Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 466 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8294 przypisów.
zbledniał — dziś popr.: zbladł. [przypis edytorski]
zbliska (starop. forma ort.) — dziś popr.: z bliska. [przypis edytorski]
zbliska (starop. forma ort.) — z bliska. [przypis edytorski]
zbliżać — tu: zbliżać się. [przypis edytorski]
zbliżał się święty Michał — dzień świętego Michała przypada w Kościele katolickim 29 września. [przypis edytorski]
zbliża się dzień odpoczynku — przed II wojną światową był w tygodniu tylko jeden dzień odpoczynku od pracy i nauki: niedziela. Wolne soboty wprowadzono stopniowo dopiero w latach 70. i 80. XX w. [przypis edytorski]
Zbliża się straszliwa chwila, że ten świat ma być rozjaśniony światłem wiedzy (…) którzyście do dzieła Pańskiego gotowi. — tych kilka akapitów składa się na pierwszy z dwóch urywków fragmentu literackiego w tradycji edytorskiej tytułowanego jako „Fragment o Helijaszu”, ułomek powieści o małomiasteczkowym adwokacie, synu wdowy, obdarzonym nadzwyczajnymi zdolnościami duchowymi, zawierający poetycki obraz rodzinnych stron poety, mianowicie Krzemieńca (J. Słowacki, Dzieła wszystkie, oprac. J. Kleiner, t. XIII, cz. 1, s. 15; J. Słowacki, Dzieła, pod red. J. Krzyżanowskiego, wyd. 3, Ossolineum: Wrocław 1959, t. XI, s. 105). [przypis edytorski]
Zbliż się chlubo Achiwów, Odysie z Itaki! — Homer, Odyseja, Pieśń XII (przekład Siemieńkiego). [przypis tłumacza]
zbliżyć — tu: zbliżyć się. [przypis edytorski]
Zbliżył się Ajax (…) zamieszkiwał — Herodot, Życie Homera, VII, 220–222, tłum. P. Popiela, Kraków 1890. [przypis edytorski]
z blizka — dziś popr. pisownia: z bliska. [przypis edytorski]
z bluźnierstwy — dziś popr. forma N. lm: z bluźnierstwami. [przypis edytorski]
zbójce — dziś popr. forma B.lm: zbójców. [przypis edytorski]
zbójce — dziś popr. forma: zbójcy. [przypis edytorski]
zbójce (starop. forma) — zbójcy. [przypis edytorski]
zbójcóm — dziś popr. forma C. lm: zbójcom. [przypis edytorski]
zbójcowie (starop. forma) — dziś M.lm: zbójcy. [przypis edytorski]
Zbójcy — dramat Fredricha Schillera (1759–1805), napisany w 1781 r. [przypis edytorski]
Zbójcy — sztuka Fredricha Schillera z 1781 r. [przypis edytorski]
zbójczy — dziś: zabójczy. [przypis edytorski]
zbójczyni — dziś: zabójczyni. [przypis edytorski]
Zbójnik z Demanicy — prawdopodobnie jest to odniesienie do legendy o Juraju Janosiku, słowackim zbójniku, który działał w okolicy Doliny Demianowskiej i Jaskiń Demianowskich, które leżą w pobliżu miasta Liptowski Mikułasz na Słowacji. [przypis edytorski]
zbój świętokrzyski — prawdopodobnie nawiązanie do postaci regionalnego zbójnika, Jaśka Ozgi. [przypis edytorski]
zbór Amonów — świątynia bożka Amona w oazie Siwah. [przypis redakcyjny]
zbór ariański — świątynia ariańska. Arianie albo bracia polscy: odłam reformacji polskiej, który wyłonił się z kalwinizmu. W początkowym okresie (1563–1569) w arianizmie górował nurt plebejski, radykalni ideologowie ariańscy potępiali nierówność społeczną, uchylali się od służby wojskowej i sprawowania urzędów. Niektórzy spośród szlachty ariańskiej rozdawali swe majątki ubogim, uwłaszczali chłopów i żyli z pracy własnych rąk. U schyłku XVI w. w arianizmie zwyciężył kierunek umiarkowany; reprezentanci jego wycofywali się na pozycje szlacheckie, nadal jednak głosili idee humanitaryzmu i wolności sumienia. W okresie kontrreformacji arianie uchwała sejmową zostali wygnani z Polski (1658). [przypis redakcyjny]
zbór (daw.) — zgromadzenie. [przypis edytorski]
zbór (daw.) — zgromadzenie, społeczność. [przypis edytorski]
zbór (daw.) — zgromadzenie, społeczność, świątynia. [przypis edytorski]
zbór (daw.) — zgromadzenie, społeczność; świątynia, synagoga. [przypis edytorski]
zbór (daw.) — zgromadzenie wierzących. [przypis redakcyjny]
zbór helwecki — dom modlitwy jednego z wyznań kalwińskich. [przypis redakcyjny]
zbór — świątynia protestancka. [przypis edytorski]
zbór — tu: świątynia. [przypis edytorski]
zbór — tu: zebranie, zgromadzenie. [przypis edytorski]
zbór — tu: zgromadzenie. [przypis edytorski]
zbór — tu: zgromadzenie, społeczność. [przypis edytorski]
zbór — tu: zgromadzenie zakonne. [przypis edytorski]
z bóstwy — dziś popr. forma N.lm: z bóstwami. [przypis edytorski]
zboczenie — tu: dygresja. [przypis edytorski]
zboczenie — tu: odejście od tematu, dygresja. [przypis edytorski]
z bodźców odzienie — z kolców. Ale bodziec znaczy także: podnieta, i tu ta dwoistość znaczenia [została; Red. WL] wyzyskana. [przypis redakcyjny]
zbodzie (starop.) — [tu:] zbije, strąci. [przypis redakcyjny]
zbodzie — zepchnie; dosł.: strąci z konia. [przypis redakcyjny]
zbogacać się — dziś: wzbogacać się. [przypis edytorski]
zbogaca — dziś: wzbogaca. [przypis edytorski]
zbogacenie — dziś: wzbogacenie. [przypis edytorski]
zbogacić (daw.) — wzbogacić. [przypis edytorski]
zbogacić — dziś popr.: wzbogacić. [przypis edytorski]
zbogacić — dziś: wzbogacić. [przypis edytorski]
zbogacić się — dziś: wzbogacić się. [przypis edytorski]
zbogacony — dziś: wzbogacony. [przypis edytorski]
z bogactwy — dziś popr. forma N.lm: z bogactwami. [przypis edytorski]
Z Boga zrodzony Laertiadesie, przebiegły Odysie! / Muszę ci twego żądania odmówić zupełnie po prostu… — Iliada IX 308 i nast. [przypis edytorski]
Z Bohom (białorus.) — z Bogiem. [przypis edytorski]
z bojary — dziś popr. forma N. lm: z bojarami. [przypis edytorski]
z bojaźni spuścić (starop.) — zrezygnować nieco z [ulegania] bojaźni [tj. strachowi], ośmielić się nieco; por. dzisiejsze: spuścić z tonu. [przypis edytorski]
zbojca (daw.) — zabójca. [przypis edytorski]
zbojca — dziś popr.: zabójca. [przypis edytorski]
z boka (starop.) — dziś: z boku. [przypis edytorski]
zbombardowanie Tulonu — w odpowiedzi na rewoltę rojalistyczną podczas rewolucji francuskiej, wojska republikańskie prowadziło od 18 września do 18 grudnia 1793 r. oblężenie Tulonu (portu będącego ważną bazą floty), zakończone bombardowaniem artyleryjskim miasta, a następnie rzezią ludności miasta; w drugiej fazie oblężenia, kiedy poprzedni dowódca artylerii został ranny, zastąpił go na wezwanie Konwentu Napoleon Bonaparte. [przypis edytorski]
z Boratyniem co się stało na sejmie — na sejmie 1659 r. oskarżony jako dzierżawca mennicy o nielegalne działania Boratyni dzięki zeznaniom 18 świadków przysięgłych dowiódł, że zgodnie z kontraktem nie wybił więcej niż 2 miliony szelągów. [przypis redakcyjny]
zbornia (daw.) — miejsce zborne, zakwaterowania wojska. [przypis edytorski]
Zborowskich ścięte głowy — Krasińskiemu chodzi tu raczej o ścięte głowy przedstawicieli szlachty polskiej w ogóle; to przypuszczalnie nawiązanie do rabacji galicyjskiej (która rozpoczęła się 19 lutego 1846 r. od pogromu ludności ziemiańskiej), zupełnie w oderwaniu od sławnej sprawy Zborowskiego. [przypis edytorski]
Zborowski, Samuel (1540–1584) — skazany na banicję w 1574 za zabójstwo w afekcie popełnione w burdzie podczas koronacji Henryka Walezego, dwa lata później powrócił do Polski jako dworzanin u boku Stefana Batorego, został hetmanem kozackim na Zaporożu i wziął udział w wojnie z Rosją w 1580, lecz następnie spiskował przeciw królowi z Habsburgami, z ich poparciem, a bez zgody króla, podjął niszczycielską wyprawę łupieską na ziemie tureckie w 1583, narażając stosunki Rzeczpospolitej z Turcją (w razie nieukarania winnych najazdu sułtan Murad III zagroził wojną); gdy w 1584 Zborowski ściągnął zbrojnie do Polski i stanął w województwie krakowskim, w majątku swej siostrzenicy w Piekarach, kanclerz Jan Zamoyski wydał rozkaz egzekucji dekretu z 1574; Samuel Zborowski został pojmany i stracony przez ścięcie 26 maja 1584, przed śmiercią odmówiono mu posługi duchownego (był kalwinistą); jego sprawa wywołała szereg protestów ze strony szlachty. [przypis edytorski]
Zborowski, Samuel — rotmistrz królewski i hetman kozacki, ścięty w 1584 r. na dziedzińcu zamku wawelskiego za spiskowanie przeciw królowi Stefanowi Batoremu. [przypis edytorski]
Zborowski, Samuel (zm. 1584) — magnat polski, rotmistrz królewski, skazany za morderstwo banita, jako hetman kozacki przebywał na Siczy, po powrocie do Krakowa ścięty; tytułowy bohater dramatu wierszem Juliusza Słowackiego. [przypis edytorski]
Zborowski, Samuel (zm. 1584) — magnat polski, rotmistrz królewski, skazany za morderstwo banita, jako hetman kozacki przebywał na Siczy w latach 70. XVI w., po powrocie do Krakowa ścięty. [przypis redakcyjny]
zborzysko (daw.) — zbiorowość a. zebranie. [przypis edytorski]
z botami — z łodziami. [przypis autorski]
zbożnie — bogobojnie; uczciwie, cnotliwie. [przypis edytorski]
zbożnie (daw.) — bogobojnie; uczciwie, cnotliwie. [przypis edytorski]
zbożni żeglarczycy — pobożni żeglarze. [przypis edytorski]
zbożny (daw.) — błogi, spokojny; poważny, pełen skupienia; bogobojny. [przypis edytorski]
zbożny (daw.) — bogobojny; uczciwy, cnotliwy. [przypis edytorski]
zbożny (daw.) — pobożny, dobry, szlachetny. [przypis edytorski]
zbożny (daw.) — pobożny, uczciwy, szlachetny. [przypis edytorski]
zbożny łan — łan zboża. [przypis edytorski]
zbożny — pobożny, kierujący się szlachetnością. [przypis edytorski]
zbożny (starop.) — pobożny, dostatni (raczej w sensie bogactwa duchowego). [przypis edytorski]
z bracią — z pozostałymi braćmi zakonnymi. [przypis edytorski]
zbracić się z kim (starop.) — pobratać się z kim. [przypis edytorski]
zbradzać — przechodzić w bród. [przypis edytorski]
z brameczką — za szfarką. [przypis redakcyjny]
zbraniał — dziś popr.: wzbraniał. [przypis edytorski]
Zbrasław, czes. Zbraslav — dziś część Pragi, do 1974 samodzielna miejscowość położona na płd. od stolicy Czech. [przypis edytorski]
zbrój — zbroję. [przypis edytorski]
zbroczyć — zakrwawić. [przypis edytorski]
zbrodnią (daw. forma) — dziś B.lp r.ż.: zbrodnię. [przypis edytorski]
zbrodniąż jest — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy jest zbrodnią. [przypis edytorski]
Zbrodnia i kara — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1866 roku. [przypis edytorski]
zbrodnia przy Rue Morgue i tajemnica zabójstwa Marie Roget — opisywane we wcześniejszych nowelach: Zabójstwo przy Rue Morgue oraz Tajemnica Marii Roget, których głównymi bohaterami są te same osoby: paryski detektyw C. Auguste Dupin i jego przyjaciel, narrator historii; w obu pojawia się ich znajomy prefekt policji, pan G. [przypis edytorski]
Zbrodnia Sekstusa dała Rzymowi wolność polityczną — Sekstusa Tarkwiniusza. [przypis autorski]
zbrodnia skolimowska — mord na rodzinie młynarza Stanisława Regla w Skolimowie (pod Warszawa) 4 lutego 1922. [przypis redakcyjny]
zbrodnia tego hultaja Bourmont pod Waterloo — na cztery dni przed bitwą gen. Bourmont zdezerterował z szeregów armii Napoleona do obozu nieprzyjaciela. [przypis redakcyjny]
zbrodniów (daw.) — zbrodniarzy; D. lm od zbrodzień: zbrodniarz. [przypis edytorski]
Zbrodni pogonie — mowa o Eryniach. [przypis edytorski]
zbrodzień (daw.) — zbrodniarz, przestępca. [przypis edytorski]
zbrodzień (daw.) — zbrodniarz. [przypis edytorski]
zbrodzień (daw.) — zbrodniarz. [przypis redakcyjny]
zbrodzień — dziś: zbrodniarz. [przypis edytorski]
