Przypisy

łaps (pot.) — policjant. [przypis edytorski]

Łapy — miasto w pow. białostockim. [przypis edytorski]

łapy po sobie — rusycyzm; popr.: (…) przy sobie. [przypis edytorski]

łaską — dziś popr. forma B.lp: łaskę. [przypis edytorski]

łaska skuteczna (teol.) — łaska Boga, której nie można się oprzeć. Wg koncepcji św. Augustyna wola Boga objawia się człowiekowi jako łaska, dzięki której dokonuje on w życiu właściwych wyborów; niemożliwe jest jej odrzucenie, gdyż nic nie może się dziać wbrew woli Boga. Na przełomie XVI i XVII w. toczył się ostry spór pomiędzy dominikanami, opowiadającymi się za tą koncepcją, a jezuitami, którzy uważali, że jest ona sprzeczna z ideą wolnej woli człowieka. Spór pozostał bez rozstrzygnięcia, decyzją papieża stronom zakazano dalszej dyskusji na ten temat. Wyznawcami łaski skutecznej jako niezbędnej i wystarczającej do osiągnięcia zbawienia byli także janseniści. [przypis edytorski]

łaskaw był na mnie — dziś popr.: łaskaw był dla mnie. [przypis edytorski]

łaskawieli się, groźnoli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy łaskawie, czy groźnie. [przypis edytorski]

łaski Republiki — chodzi o Republikę Wenecką. [przypis edytorski]

łasować — podjadać, stąd: łasuch. [przypis edytorski]

łasownik (daw.) — łakomczuch a. złodziej. [przypis edytorski]

Łastowski, Antoni — specjalista-preparator, zawodowo zajmujący się wypychaniem zwierząt, właściciel istniejącej od 1848 roku w Warszawie Pracowni Wypychania Ptaków i Zwierząt. [przypis edytorski]

Łaszcz Tuczapski, Samuel herbu Prawdzic (1588–1649) — strażnik wielki koronny, żołnierz, awanturnik, wielokrotnie skazany na banicję. [przypis edytorski]

łaszt — daw. jednostka objętości, licząca od 3 do prawie 4 tysięcy litrów, czyli 3-4 metry sześcienne. [przypis edytorski]

łaszt — daw. jednostka objętości, licząca od 3 do prawie 4 tysięcy litrów, czyli 3-4 metry sześcienne; tu: wielki ciężar. [przypis edytorski]

łaszt — daw. miara towarów sypkich, równa ok. 3000–3840 litrów. [przypis edytorski]

łaszt — daw. (XIV–XIX w.) jednostka miary objętości towarów sypkich stosowana w portach nadbałtyckich, dzieląca się na 30 korców i równa ok. 3–4 tys. litrów. [przypis edytorski]

łatanina — prowizoryczna naprawa. [przypis edytorski]

łata — tu: deska a. belka, element konstrukcyjny dachu. [przypis edytorski]

łatek (pot. pogard.) — biedak, chłystek, byle kto. [przypis edytorski]

Łatka i Twardosz — bohaterowie Dożywocia Aleksandra Fredry. [przypis edytorski]

łatki kartoflane — placki ziemniaczane; nazwa zachowana w jidisz jako latkes, tradycyjnie przygotowywane na żydowskie święto Chanuka. [przypis edytorski]

łatwie — dziś: łatwo. [przypis edytorski]

łatwie — dziś popr. forma: łatwo. [przypis edytorski]

łatwie — dziś popr.: łatwo. [przypis edytorski]

łatwiejszemi — dziś popr. forma N. lm r.m.: łatwiejszymi; tu zachowano daw. formę ze względu na rym. [przypis edytorski]

łatwie (starop. forma) — dziś: łatwo. [przypis edytorski]

łatwie (starop. forma) — łatwo; łatwieby (…) dostał: łatwo dostałby (zdobyłby). [przypis edytorski]

łatwie (starop. forma) — łatwo. [przypis edytorski]

łatwie (starop.) — łatwo. [przypis edytorski]

łatwom się domyślił (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: „łatwo się domyśliłem”. [przypis edytorski]

ławą (daw.) — tu: szeregiem. [przypis edytorski]

ławą — szeregiem (o sposobie atakowania). [przypis edytorski]

ławą — zwartym szeregiem (o sposobie atakowania). [przypis edytorski]

ławica — duże nagromadzenie czegoś. [przypis edytorski]

ławica gnejsowa — niem. Gneißbank; Gneis: gnejs, skała o budowie łupkowej; Bank: ławica, mielizna. [przypis edytorski]

ławica — ława. [przypis edytorski]

ławica — skupisko ryb lub zwierząt wodnych w morzach. [przypis edytorski]

ławica — tu: część dna morskiego lub rzecznego, wzniesienie piaszczyste lub żwirowe. [przypis edytorski]

ławica — tu: ława. [przypis edytorski]

ławica — tu: płycizna na rzece lub w pobliżu wybrzeża morskiego usypana z piasku naniesionego przez wodę, mielizna; piaszczysta wyspa na rzece. [przypis edytorski]

ławica — tu: podwodne wzniesienie z piasku lub z innych osadów dennych w pobliżu wybrzeża morskiego. [przypis edytorski]

ławice — dziś popr. forma D. lp: ławy. [przypis edytorski]

ławiczny — dziś: ławniczy. [przypis edytorski]

ławka — tu: kram, stragan, sklep. [przypis edytorski]

ławra — duży klasztor prawosławny. [przypis edytorski]

Ławra Peczarska — prawosławny klasztor w Kijowie. [przypis edytorski]

Ławra Peczerska — ośrodek religijny, dziś w granicach Kijowa; klasztor, w którego podziemiach (pieczarach) spoczywają mumie wielu świętych i błogosławionych mnichów prawosławnych. [przypis edytorski]

Ławrow, Piotr Ławrowicz (1823–1900) — rosyjski myśliciel, publicysta i działacz rewolucyjny; twórca rosyjskiej szkoły subiektywnej w socjologii i filozofii; jeden z głównych, obok Bakunina i Michajłowskiego, ideologów ruchu narodnictwa; po zamachu Karakozowa na cara Aleksandra II aresztowany i skazany na zesłanie, z którego w 1870 zbiegł do Europy Zachodniej. [przypis edytorski]

łaźnia (starop.) — określenie dotyczące zarówno miejsca, w którym się kąpano, jak również w drugim znaczeniu: stosunek seksualny. [przypis edytorski]

łaźnia wodna — sprzęt laboratoryjny w postaci naczynia, za pośrednictwem którego ogrzewa się lub oziębia zanurzone w nim naczynia laboratoryjne wraz z ich zawartością; zaletą stosowania łaźni zamiast bezpośredniego podgrzewania naczynia z substancją chemiczną jest równomierne doprowadzanie ciepła i lepsza kontrola nad temperaturą podgrzewania. [przypis edytorski]

łaźnie Karakalli — najlepiej zachowany kompleks rzymskich term publicznych, oddany do użytku za panowania cesarza Karakalli, w 216–217, zajmujący 12 ha; kompleksowe prace archeologiczne na terenie term przeprowadzono w XIX i na pocz. XX w. [przypis edytorski]

łaźnie publiczne — termy; zespół budynków użyteczności publicznej obejmujący sale do kąpieli zimnych, ciepłych, gorących i parowych, sale gimnastyczne, boiska i ogrody, niekiedy biblioteki. Można z nich było korzystać bezpłatnie. Stanowiły rodzaj centrów rekreacyjno-rozrywkowych, w których kwitło życie towarzyskie. [przypis edytorski]

Łazarz — nieboszczyk wskrzeszony przez Jezusa Chrystusa po kilku dniach spoczywania w grobie. [przypis edytorski]

Łazarzowy — według Ewangelii Łazarz, przyjaciel Chrystusa, został przez niego wskrzeszony; według średniowiecznych legend całe swoje dalsze życie przeżył w strachu przed swym pośmiertnym losem. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna, przyjaciel Jezusa Chrystusa, który go wyprowadził z grobu i przywrócił do życia. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna, przyjaciel Jezusa Chrystusa, przez którego został wskrzeszony z martwych. Jako św. Łazarz z Betanii był patronem żebraków i trędowatych, stąd też powiedzenia wiążące jego osobę z nędzą i opuszczeniem. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna, przyjaciel Jezusa, który wg Ewangelii Jana umarł i został przez Jezusa wskrzeszony. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna, święty Kościoła katolickiego oraz Kościoła prawosławnego. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna, wg Ewangelii św. Jana wskrzeszona z grobu przez Chrystusa; przen. osoba cierpiąca. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna z Ewangelii wg Jana: wskrzeszony przez Jezusa po kilku dniach spoczywania w grobie; patron żebraków i trędowatych; przen.: człowiek wycieńczony przez chorobę lub nędzę. [przypis edytorski]

Łazarz — postać z Ewangelii wg św. Jana, wskrzeszona przez Jezusa. [przypis edytorski]

Łazarz (rel.) — bohater biblijny, wskrzeszony przez Chrystusa. [przypis edytorski]

Łazarz — tu: ciężko chory, który cudem uniknął śmierci. [przypis edytorski]

Łazarz — tu: postać z przypowieści biblijnej (Łk 16,19–31), żebrak, który żywił się odpadkami ze stołu bogacza. [przypis edytorski]

łazarz — tu przen.: chory. [przypis edytorski]

łazarz — tu: trędowaty, od imienia chrześcijańskiego patrona żebraków i trędowatych. [przypis edytorski]

łazarz — tu: zmarły; od imienia postaci biblijnej, a nast. świętego kościoła chrześcijańskiego, Łazarza z Betanii, brata Marii i Marty, uczennic Chrystusa, który wg Ewangelii wskrzesił Łazarza z martwych na usilne prośby sióstr. [przypis edytorski]

łazienka — łódź kąpielowa. [przypis edytorski]

łazienka — tu: wyznaczone kąpielisko. [przypis edytorski]

Łazienki a. Łazienki Królewskie — największy warszawski park, założony w XVIII wieku przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732–1798). [przypis edytorski]

Łazienki Królewskie w Warszawie — znany park warszawski, ulubione miejsce przechadzek; nazwa pochodzi od dawnego pawilonu Łaźni, zbudowanego na sztucznej wyspie na stawie, przebudowanego później na pałac. [przypis edytorski]

Łazienki właśc. Łazienki Królewskie — zespół pałacowo-ogrodowy w Warszawie, założony w XVIII wieku przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. [przypis edytorski]

Łazienki — znany park warszawski w południowej części miasta, ulubione miejsce przechadzek. Nazwa pochodzi od pałacu z końca XVII wieku, przeznaczonego początkowo na łazienki. [przypis edytorski]

łazik (gw. środ.) — złodziej kradnący drobne, małe przedmioty; złodziej kieszonkowy; doliniarz. [przypis edytorski]

łazik — tu: włóczęga, byle kto, niezamożny podróżnik. [przypis edytorski]

Łby goli — przez wygolenie części włosów nad czołem oznaczano rekrutów zdatnych do służby wojskowej. [przypis edytorski]

łęciny a. łęty — łodygi kartofli. [przypis edytorski]

Łęczyca — w oryg. łac. sedes Lucie, jedna ze stolic dzielnicy Zbigniewa. [przypis edytorski]

łęg — las lub łąka na podmokłym terenie. [przypis edytorski]

łęg — podmokła dolina, najczęściej położona w dolinie rzeki. [przypis edytorski]

łęg — podmokła łąka, często porośnięta krzewami. [przypis edytorski]

łęg — podmokła łąka porośnięta kępami krzewów a. wikliną; także: las liściasty o gęstym poszyciu i bujnym runie. [przypis edytorski]

łęg — podmokła łąka. [przypis edytorski]

łęk — przednia część siodła. [przypis edytorski]

łęk — przednia część siodła, wygięta do góry. [przypis edytorski]

łęk — przednia, podwyższona część siodła. [przypis edytorski]

łęk — tu: łuk. [przypis edytorski]

łężna trawa — trawa na podmokłej łące. [przypis edytorski]

łężny (daw.) — dziki, leśny. [przypis edytorski]

łebski (pot.) — sprytny, zmyślny, mądry. [przypis edytorski]

łeb suszyć — nękać, napominać. [przypis edytorski]

łechtać — łaskotać. [przypis edytorski]

łechtliwy — wrażliwy na łechtanie, łaskotanie. [przypis edytorski]

łeficerze — oficerowie. [przypis edytorski]

łeficerz — oficer. [przypis edytorski]

Łemkowie — grupa etniczna, zamieszkująca Beskid Niski do czasu wysiedleń w ramach akcji „Wisła” (1945–1947). [przypis edytorski]

łepak (daw., pot.) — spryciarz. [przypis edytorski]

łepak (daw.) — spryciarz. [przypis edytorski]

Łepak: pajac — pierwodruki dzieł Szekspira nie zawierają listy postaci; na podst. treści sztuki postać tę określa się słowem clown (pajac) lub swain (wieśniak, pastuch). [przypis edytorski]

łep (starop. forma) — dziś popr.: łeb. [przypis edytorski]