Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 161702 przypisów.
jad (starop.) — tu: trucizna. [przypis edytorski]
jad — tu: złość. [przypis edytorski]
ja duszu by zhubyw (ukr.) — duszę bym zgubił. [przypis edytorski]
Jadwiga Andegaweńska (1373 a. 1374–1399)— król Polski z dynastii Andegawenów (Anjou), córka Ludwika Węgierskiego i Elżbiety Bośniaczki, święta katolicka, patronka Polski. W 1384 r. została koronowana na króla, ponieważ królowej polskie prawo nie zapewniało dziedziczności tronu. W dzieciństwie (1378) zaręczona z Wilhelmem Habsburgiem, pod naciskiem możnowładców małopolskich po objęciu tronu Polski zaręczyny zostały zerwane, by mógł odbyć się jej ślub z wielkim księciem litewskim Jagiełłą. Była osobą wykształconą, znającą języki obce, gromadziła wokół siebie elitę intelektualną Polski; zleciła pierwsze pol. tłumaczenie Księgi Psalmów (tzw. Psałterz floriański), fundowała kościoły i szpitale, troszczyła się o rozwój nauki (w 1397 r. założyła bursę dla polskich i litewskich studentów przy uniwersytecie w Pradze oraz uzyskała zgodę papieża na utworzenie fakultetu teologii w Krakowie). Zmarła 1399 r. w wyniku gorączki połogowej, po urodzeniu córki Elżbiety Bonifacji (dziecko również nie przeżyło), swój majątek zapisała w testamencie Akademii Krakowskiej. 31 V 1979 r. została beatyfikowana, a 8 VI 1997r. kanonizowana przez papieża Jana Pawła II. [przypis edytorski]
Jadwiga Jagiellonka (1457–1502) — drugie dziecko Kazimierza IV, żona księcia bawarskiego. [przypis edytorski]
Jadwiga (ok. 1374–1399) — córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo nie przewidywało wówczas koronacji królowej), w 1386 poślubiła Władysława Jagiełłę, co dało początek unii polsko-litewskiej. [przypis edytorski]
Jadwiga, Salomea i Kinga — Jadwiga (ok. 1178–1243), żona Henryka Brodatego; Salomea (1211/12–1268), siostra Bolesława Wstydliwego, królowa Halicza i Węgier; Kinga a. Kunegunda (1234–1292), żona Bolesława Wstydliwego. Każda z nich opuściła męża, by osiąść w klasztorze. [przypis edytorski]
Jadwiga — w oryginale imię bohaterki brzmi „Hermenegilda”, co pozwoliliśmy sobie zmienić. [przypis tłumacza]
Jadwisię — Syn Wita Stwosza Stanisław ożenił sią ze swą stryjeczną siostrą Jadwigą, córką Macieja Stwosza. [przypis redakcyjny]
Jadwiżyn (daw.) — forma D. lp.; dziś: Jadwigi. [przypis redakcyjny]
jad żmii, która wkradła się do jej raju, był oto w jej mocy, a łeb gadu prawie że pod jej stopą — Por. Rdz 3, 15: Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie i niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę. [przypis edytorski]
jadzie — dziś popr.: jedzie. [przypis edytorski]
jäsige — faulend, eiternd. [przypis edytorski]
Jaeger, Hans (1854–1910) — pisarz norweski; zwolennik pseudonaukowej teorii antagonizmu płci; wywołał dyskusję powieściami Fra Kristiania-Bohêmen (1885) i Syk kjaerlihet (1893), w których daje naturalistyczne opisy życia seksualnego studentów i propaguje wolną miłość. [przypis edytorski]
Jaeger, Hans (1854–1910) — pisarz norweski; zwolennik pseudonaukowej teorii antagonizmu płci; wywołał dyskusję powieściami Fra Christiania-bohemen, 1885, i Sykkjaerlighed, 1893, w których daje naturalistyczne opisy życia seksualnego studentów i propaguje wolną miłość. [przypis edytorski]
jaegery (z niem. Jäger: strzelec, myśliwy) — element męskiego stroju. [przypis edytorski]
Jael i Judyta — postaci biblijne, morderczynie wodzów wojsk zagrażających Izraelitom: Jael (Jahela) występuje w Księdze Sędziów (Sdz 4–5), wsławiła się zabiciem we śnie Sisery (Sysary), wodza Kananejczyków, który po klęsce schronił się w jej namiocie; tytułowa bohaterka Księgi Judyty podstępem wkradła się w łaski Holofernesa, dowódcy asyryjskiego, i odcięła mu głowę, przez co uratowała oblężone miasto Betulię i w konsekwencji cały kraj. [przypis edytorski]
jafer — borówka (wzięte z gwary podhalańskiej, za pomocą której Sienkiewicz naśladował język staropolski). [przypis edytorski]
Jafet — nie istnieje w Biblii nałożnica Dawida o takim imieniu. [przypis edytorski]
Jafet — postać biblijna, jeden z synów Noego; w XVII w. popularny był pogląd, że szlachta to potomkowie Jafeta, a chłopi pochodzą od jego brata Chama. [przypis redakcyjny]
Jafet — postać biblijna z Księgi Rodzaju, jeden z synów Noego; trzej synowie Noego: Sem, Cham i Jafet, dali początek trzem grupom ludów, zamieszkujących trzy części świata i składających się na całą ludzkość; Jafet miał być przodkiem ludów indoeuropejskich, podczas gdy Sem przodkiem ludów semickich, w tym Żydów. [przypis edytorski]
Jafet — syn Noego, brat Sema i Chama (Rdz 7,13). Wg Biblii jeden z trzech protoplastów ludzi na ziemi. [przypis edytorski]
Jaffa — starożytne miasto portowe w Izraelu, do poł. XX w. jeden z głównych portów Palestyny; w 1950 połączone z sąsiadującym z nim Tel Awiwem w jedno miasto, ob. Tel Awiw-Jaffę. [przypis edytorski]
Jaffę — Piękną — hebr. słowo jafa oznacza „piękna”. [przypis edytorski]
Jagadis Chandra Bose (1858–1937) — wszechstronny uczony indyjski, fizyk, biolog, biofizyk, autor fantastyki naukowej. [przypis edytorski]
Jagamasti (lenk.) — Jo didenybe. [przypis edytorski]
Ja, ganz gut (niem.) — Tak, wszystko dobrze. [przypis edytorski]
jagem jest, prawie (gw.) — jaki jestem naprawdę (rzeczywiście, prawdziwie a. w prawie, mający prawo do czegoś). [przypis edytorski]
jagem wom zesypoł (gw.) — jak wam zasypałem (nasypałem). [przypis edytorski]
jageś jesce była (gw.) — jak jeszcze byłaś (konstrukcja z przestawną końcówką czasownika). [przypis edytorski]
Jag (gw.) — jak; udźwięcznienie k w sąsiedztwie samogłoski lub spółgłoski dźwięcznej. [przypis edytorski]
Jagiełło (ok. 1362–1434) — właśc. Jogaila Algirdaitis; wielki książę litewski w latach 1377–1381 i 1382–1392, król Polski i najwyższy książę litewski w latach 1386–1434. Na tron polski wstąpił w 1386 r. po przyjęciu chrztu (przejściu z prawosławia na katolicyzm), przybraniu imienia Władysław i poślubieniu Jadwigi Andegaweńskiej, córki Ludwika Węgierskiego, koronowanej na króla Polski w 1384. Na mocy unii w Krewie (1385) chrzest wraz ze swym władcą przyjęła cała Litwa. Władysław II Jagiełło był założycielem dynastii Jagiellonów. [przypis edytorski]
Jagiełłowi — dziś popr. forma C.: Jagielle. [przypis edytorski]
Jagiela — Jogaila. [przypis redakcyjny]
Jagielle dać xięztwo i władzę utracić — tj. Jagiełłó powinien oddać księstwo i utracić władzę. [przypis edytorski]
Jagiellonki polskie I, 59 i II, 245. [przypis autorski]
Jagiellony — dziś popr. forma M. lm: Jagiellonowie. [przypis edytorski]
Jagim dzutem dudaj, moja troka hrabina? — zachowuję ten niecierpliwiący dla czytelnika sposób przekręcania wymowy, ponieważ Balzac bardzo ściśle i uporczywie, nieraz przez całe stronice, trzyma się go w oryginale, ilekroć przemawia ustami Schmukego lub barona de Nucingen. [przypis tłumacza]
jagła (daw.) — kasza jaglana. [przypis edytorski]
jagły — kasza jaglana. [przypis edytorski]
jagły — kasza. [przypis edytorski]
jagły — obłuszczone ziarna prosa; kasza jaglana. [przypis edytorski]
jaglica — ciężka, przewlekła choroba oczu, której powikłania prowadzą do ślepoty; zapalenie rogówki i spojówek połączone z charakterystycznym występowaniem na spojówce tarczkowej (szczególnie powieki górnej) tzw. jagieł, czyli grudek wypełnionych ropną treścią, otoczonych przekrwieniem; jaglica, zw. też egipskim zapaleniem spojówek jest chorobą bakteryjną, wywoływaną przez chlamydie. [przypis edytorski]
jagnię (…) idący (daw. forma imiesł.) — jagnię idące. [przypis redakcyjny]
jagnie — dziś popr.: jagnię. [przypis edytorski]
jagoda (daw.) — dowolny drobny owoc. [przypis edytorski]
jagoda (daw.) — policzek. [przypis edytorski]
jagoda (daw.) — policzek. [przypis redakcyjny]
jagoda (daw.) — tu: policzek. [przypis edytorski]
jagoda (daw.) — tu: policzek; twarz. [przypis edytorski]
jagoda — policzek. [przypis edytorski]
jagoda po świętym Marcinie — jagoda po dniu św. Marcina, tj. po 11 listopada. [przypis edytorski]
jagody (daw. a. poet.) — policzki. [przypis edytorski]
jagody (daw.) — policzki. [przypis edytorski]
jagody — daw. policzki. [przypis edytorski]
jagody (daw.) — policzki. [przypis redakcyjny]
jagody (daw.) — tu: policzki. [przypis edytorski]
jagody — dziś popr. forma N.lm: jagodami. [przypis edytorski]
jagody — policzki; dziś popr. forma N.lm: jagodami. [przypis edytorski]
jagody — policzki. [przypis edytorski]
jagody (przestarz.) — policzki, twarz. [przypis edytorski]
jagody (starop.) — policzki. [przypis edytorski]
jagody (starop.) — policzki; twarz. [przypis edytorski]
jagody (starop.) — policzki, twarz. [przypis edytorski]
jagody (starop.) — tu: policzki; twarz. [przypis edytorski]
jagody (tu daw.) — policzki. [przypis edytorski]
jagody — tu: policzki. [przypis edytorski]
jagodzisko — miejsce, gdzie rosną jagody. [przypis edytorski]
Jago — postać z Otella Shakespeare'a, człowiek, który swoimi intrygami popycha tytułowego bohatera do zamordowania żony i samobójstwa. [przypis edytorski]
jaguar — cętkowany i rzadszy od niego czarny. (Prześliczny okaz czarnego jaguara ze stanu św. Katarzyny, znajduje się w ogrodzie zoologicznym w Hamburgu). [przypis autorski]
jaguar — duże zwierzę drapieżne z rodziny kotowatych, należący do wielkich kotów (trzeci co do wielkości po tygrysie i lwie), przedstawiciel rodzaju panthera; ma płową, czarno nakrapianą sierść, podobnie jak lampart; występuje na terenie obu Ameryk. [przypis edytorski]
jaguar (…) wielki, jak jego współplemieńcy z Azji — jaguar to duży amerykański ssak drapieżny o rudożółtym futrze w czarne cętki; trzeci co do wielkości, po żyjącym w Afryce lwie i zamieszkującym Azję tygrysie, przedstawiciel rodziny kotowatych. [przypis edytorski]
Jaguś — forma spieszczona imienia Jadwiga; takie było imię młodej z Mikołajczyków Rydlowej. [przypis redakcyjny]
ja. Gut. (niem.) — tak. Dobrze. [przypis edytorski]
Jahela, właśc. Jael — postać biblijna Księgi Sędziów ze Starego Testamentu, wywodząca się z nomadyjskiego plemienia Kenitów, żona Chebera, zabójczyni Sisera, dowódcy armii Kananejczyków, który po przegranej bitwie z Izraelitami uciekł i skrył się w jej namiocie; gdy zasnął, Jael zabiła go, przebijając jego skroń palikiem od namiotu (Sdz 4; 5,24-27). [przypis edytorski]
Jahel (bibl.) — zabiła wodza Sisarę, wbiwszy mu gwóźdź w skronie (Ks. Sędz. 4). [przypis edytorski]
Ja, Herr Leutenant, ich interessiere mich dafür (niem.) — Tak, panie podporuczniku, tym się interesuję. [przypis edytorski]
Jahorlik — miasteczko i stanica wojskowa u ujścia rzeki Jahorlik do Dniestru, ok. 150 km na płd. od Bracławia, wówczas przy granicy z Mołdawią i Turcją, dziś na terenie Mołdawii. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Jahorlik — rzeka w płd.-zach. części Ukrainy, lewy dopływ Dniestru; miasteczko i stanica wojskowa u ujścia rzeki Jahorlik do Dniestru, ok. 150 km na płd. od Bracławia, wówczas przy granicy z Mołdawią i Turcją, dziś na terenie Mołdawii. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Jahorlik — rzeka w płd.-zach. Ukrainie; miasteczko i stanica wojskowa u ujścia rzeki Jahorlik do Dniestru. [przypis edytorski]
J'ai failli vous prendre au seriéux! (fr.) — omal nie potraktowałam pana poważnie. [przypis edytorski]
„Ja” i „mnie” ciągłe to istna choroba — parodia wiersza z Uczonych białogłów Moliera (akt II, sc. 6). [przypis autorski]
jain — dżajnowie jest to sekta zbliżona do buddyzmu. [przypis tłumacza]
Jair ben Manasses — sędzia starożytnego Izraela, pochodził z rodu Manassesa (Sdz 10,3). [przypis edytorski]
ja i sprawiedliwości wasze, a nie tylko krzywdę z nowu posądzać będę — łac.: iustitias vestras iudicabo, napis umieszczany dawniej w Polsce w salach rozpraw sądowych, nawiązanie do Mdr 1, 1, Ez 7, 27, Ps 75, 3 i innych miejsc biblijnych mówiących o Bogu jako o sędzim. [przypis edytorski]
J'ai toujours eu la faiblesse… (fr.) — Zawsze miałem słabość do komponowania czterech piątych mojej radości z sumy szczęścia, jakie dałem uroczej istocie, od której je czerpałem. [przypis edytorski]
j'ai vecu (fr.) — przeżyłem. [przypis edytorski]
Ja, ja, chef (niem.) — Tak, tak, szefie. [przypis edytorski]
Ja, ja, ein Mann, ein Wort. Aber noch mein Vater pflegte zu sagen: da liegt der Hund begraben. Ich sage: da liegt der Jude begraben (niem.) — Tak, tak. Jeden człowiek, jedno słowo. Ale jeszcze mój ojciec mawiał: tu leży pies pogrzebany. Ja mówię: tu leży Żyd pogrzebany. [przypis edytorski]
ja, jakkolwiek z dala od niebezpieczeństwa, nie jestem wszelako wolny od troski — Pisane w czasie najazdu cesarza Karola V na Francję. [przypis tłumacza]
Ja, ja, mit Eichenlaub (niem.) — Tak, tak, z liśćmi dębu. [przypis edytorski]
Ja, ja! Natürlich! (niem.) — Tak, tak! Oczywiście! [przypis redakcyjny]
Ja, ja (niem.) — tak, tak. [przypis edytorski]
ja, ja (niem.) — tak, tak. [przypis edytorski]
Ja, ja! (niem.) — Tak, tak! [przypis edytorski]
jajca (daw.) — dziś: jajka. [przypis edytorski]
jajecznik (pot.) — ajerkoniak. [przypis edytorski]
jaje (daw.) — dziś: jajo. [przypis edytorski]
jaje (daw.) — dziś popr.: jajo, jajko. [przypis edytorski]
jaje (daw.) — jajo, jajko. [przypis edytorski]
