Przypisy

Nero, właśc. Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus (37–68) — cesarz rzymski od 54; ostatni władca dynastii julijsko-klaudyjskiej, po wygaśnięciu której, po rocznym okresie walk o sukcesję, cesarzem został Wespazjan, założyciel dynastii Flawiuszy. [przypis edytorski]

Nersy — łac. Nersae (dziś: Nesce) miasto Ekwów (łac. Aequi) zamieszkujących Apeniny po obu brzegach Anienu. [przypis edytorski]

ner tamid — (wieczne światło) lampa wisząca w synagodze nad Aron ha-kodeszem (szafą ołtarzową służącą do przechowywania zwojów Tory) symbolizująca boską wszechmoc i wieczność. Nawiązuje do stojącej w Świątyni Jerozolimskiej menory, której przynajmniej jedno ramię musiało płonąć cały czas. [przypis edytorski]

Neruda, Wilhelmina (1838–1911) — morawska skrzypaczka; w 1864 roku poślubiła szwedzkiego muzyka Ludviga Normana (1831–1885), a w 1888 niemiecko-angielskiego muzyka Charlesa Hallé (1819–1895). [przypis edytorski]

Nerval de, Gérard (1808–1855) — właśc. G. Labrunie; francuski poeta, krytyk literacki, przedstawiciel romantyzmu, członek paryskiej cyganerii. [przypis edytorski]

nervu rerum, właśc. nervus rerum (łac.) — moc sprawcza, żartobliwe określenie pieniędzy. [przypis edytorski]

nervus rerum (łac.) — moc sprawcza, żartobliwe określenie pieniędzy. [przypis edytorski]

nervus vagus (łac., med.) — nerw błędny, najdłuższy z nerwów czaszkowych. [przypis edytorski]

nerwowy — tu: wariat, obłąkany. [przypis edytorski]

nešenė — rūbai, apdaras. [przypis edytorski]

nešiotė — vakų auklė. [przypis edytorski]

Ne sais-tu répondre? (fr.) — Nie możesz odpowiedzieć? [przypis edytorski]

nescio (łac.) — nie wiem. [przypis edytorski]

ne serait-ce pas tout simplement le grec χρυσος; et ce nom n'a-t-il pas pu être donné à une statue dorée, nombreuses a Kiev (fr.) — nie byłoby to po prostu greckie χρυσος; i czy nazwa ta nie mogła zostać nadana jednemu z licznych w Kijowie złotych posągów? [przypis edytorski]

Ne serdysia, druże (ukr.) — Nie gniewaj się, przyjacielu. [przypis edytorski]

neseserka — neseser; podręczna walizka. [przypis edytorski]

neseser — mała walizka. [przypis edytorski]

neseser — rodzaj walizki. [przypis edytorski]

nesibaidė — dabar: nesibaidė, t.y. nebijojo, nesibaugino. [przypis edytorski]

nesigaidrija — dabar: nenusigiedrija. [przypis edytorski]

nesiganėdinti — nepasitenkinti. [przypis edytorski]

nesirangai — nesibaidai. [przypis edytorski]

nesmato — nesimato. [przypis edytorski]

nespakainas (lenk.) — neramus. [przypis edytorski]

ne spasabas (lenk.) — neįmanoma. [przypis edytorski]

Nesselrode, Karl Robert (1780–1862) — ros. dyplomata, z pochodzenia Niemiec, minister spraw zagranicznych cesarstwa rosyjskiego. [przypis edytorski]

Nessos (mit. gr.) — centaur zabity zatrutą strzałą przez Heraklesa; przed śmiercią poradził żonie Heraklesa, Dejanirze, by podarowała mężowi tunikę nasączoną jego krwią, bo to zapewni jej wierność męża. Dejanira posłuchała rady po wielu latach; krew centaura okazała się zatruta. [przypis edytorski]

Nessun maggior dolore, che ricodarsi il tempo felice (wł.) — „Ach, nic tak nie boli, / Jak chwile szczęścia wspominać w niedoli”, cytat z Boskiej Komedii Dantego, tu w przekładzie Juliana Korsaka. [przypis edytorski]

n'est ce pas? (fr.) — czyż nie? [przypis edytorski]

N'est ce pas (fr.) — Czyż nie. [przypis edytorski]

N'est-ce pas? (fr.) — Nieprawdaż? [przypis edytorski]

n'est-ce pas? (fr.) — prawda? [przypis edytorski]

Nesterwar — dziś: Tulczyn; miasto na Ukrainie, dawna rezydencja magnacka. [przypis edytorski]

N'est-il pas fou? (fr.) — Czyż on nie jest szalony? [przypis edytorski]

Nestora syn — Antyloch. [przypis edytorski]

Nestor — bohater Iliady i Odysei, ojciec Antylocha, król Pylos, najstarszy uczestnik wojny trojańskiej, symbol wieku i związanego z nim doświadczenia. [przypis edytorski]

nestorianie — wyznanie chrześcijańskie wywodzące się z poglądów chrystologicznych Nestoriusza (384–451), mnicha antiocheńskiego, który po objęciu urzędu patriarchy Konstantynopola zaczął podkreślać w kazaniach potrzebę rozróżniania odrębności boskiej i ludzkiej natury Chrystusa, m.in. krytykując termin Theotokos (gr.: rodzicielka Boga) jako mylący i proponując w zamian Christotokos (gr.: rodzicielka Chrystusa). Na soborze efeskim (431), zdominowanym przez biskupa Cyryla, patriarchę rywalizującej z Konstantynopolem i Antiochią Aleksandrii, Nestoriusza potępiono, usunięto z urzędu i wygnano. Prześladowani nestorianie uciekli do Persji, skąd prowadzili intensywną akcję misyjną na wschodzie, od Azji Środkowej po Chiny. [przypis edytorski]

nestorianie — wyznanie chrześc. wywodzące się z poglądów chrystologicznych Nestoriusza (384–451), mnicha antiocheńskiego, który po objęciu urzędu patriarchy Konstantynopola (428–431), zaczął podkreślać w kazaniach potrzebę rozróżniania odrębności boskiej i ludzkiej natury Chrystusa, m.in. krytykując termin Theotokos (gr.: rodzicielka Boga) jako mylący i proponując w zamian Christotokos (gr.: rodzicielka Chrystusa). Na soborze efeskim (431), zdominowanym przez biskupa Cyryla, patriarchę rywalizującej z Konstantynopolem i Antiochią Aleksandrii, Nestoriusza potępiono, usunięto z urzędu i wygnano. Prześladowani nestorianie uciekli do Persji, skąd prowadzili intensywną akcję misyjną na wschodzie, od Azji Środkowej po Chiny. Za życia Hypatii nestorianizm jeszcze nie istniał. [przypis edytorski]

Nestor — król Pylos, najstarszy uczestnik wojny trojańskiej, symbol wieku i związanego z nim doświadczenia. [przypis edytorski]

Nestor — król Pylos, najstarszy uczestnik wojny trojańskiej, symbol wieku i związanego z nim doświadczenia. [przypis edytorski]

Nestor (mit. gr.) — król Pylos, najstarszy uczestnik wojny trojańskiej, bohater Iliady i Odysei. [przypis edytorski]

Nestor (mit. gr.) — król Pylos, najstarszy uczestnik wojny trojańskiej, symbol wieku i związanego z nim doświadczenia. [przypis edytorski]

Nestor (mit. gr.) — król Pylos; najstarszy z wodzów greckich uczestniczących w wojnie trojańskiej. [przypis edytorski]

Nestor (mit. gr.) — król Pylos, najstarszy z wodzów greckich uczestniczących w wojnie trojańskiej, symbol wieku i związanego z nim doświadczenia. [przypis edytorski]

Nestor (mit. gr.) — król Pylos, najstarszy z wodzów greckich uczestniczących w wojnie trojańskiej, symbol wieku i związanego z nim doświadczenia. [przypis edytorski]

nestor — najstarszy, najbardziej doświadczony, zasłużony przedstawiciel jakiejś zbiorowości; od imienia Nestora, króla Pylos, najstarszego uczestnika wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Nestor — ojciec Antylocha, król Pylos, najstarszy uczestnik wojny trojańskiej, symbol wieku i związanego z nim doświadczenia. Uchodził za znawcę koni. [przypis edytorski]

Nestor — słynny z mądrych rad król grecki; brał udział w oblężeniu Troi; synonim człowieka posiadającego ogromne doświadczenie życiowe. [przypis edytorski]

Nestoryd — syn Nestora. [przypis edytorski]

n'est pas du bon ton (fr.) — nie jest w dobrym tonie. [przypis edytorski]

N'es tu pas malade? (fr.) — Nie jesteś chora? [przypis edytorski]

ne suprantu (litew.) — nie rozumiem. [przypis edytorski]

ne suprantu (lit.) — nie rozumiem. [przypis edytorski]

nesusidedame — čia: nebandraujame. [przypis edytorski]

nesuskaitomai — labai daug. [przypis edytorski]

ne sutor supra crepidam (łac.) — przysłowie odpowiadające polskiemu: pilnuj, szewcze, kopyta [przypis edytorski]

nesuturės — nasulaikys. [przypis edytorski]

netenka — neužtenka. [przypis edytorski]

netikis — netikėlis. [przypis edytorski]

netikumas — prastumas, nerangumas. [przypis edytorski]

ne'tsurgums — neatsargumas. [przypis edytorski]

Netto, Władysław, właśc. Ladislau de Souza Mello Netto (1838–1894) — brazylijski botanik i dyrektor Muzeum Narodowego w Rio de Janeiro w latach 1870–1893. [przypis edytorski]

Neuberggaten a. Neuberggata – historyczna ulica w Oslo. [przypis edytorski]

„Neue Zeit” (niem.: Nowy Czas) — dawne najważniejsze czasopismo z debatami teoretycznymi Socjaldemokratycznej Partii Niemiec, wydawane w latach 1883–1923. [przypis edytorski]

Neufahr — obecnie: Górki Wschodnie. [przypis edytorski]

neufchatelski — pochodzący z szwajcarskiego miasta Neufchâtel (dosł.: nowy zamek; ob. Neuchâtel), stolicy kantonu o tej samej nazwie, albo też z noszącego tę nazwę miejsca w płn. Francji. [przypis edytorski]

Neuhoff, Theodor von (1694–1756) — niemiecki wojskowy, dyplomata, agent i awanturnik, król Korsyki od kwietnia do listopada 1736. Wędrując po Europie, nawiązał we Włoszech kontakty z korsykańskimi emigrantami i powstańcami, których przekonał, że uda mu się wyzwolić ich kraj spod dominacji genueńskiej, o ile obwołają go królem. Uzyskał pomoc militarną władcy Tunisu, wylądował na Korsyce, po czym został wybrany na króla i koronowany. Prowadził wojnę przeciwko Genui, początkowo odnosząc pewne sukcesy. Po porażce i wyznaczeniu przez genueńczyków ceny za jego głowę odpłynął za granicę w poszukiwaniu pomocy; został aresztowany w Holandii za długi. Po odzyskaniu wolności powracał na Korsykę w 1738, 1739 i 1743, ale zjednoczone siły francusko-genueńskie nadal okupowały wyspę. [przypis edytorski]

Neumann, Stanislav Kostka (1875–1947) — komunistyczny poeta czeski, autor m.in.: Apostrofy hrde a vaśnive („Apostrofy namiętne i dumne”) oraz Sen o zástupu zoufajících („Sen o tłumie zrozpaczonych”). [przypis edytorski]

neurastenia — nerwica, nadpobudliwość. [przypis edytorski]

neurasteniczka — kobieta znerwicowana a. nadpobudliwa. [przypis edytorski]

neurastenik — człowiek cierpiący na neurastenię, nadpobudliwość układu nerwowego, który łatwo się wzbudza i szybko popada w wyczerpanie. [przypis edytorski]

neurastenik (daw.) — człowiek znerwicowany. [przypis edytorski]

neurastenik — osoba znerwicowana, o nadmiernie pobudzonym układzie nerwowym. [przypis edytorski]

neurastenik — tu: ktoś znerwicowany, reagujący przesadnie. [przypis edytorski]

Neustift-Innermanzing — niewielka gmina w Dolnej Austrii. [przypis edytorski]

neutralistowie — dziś popr. forma M.lp: neutraliści. [przypis edytorski]

neutralisty — dziś popr. forma B.lm: neutralistów. [przypis edytorski]

neutraltynta — rodzaj szarego barwnika. [przypis edytorski]

nevalia (lenk.) — nelaisvė. [przypis edytorski]

neveizėtas — nematytas. [przypis edytorski]

never fear (ang.) — nie bój się. [przypis edytorski]

Never more (ang.) — nigdy więcej; w nastrojowym poemacie Kruk (1845) Edgara Allana Poe, o mężczyźnie zrozpaczonym po stracie ukochanej, powtarza się kluczowy wers Quoth the Raven: Nevermore (Rzekł Kruk: Nigdy więcej). [przypis edytorski]

nevidonas — nedorėlis. [przypis edytorski]

nevidonas — nenaudėlis, piktadarys. [przypis edytorski]

Newa — rzeka w europejskiej części Rosji, wypływająca z jeziora Ładoga i uchodząca do Zatoki Fińskiej w Sankt Petersburgu, gdzie tworzy deltę o wielu rozgałęzieniach. [przypis edytorski]

Newa — rzeka w Rosji, uchodząca do Zat. Fińskiej w Sankt Petersburgu. [przypis edytorski]

Newa — rzeka w Rosji, wypływająca z jeziora Ładoga i uchodząca do Zatoki Fińskiej w Sankt Petersburgu. [przypis edytorski]

Newa — rzeka w Rosji, wypływa z jeziora Ładoga i uchodzi do Zatoki Fińskiej w Sankt Petersburgu. [przypis edytorski]

Newcastle — miasto i dystrykt metropolitalny w płn.-wsch. Anglii. [przypis edytorski]

newchatel — gatunek sera szwajcarskiego. [przypis edytorski]

„New Herald” — gazeta wydawana w różnych stanach USA od końca XIX w. [przypis edytorski]

Newman, John Henry (1801–1890) — angielski duchowny anglikański, a po konwersji rzymskokatolicki, kardynał, filozof, teolog i pisarz. [przypis edytorski]

Newman, John Henry (1801–1890) — angielski teolog i duchowny, początkowo anglikański, później katolicki, od 1879 kardynał; twórca koncepcji rozwoju dogmatów w doktrynie katolickiej; najważniejsza i najbardziej kontrowersyjna postać religijnej historii Anglii XIX w.; w 2019 kanonizowany. [przypis edytorski]

Newman, John Henry (1801–1890) — angielski teolog i duchowny, początkowo anglikański, później katolicki, od 1879 kardynał; twórca koncepcji rozwoju dogmatów w doktrynie katolickiej; najważniejsza i najbardziej kontrowersyjna postać religijnej historii Anglii XIX w.; w 2019 kanonizowany. [przypis edytorski]

Newman, John Henry (1801–1890) — angielski teolog i duchowny, początkowo anglikański, później katolicki, od 1879 kardynał; w 2019 kanonizowany; najważniejsza i najbardziej kontrowersyjna postać religijnej historii Anglii XIX w.; autor m.in. książki o filozofii wiary pt. An Essay in Aid of a Grammar of Assent (1870, wyd. pol. Przyświadczenia wiary). [przypis edytorski]

Newman, John Henry (1801–1890) — błogosławiony Kościoła katolickiego, angielski filozof, teolog, kardynał; zmienił wyznanie z anglikańskiego na katolickie, jest twórcą koncepcji rozwoju dogmatów w doktrynie katolickiej, beatyfikowany przez Benedykta XVI w 2010. Stanisław Brzozowski przełożył jego Przyświadczenia wiary (1915). [przypis edytorski]

Newman, John Henry (1801–1890) — duchowny anglikański, a po konwersji katolicki, filozof, teolog, pisarz, lider ruchu oksfordzkiego. [przypis edytorski]

newralgia — ból powodowany przez nerwy. [przypis edytorski]

newralgia — ból wzdłuż któregoś z nerwów, nerwoból. [przypis edytorski]

newralgia — nerwoból, ból powodowany przez uszkodzenie nerwu. [przypis edytorski]