilhelma Karla Grimma (1786–1859) i Jacoba Ludwiga Karla Grimma (1785–1863), opublikowanej po raz pierwszy w 1812 r., a także imię jej głównego bohatera, podstępnego krasnoluda, który szantażuje zrozpaczoną dziewczynę. [przypis edytorski]
rum — rumowisko a. hałas walących się ścian. [przypis edytorski]
rumstek (daw.) — rumsztyk, potrawa z płata wołowego mięsa. [przypis edytorski]
rum — tu: rumowisko. [przypis edytorski]
rum — tu: rumowisko, ruiny. [przypis edytorski]
rum — tu: ulga. [przypis edytorski]
rumy — gruzy, rumowiska. [przypis edytorski]
rum (z niem.) — miejsce, przestrzeń. [przypis edytorski]
rum — (z niem. Raum) przestrzeń, miejsce. [przypis edytorski]
ruń (daw.) — wschodzące zboże; ogólnie: nisko, w zwarty sposób rosnąca roślinność. [przypis edytorski]
ruń — gęsta, niska roślinność. [przypis edytorski]
ruń — młode, zieleniejące pędy zboża lub trawy. [przypis edytorski]
ruń — nisko rosnąca, gęsta roślinność. [przypis edytorski]
ruń — rodzaj niskiej, gęstej roślinności rozwijającej się na łąkach i pastwiskach. [przypis edytorski]
ruń — tu: roślinność, trawy. [przypis edytorski]
ruń — wschodząca roślinność, młode pędy, kiełkujące z ziemi. [przypis edytorski]
ruń — wschodząca roślinność. [przypis edytorski]
ruń — zieleniejąca roślinność; wschodzące zboże. [przypis edytorski]
ruń — zwarcie rosnąca, niska roślinność. [przypis edytorski]
runący — upadający; por. czas. runąć. [przypis edytorski]
runął gwałtownymi stopy Ares i mordu krwią zionie — tu Ares występuje nie jako bóg wojny, lecz jako bóg przelanej krwi. [przypis edytorski]
Rundfahrt (niem.) — objazd po mieście. [przypis edytorski]
runęła autonomia wojsk kozackich — po naradzie z przywódcami kozackimi w 1578 król Stefan Batory utworzył z Kozaków zaporoskich, zorganizowanych do tej pory w rodzaj bractwa wojennego, oddziały piechoty dowodzone przez polskich oficerów, pod polskimi sztandarami broniące ziem Rzeczpospolitej przed zagrożeniem turecko-tatarskim. [przypis edytorski]
Runeberg, John (1804–1877) — fiński poeta romantyczny, autor hymnu Finlandii; pisał w języku szwedzkim. [przypis edytorski]
Runge, Philipp Otto (1777–1810) — niem. malarz i rysownik epoki romantyzmu. [przypis edytorski]
runie — lm od: ruń: nisko rosnąca, zieleniejąca roślinność; młode pędy, kiełkujące z ziemi. [przypis edytorski]
runo — tu: wełna owcza. [przypis edytorski]
runo — warstwa roślin i grzybów rosnących w lesie najbliżej ziemi. [przypis edytorski]
runo — wełnista sierść pokrywająca skórę zwierzęcia. [przypis edytorski]
runo — wełnista sierść. [przypis edytorski]
runo ze złotej uwite wełny (mit. gr.) — złote runo; skóra skrzydlatego złotego barana, która była celem wyprawy Argonautów do Kolchidy. [przypis edytorski]
runt — nocna inspekcja wart.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]
runy — dawne epickie pieśni ludowe fińskie i karelskie, często o treści mitycznej. [przypis edytorski]
runy — litery alfabetu germańskiego, używane także w obrzędach magicznych (w tych czasach większość ludzi nie umiała czytać i pisać i uważała te czynności za tajemnicze i magiczne). [przypis edytorski]
runy — tu: dawne epickie pieśni ludowe fińskie i karelskie, często o treści mitycznej. [przypis edytorski]
runy — tu: znaki tajemnego pisma. [przypis edytorski]
runy — tu: znaki tajemnego pisma. [przypis edytorski]
rupa, rūpa — w buddyzmie i hinduizmie: cielesność, forma, materia. [przypis edytorski]
rupia — moneta w Indiach; dziś D.lm: rupii. [przypis edytorski]
rupia — waluta używana w Indiach i innych krajach azjatyckich, dawniej także jako waluta pomocnicza w Afryce Wschodniej. [przypis edytorski]
rupia — waluta używana w Indiach i innych krajach azjatyckich. [przypis edytorski]
rupiećmi — dziś popr. forma N.lm: rupieciami. [przypis edytorski]
rupiecie — tu: szmaty. [przypis edytorski]
ruptura (med.) — przepuklina. [przypis edytorski]
ruptura — przemieszczenie się narządów wewnętrznych, zwykle jelit, do nieprawidłowego uchyłka jamy ciała. [przypis edytorski]
Rurykowicze — dynastia książąt ruskich i carów moskiewskich wywodzących się od Ruryka (zm. 879), wodza Waregów (wikingów), założyciela państwa ruskiego. [przypis edytorski]
Ruryk (zm. 879) — wódz Waregów (wikingów), założyciel państwa ruskiego, pierwszy z dynastii Rurykowiczów, książąt ruskich i carów moskiewskich. [przypis edytorski]
Ruryk (zm. 879) — wódz Waregów (wikingów), założyciel państwa ruskiego (Rusi Kijowskiej i Nowogrodzkiej). [przypis edytorski]
ruśnica (gw.) — rusznica, dawna ręczna broń palna o długiej lufie. [przypis edytorski]
ruśnikarz, właśc. rusznikarz — rzemieślnik wykonujący broń palną. [przypis edytorski]
Ruś — tu: prawdopodobnie Ruś Czerwona, kraina historyczna na terenie płn.-zach. Ukrainy i płd.-wsch. Polski. [przypis edytorski]
Ruś — tu: Rusini, mieszkańcy Rusi. [przypis edytorski]
Ruś — w średniowieczu kraina (na terenach dzisiejszej Białorusi i Ukrainy) zamieszkiwana przez wschodni odłam Słowian, później podzielonych na narody rosyjski, ukraiński i białoruski. Nazwa krainy pochodzi od nordyckiego ludu Rusów, który w IX w. kolonizowali te tereny i tworzyli tam organizacje państwowe, takie jak np. Ruś Kijowska. [przypis edytorski]
rusałka — nimfa wodna. [przypis edytorski]
rusałkować (neol.) — być rusałką; czas. utworzony od rzecz. rusałka (boginka, nifma). [przypis edytorski]
Rusbrock, popr. Jan Ruysbroeck (1293–1381) — średniowieczny zakonnik, mistyk i teolog niderlandzki, autor pism mistycznych; beatyfikowany w 1903. [przypis edytorski]
Ruscelli, Girolamo — (ok. 1518–1566) — pisarz, poligraf (wydawca) i kartograf włoski, ur. w Viterbo w ubogiej rodzinie, wielokrotnie zmieniał miejsce zamieszkania (Padwa, Rzym, Neapol), w 1548 r. osiadł w Wenecji, gdzie pozostał do końca życia. Przyjaźnił się z Bernardo Tasso, ojcem Torquata. Pod pseudonimem Alessio Piemontese (łac. Alexius Pedemontanus) opublikował dzieło Secreti (1555) o tematyce alchemiczno-medyczno-technologicznej, które zyskało sobie szybko wielką popularność i było tłumaczone na wiele języków (w tym fr., ang., łac., hiszp., niem., pol., holenderski i duński); w oficynie Vincenzo Valgrisi przygotował cenione publikacje Dekamerona, Orlanda szalonego oraz Geografii Claudio Tolomeo zawierającej liczne ryciny map. [przypis edytorski]
Ruscy — tu: wschodni Słowianie, poddani książąt ruskich (halickich, kijowskich i in.), przodkowie dzisiejszych Ukraińców, Białorusinów i Rosjan. [przypis edytorski]
Rusin (daw.) — dziś: Ukrainiec, względnie Białorusin. [przypis edytorski]
Rusin (daw.) — Ukrainiec a. Białorusin. [przypis edytorski]
Rusin — dziś: Ukrainiec. [przypis edytorski]
Rusin — dziś: Ukrainiec, względnie Białorusin. [przypis edytorski]
Rusini (daw.) — historyczna nazwa narodów wschodniosłowiańskich na ziemiach dawnej Rusi Kijowskiej, od poł. XIX w. nazywanych Ukraińcami (mieszkańcy ziem ruskich włączonych do Korony) lub Białorusinami (mieszkańcy ziem ruskich w Wielkim Księstwie Litewskim). [przypis edytorski]
Rusini — historyczna nazwa Słowian wschodnich zamieszkujących ziemie należące dawniej do średniowiecznego państwa Rusi Kijowskiej; od Rusinów wywodzą się obecne narody ukraiński i białoruski. [przypis edytorski]
Rusini — tu: Ukraińcy. [przypis edytorski]
Rusinowski, Stanisław (zm. 1621) — pułkownik, dowódca lisowczyków. [przypis edytorski]
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Rusin — tu: Ukrainiec. [przypis edytorski]
ruskie bojary — dziś popr. forma M. lm: ruscy bojarzy. [przypis edytorski]
„Ruski Inwalid” — czasopismo ukazujące się od 1813 r. w Petersburgu. [przypis edytorski]
ruski miesiąc — tj. bardzo długo. Kalendarz juliański, używany w Imperium Rosyjskim do 1918 r., spóźniał się w XIX w. o 12 dni w stosunku do kalendarza gregoriańskiego, obowiązującego w większej części Europy od XVI w., dlatego kiedy dla katolików nastawał już np. styczeń, według „ruskiej” miary czasu trwał jeszcze grudzień. [przypis edytorski]
Ruskin, John (1819–1900) — angielski pisarz, poeta i artysta, najbardziej znany jako krytyk artystyczny. Jego książka Współcześni malarze (Modern Painters) przyczyniła się do popularności malarza Williama Turnera i ruchu prerafaelitów. [przypis edytorski]
Ruskin, John (1819–1900) — brytyjski krytyk i teoretyk sztuki, pisarz, filozof i filantrop; autor m.in. książki Sezam i lilie (1865), napisanej na podstawie swoich wykładów o edukacji i wzorowym zachowaniu. [przypis edytorski]
Ruskin, John (1819–1900) — brytyjski pisarz, krytyk i teoretyk sztuki. [przypis edytorski]
Ruskin, John (1819–1900) — czołowy brytyjski krytyk sztuki, myśliciel społeczny i filantrop; po śmierci bogatego ojca ogłosił, że nie jest możliwe być bogatym socjalistą i rozdał większość swojej fortuny organizacjom oświatowym w Anglii. [przypis edytorski]
ruski (tu daw.) — ukraiński. [przypis edytorski]
ruski — tu: ukraiński. [przypis edytorski]
Rusocińskie chłopaki — chłopcy mieszkający w Rusocinie; Rusocin: wieś stanowiąca miejsce akcji wielu opowiadań Marii Dąbrowskiej, jako pierwowzór wskazywany jest Russów, wieś w woj. wielkopolskim, położona ok. 10 km na płn. od Kalisza, w której autorka urodziła się i spędziła dzieciństwo. [przypis edytorski]
