Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160082 przypisów.
napominacz (daw.) — ten, co ostrzega a. krytykuje. [przypis edytorski]
Napomina Paweł apostoł Rzymiany i Koryntiany — Rz 15, 1; Kor 16. [przypis edytorski]
— Napomknąwszy słów parę wyżej o Naruszewiczu, z wzmiaki o nim przez innego badacza uczynionej, w tem miejscu raz jeszcze dać mu głos bezpośrednio potrzebujemy. Wszakże różnicę tę z góry położyć miedzy nim a Gallem należy, iż gdy ostatni milczy uparcie o obrządku słowiańskim w Polsce; jeszcze się wahamy, azaliż czynił to systematycznie? Może z ciągu rzeczy mówić mu o tym nie wypadło? może nareszcie, przy tej supremacyi duchowieństwa rzymskokatolickiego, do jakiej przyszło już wtenczas, pod Krzywoustym, tępicielcm pomorskiej słowiańszczyzny, pod królem-pokutnikiem, który dziełami słabości ducha, uwieńcza żywot bohaterski, Gallowi o tym przebąknąć słowa nie wolno było? — Naruszewicz, na przeciwległym, rzec można, krańcu naszych szranków dziejopisarskich, pierwotny krytyk dziejowy, tak jak tamten pierwotny kronikarz, z całą świadomością zmian w losach dwóch obrządków, co do zdania o chrzcie Mieszka, nic dwuznacznego nam nie przedstawia. — Ale nie zapomina i o najważniejszym motiwum, o którym podobnież słowianiści zapominaćby nie powinni, a mianowicie, iż „przykłady krwią spólną a sąsiedztwem i potrzebą złączonych współrodaków (Czechów i Morawców), może nie były tak dzielne na umyśle Mieczysława, jako przyczyny, dla których się oni nawracali. — Nieuśmierzona w Niemcach chciwość wyplenienia słowackiego rodu, wieczne z nimi zatargi i boje, pod pozorem gorliwości, wkraczania dalsze Saksonów w ich dzierżawy, ustanowienia margrabstw na ruinach słowiańskich, zdawały się niejako strzymywać z zapalczywością broni teutońskich na widok sławionych po krajach barbarzyńskich krzyżów i świątnic (ks. I. §. 12).” To, co mówi następnie historyk o względach niepłodności dotychczasowej mimo wielożeństwa, mniej przekonywającym jest może już dowodem, o konieczności poddania się Mieczysława, dyktowanym sobie warunkom przez łacińską propagandę.
Dozwolimy tu jeszcze głosu niemieckiemu krytykowi naszej daty, któregośmy monografię o Mieszku I. wyżej nieco, z tytułu przywiedli. Oto są jego słowa, w przedmiocie siedmiu nałożnic Mieszka, według podania Galla: przepolszczamy je tu, ile możności, z wiernością żądaną. Mówi na str. 54: „Opowieść Marcina Galla o siedmiu żonach Mieszka, bez względu na ich liczbę brzmiącą (sagenhaft) podaniowo, jest wiarogodną. Wielożeńswo ma także miejsce u Wendów pogańskich; u nich także żony pogańskie przez chrześcijańskich missyonarzy za nałożnice są uważane, ponieważ wedle wyobrażeń wieku, nie było małżeństwa u pogan. Nie podzielałbym więc krytycznych wątpliwości nowego badacza (Stasińskiego), który zalicza opowieść, o skłonieniu Mieszka przez żonę do przyjęcia chrześcijaństwa, w poczet owych baśni, które wszystko znaczące w historyi pod cud podciągają. Nic „cudownego nie widzę ja w obecnym ustroju powieści. Pobudka do nawrócenia się, dana przez żonę, ponawia się dość często; przypomnę tylko małżonkę Klodoweusza Chrotechildę, małżonkę Gejzy i Gizelę, młodszą współcześniczkę Dąbrówki, która męża swego Waica, późniejszego króla Stefana, skłoniła, przed zaślubieniem nawet jeszcze do zostania chrześcijaninem i przyrzeczenia, aż naród swój do przyjęcia wiary prawdziwej przywiedzie. Niehistorycznym jest tylko u Marcina Galla, iż Dąbrówka przyjęcie chrześcijaństwa za warunek mężowi położyła. Że mniemanie takie jest mylnym, naucza rozważanie drugiej gromady źródeł. Na czele tych stoją Annales Cracovienses vetusli, najdawniejsze i najprostsze z pojawionych dotąd w druku roczników Polski, prawie współcześnie z kroniką Marcina Galla (r. 1122), w teraźniejszym swym kształcie spisane, skądinąd wszakże treścią i brzmieniem od tego źródła zupełnie różne.” — Następują u Zeissberga przytoczenia miejsc znaczących z tych roczników, dowodzących, iż chrzest polskiego książęcia, dział się skutkiem zawartego małżeństwa a nie położonego uprzednio warunku. Ma się rozumieć, iż wzmianki w tych rocznikach podobnież żadnej, o słowiańskim obrządku się nie spotyka.
[przypis tłumacza]
Na pomstę Urynowa i mojej Soroki — spustoszonych doszczętnie przez Kozaków, por. III 926–8. [przypis redakcyjny]
Na poparcie swego stanowiska o „prymacie wzrostu nad doświadczeniem” wprowadza Pinder Arystotelesowskie pojęcie entelechii (…) entelechie pokoleń są faktami o wiele „bliższymi natury, związanymi z życiem, niezwalczonymi” — W. Pinder, Das Problem der Generation in der Kunstgeschichte Europas, wyd. I, 1926, s. XXXI. [przypis autorski]
na popierze, którym klejnot był owinięty — w oryginale niem.: auf den Zettel zu schreiben, in welchen er den Stein einwickelte, tj. na kartce, w którą zawinął kamień. [przypis edytorski]
na poprzek — dziś: w poprzek. [przypis edytorski]
na porządek (daw.) — porządnie. [przypis edytorski]
naposiąść się na kogoś (daw.) — dokuczać komuś. [przypis edytorski]
na posielenie (ros. на поселение: na osiedlenie) — tu domyślnie: zesłanie na osiedlenie, przymusowe osiedlenie na Syberii lub w innym odległym rejonie cesarstwa rosyjskiego. [przypis edytorski]
na posielenie (ros. на поселение: na osiedlenie) — zesłanie na przymusowe osiedlenie na Syberii lub w innym odległym rejonie cesarstwa rosyjskiego. [przypis edytorski]
na postie — [na] stanowisku [przypis autorski]
napotężniejszy (starop. forma) — dziś: najpotężniejszy. [przypis edytorski]
napotkał w tym na jakieś poważne przeszkody — dziś konstrukcja „napotkać na (coś)” uważana jest za błędną. Poprawnie: napotkać (coś) lub natrafić (na coś). [przypis edytorski]
na potratę — na zatracenie. [przypis autorski]
napotykał dalej na momenty pałubiczne — całość ich wyczerpana będzie dopiero przy końcu rozdz. XVII i z początkiem XVIII. [przypis autorski]
napotykamy u niego [Pauzaniasza] nazwisko Pothydora — Bocotic., cap. XXXIV p. 778 Edit. Kuhn. [przypis redakcyjny]
na pował (daw.) — w ruinę. [przypis edytorski]
na pował — dziś powiedziano by: pokotem. [przypis edytorski]
na pował (starop.) — pokotem. [przypis edytorski]
na pował (starop.) — pokotem; stosami, stertami. [przypis edytorski]
na pował — tak, że będą leżeć pokotem. [przypis edytorski]
na powierzch — na wierzch. [przypis edytorski]
na powinność — na służbę, paradę. [przypis redakcyjny]
na powodzie (daw.) — na lejcu. [przypis redakcyjny]
na powodzie — luźno uwiązany na postronku; tu: ciągnący się za nim. [przypis redakcyjny]
na powodzie — uwiązane na postronku, na sznurku. [przypis redakcyjny]
na powrót — dziś popr.: z powrotem. [przypis edytorski]
na powrót — dziś: z powrotem. [przypis edytorski]
na powrót powierzyć katedrę anatomii w Padwie — powtórnie, ponieważ Vesalius pracował jako wykładowca chirurgii w Padwie w latach 1537–1555. Zrezygnował z profesury, żeby skorzystać z oferty cesarza Karola V i objąć stanowisko jego nadwornego lekarza. [przypis edytorski]
na powtórki — powtarzając. [przypis redakcyjny]
na pożartek (starop.) — [na] pośmiewisko, żart. [przypis redakcyjny]
na pożytek duszny — dla pożytku duszy. [przypis edytorski]
na pozór — tu: z wyglądu. [przypis edytorski]
n'appuyez pas (fr.) — nie naciskaj. [przypis edytorski]
na Prądnik, gdzie stary Wierzynek miał rozległe pola i ogrody — wg Kutrzeby, Szajnochy. [przypis autorski]
na pracą (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: na pracę. [przypis edytorski]
napracowałszy się (dial.) — napracowawszy się. [przypis edytorski]
na pragułku (ros.) — na spacer. [przypis edytorski]
naprasno (ros.) — na darmo. [przypis edytorski]
napraszczać (daw.) — wyprostowywać; por.daw. prościć: prostować. [przypis edytorski]
napraszczać (starop.) — prostować. [przypis redakcyjny]
na prawą zawrócił — na prawą stronę; na prawo. [przypis edytorski]
naprawa gazu — w pierwszych latach XX w., kiedy dzieje się akcja Przygód młodych Bastablów, oświetlano mieszkania lampami gazowymi, elektryczność nie była jeszcze rozpowszechniona. [przypis edytorski]
naprawa — tu: namowa; por. daw. prawić: mówić. [przypis edytorski]
naprawa — tu: namowa; por. prawić (daw.): mówić. [przypis edytorski]
naprawa — tu: namowa; por. prawić: mówić. [przypis edytorski]
napraw' — daw. apostrofem oznaczano miękkie w (co ujawnia się w odmianie: naprawiał), a zarazem miejsce po zaniku prasłowiańskiej półsamogłoski, jeru miękkiego. [przypis edytorski]
Na prawej nodze całym ciężarem zaciężył — sens: przeniósł cały ciężar ciała na prawą nogę. [przypis edytorski]
naprawiać — tu: naprowadzać, kierować; przyciągać. [przypis edytorski]
naprawić (starop.) — przyrządzić, usposobić. [przypis redakcyjny]
naprawi (…) reputacją (daw.) — dziś: naprawi reputację. [przypis edytorski]
na prawo ciągnął się ogród — Ogród Tuileryjski. [przypis redakcyjny]
Na prawo, gdzieś bardzo daleko, widać plac — plac Vendóme z kolumną tejże nazwy, wzniesioną na cześć armii napoleońskiej w 1805 r. [przypis redakcyjny]
naprawuje (starop. forma) — dziś popr. forma 3.os.lp: naprawia. [przypis edytorski]
na prawu ruku (z ros.) — na prawą rękę; tu: jednostronna. [przypis edytorski]
na prawym flanku — na prawym skrzydle. [przypis edytorski]
na primier (ros.) — na przykład. [przypis edytorski]
Na próbie — na śledztwie, na torturach. [przypis redakcyjny]
na próżno — na darmo, niepotrzebnie. [przypis edytorski]
napróżny (daw.) — bezcelowy, daremny. [przypis edytorski]
napróżny (daw.) — pusty, bezcelowy, niedający rezultatu. [przypis edytorski]
napróżny — próżny, daremny, nadaremny. [przypis edytorski]
na procenta — dziś popr.: na procent. [przypis edytorski]
na progach przysionku Tezeusza — mowa o świątyni Tezeusza, herosa ateńskiego. [przypis edytorski]
Na proskrypcyjny kogo wciągnąć regestr — mowa o tzw. liście proskrypcyjnej, zawierającej nazwiska osób wyjętych spod prawa, na skutek czego każdy mógł je bezkarnie zabić. [przypis edytorski]
na prostaki (gwar.) — na przełaj, droga obrana wprost przed siebie, a nie po ścieżce. [przypis redakcyjny]
naprost (daw.) — na wprost, przed sobą. [przypis edytorski]
naprost (daw.) — prosto. [przypis edytorski]
naprost — dziś: na wprost; naprzeciwko. [przypis edytorski]
na przebindy (daw.) — do wyboru, pod dostatkiem. [przypis edytorski]
naprzeć się (daw.) — uprzeć się. [przypis edytorski]
na przeciąg czasu — błąd logiczny i stylistyczny; popr.: przez pewien czas itp. [przypis edytorski]
na przeciąg trzech lat — dziś popr.: na okres trzech lat. [przypis edytorski]
naprzeciwko świątyni — od północnej strony. [przypis tłumacza]
Naprzeciw lepszej woli (…) Wpół suchą gąbkę wydobyłem z wody — W oryginale: Trassi dell'aqua non sazzia la spugna przez to plastyczne porównanie poeta wyraża myśl następną [dziś: następującą; red. WL]: celem pokutującego tu ducha Adriana V jest oczyszczenie się ze zmazy grzechu chciwości; cel ten był ważniejszym od celu poety. Dlatego jedna wola musiała, jako zwalczona, lepszej drugiej woli ustąpić. [przypis redakcyjny]
naprzeciw (z ros.) — przeciwnie. [przypis autorski]
na przedaj — dziś: na sprzedaż. [przypis edytorski]
na przedanie (gw.) — na sprzedaż. [przypis edytorski]
naprzedniej (daw.) — najlepiej. [przypis edytorski]
naprzedniejszy (starop. forma) — najprzedniejszy (tzn. najznakomitszy). [przypis edytorski]
na przegony — na wyścigi. [przypis edytorski]
na przekąskę (…) trójkątnego bękarta — ciasto hamanowe, hamantasz, ma kształt trójkąta. [przypis tłumacza]
na przekazie (starop.) — na przeszkodzie. [przypis redakcyjny]
na przekazie (starop.) — [na] przeszkodzie. [przypis redakcyjny]
na przekór swemu imieniu nigdy nie radził — conseil po francusku znaczy: rada. [przypis redakcyjny]
na przełaj — najkrótszą drogą. [przypis edytorski]
naprzeli się czego (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli naprze się czego (tj. jeśli uprze się przy czym). [przypis edytorski]
na przemiany (daw.) — na przemian. [przypis edytorski]
na przemiany (daw.) — na przemian. [przypis edytorski]
naprzemiany (daw.) — naprzemiennie, na przemian. [przypis edytorski]
na przemiany — dziś: na przemian. [przypis edytorski]
na przemiany — dziś popr.: na przemian, jeden po drugim. [przypis edytorski]
na przemiany — dziś popr.: na przemian, na zmianę. [przypis edytorski]
na przemiany — dziś popr.: na przemian. [przypis edytorski]
na przemiany — na przemian. [przypis edytorski]
na przemiany (starop.) — dziś: na przemian. [przypis edytorski]
na przepych (daw.) — dla popisu, na obelgę. [przypis edytorski]
na przepych (daw.) — na despekt; [aby komuś ubliżyć]. [przypis redakcyjny]
na przepych (daw.) — wbrew. [przypis redakcyjny]
