Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | austriacki | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | sportowy | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 174203 przypisów.
ałef — pierwsza litera alfabetu hebrajskiego. [przypis edytorski]
ałe głach (jidisz) — wszyscy równi. [przypis edytorski]
Ałe szczoby cij łycar Bohuna ubyw (z ukr.) — Ale żeby ten rycerz zabił Bohuna. [przypis edytorski]
Ałgim — rzeka w azjatyckiej części Rosji, lewy dopływ rzeki Sym, która z kolei jest lewym dopływem Jeniseju. [przypis edytorski]
Ałła, Allach — nazwa Boga u mahometan. [przypis redakcyjny]
Ałła — Allach; o Boże. [przypis edytorski]
ałłachować — wzywać Allaha. [przypis edytorski]
Ałmałyk — miasto powstałe w XIII w. w Siedmiorzeczu (regionie historycznym na terenie dzisiejszego pogranicza między Kazachstanem a Chinami) jako stolica podległej imperium mongolskiemu dynastii Tughril Chana. [przypis edytorski]
ałun — „kamyk po goleniu”, minerał używany dawniej do tamowania krwawienia ze skaleczeń po goleniu. [przypis edytorski]
ałun — kruchy, rozpuszczalny w wodzie minerał przybierający formę kryształków, stosowany do tamowania krwawienia. [przypis edytorski]
ałun — minerał, związek chemiczny zawierający aluminium. [przypis edytorski]
ałus (lit.) — piwo. [przypis edytorski]
ałus (z lit.) — kwas chlebowy. [przypis edytorski]
Ałuszta — jedno z miejsc najrozkoszniejszych Krymu; tam już wiatry północne nigdy nie dochodzą, i podróżny w listopadzie szuka częstokroć chłodu pod cieniem ogromnych orzechów włoskich, jeszcze zielonych. [przypis autorski]
alabarta — dziś: halabarda. [przypis edytorski]
alabarta — halabarda. [przypis edytorski]
alabaster — biały lub delikatnie zabarwiony, lekko przeświecający minerał. [przypis edytorski]
alabaster — biały, prześwitujący minerał. [przypis edytorski]
alabaster — jasny, lekko przeświecający rodzaj kamienia. [przypis edytorski]
Alabaster — naczynie alabastrowe, słoik do wonności. [przypis redakcyjny]
alabaster — rodzaj białego gipsu. [przypis edytorski]
alabaster — zbity, prześwitujący minerał będący drobnoziarnistą odmianą gipsu. [przypis edytorski]
alabastrowe kolumienki — „klasyczne” kolumienki należały do znamiennych elementów konstrukcji zegarów w stylu cesarstwa; alabaster: marmur o barwie białej, prześwietlony, półprzejrzysty. [przypis redakcyjny]
alabastrowy — zrobiony z alabastru, białego, lekko prześwitującego minerału. [przypis edytorski]
A la bonne heure (fr.) — w samą porę. [przypis edytorski]
alabrys (z fr. à la braise: na żarze) — bulion świeży. [przypis redakcyjny]
a la campagne — przekład wiersza Na wsi. [przypis edytorski]
A la casa, Ignacio! (hiszp.) — Do domu, Ignacio! [przypis edytorski]
Aladyn — jeden z bohaterów opowieści ze zbioru Baśnie tysiąca i jednej nocy; wchodzi on w posiadanie magicznej lampy, w której kryje się spełniający życzenia dżinn. [przypis edytorski]
Aladyn — król palestyński. [przypis redakcyjny]
a la gier, kom a la gier (zniekształcone fr. à la guerre comme à la guerre) — jak to na wojnie. [przypis edytorski]
a la guerre comme á la guerre (fr.) — na wojnie jak to na wojnie. [przypis edytorski]
ala mala, cropium dubium, collum bonum pelle remota (łac.) — skrzydło złe, kuper niepewny, szyjka dobra po zdjęciu skóry. [przypis tłumacza]
a la maniere russe (fr.) — na sposób rosyjski. [przypis edytorski]
Alaman — Ludwik Alamani (1495–1556), poeta; wygnany z Florencji przez Medyceuszów, schronił się do Francji, gdzie się cieszył łaską Franciszka I i Henryka II. [przypis redakcyjny]
alameda (hiszp.) — promenada. [przypis edytorski]
„Alani — naród Scytii. […] Prokopiusz nazywa ich Gotami. […] Naród ten dziki najwięcej pod namiotami przebywał, nauk i kunsztów nie znał, obyczajów był grubych, chciwości niepohamowanej. W wojnie byli biegłymi i nad zwyczaj podobnych sobie umieli karność i porządek zachowywać”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Koczownicze te plemiona barbarzyńskie przez najazdy i podboje prowincji cesarstwa rzymskiego (I–V w.) przyczyniły się do jego upadku. [przypis redakcyjny]
Alanowie — lud irański, spokrewniony ze Scytami i Sarmatami. [przypis edytorski]
Alanowie — sarmacki lud pochodzenia indoirańskiego. Przewędrowali z okolic Morza Kaspijskiego przez Europę i Półwysep Iberyjski do Afryki Północnej. [przypis edytorski]
Alard — syn Amona, brat Bradamanty. [przypis redakcyjny]
A larga, ladron! A larga! — Precz, zbóju! Precz! [przypis edytorski]
a l'artiste — jak artysta, w stylu artysty. [przypis edytorski]
Alaryk (376–412) — wódz Wizygotów; pierwszy, który zdobył Rzym. [przypis edytorski]
Alaryk, Attyla, Karl, Rienzi — postacie historyczne związane z Rzymem: Alaryk I (ok. 370–410): król Wizygotów, pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym (410); Attyla (406–453): wódz Hunów, twórca rozległego imperium, wielokrotnie najeżdżał Rzymian, ze względu na okrucieństwo zyskał przydomek „bicza Bożego”; Karol Wielki (ok. 742–814): król Franków i Longobardów, koronował się na cesarza rzymskiego w Rzymie w r. 800; Cola di Rienzi (1313–1354): przywódca rewolucji ludowej w Rzymie (1347), obwołany trybunem ludowym, dążył do wskrzeszenia republiki rzymskiej i zjednoczenia Italii pod przewodnictwem Rzymu. [przypis edytorski]
Alaryk I (ok. 370–410) — król Wizygotów (od 395), pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym. [przypis edytorski]
Alaryk I (ok. 370–410) — król Wizygotów (od 395), pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym. [przypis edytorski]
Alaryk I (ok. 370–410) — król Wizygotów, pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym (410). [przypis edytorski]
Alaryk I (ok. 370–410) — król Wizygotów, pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym (410 r.). Zmarł w drodze powrotnej, najprawdopodobniej z powodu choroby, i został pochowany razem z łupami w korycie rzeki Busento. Jej bieg w tym celu przekierowali jeńcy wojenni, których następnie zabito i pogrzebano w tym samym miejscu, by nikomu nie zdradzili, gdzie ukryto rzym. zdobycze. [przypis edytorski]
Alaryk I (ok. 370– 410) — pierwszy z dynastii Baltów, od 395 król Wizygotów, którym cesarz Walens zezwolił osiedlić się na terenie cesarstwa rzymskiego w Mezji; pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym: po wejściu do miasta 24 sierpnia 410, wpuszczeni przez zdrajców przez Bramę Salariańską, Wizygoci wraz z rzym. niewolnikami przez trzy dni łupili go i podpalali najsławniejsze budynki, z wyjątkiem kościołów, ponieważ byli chrześcijanami (wyznania ariańskiego). [przypis edytorski]
Alary, Pierre-Joseph (1689–1770) — francuski duchowny i pisarz, członek Akademii Francuskiej (1723), jeden z nauczycieli małoletniego Ludwika XV. [przypis edytorski]
alasas (lenk.) — triukšmas, čia: skambesys. [przypis edytorski]
Alaska — stan w Stanach Zjednoczonych, położony na północnym zachodzie Ameryki Północnej, graniczący od wschodu z Kanadą, od zachodu (przez Cieśninę Beringa) z Rosją. Najdalszy punkt geograficzny Alaski leży ok. 530 km za kołem podbiegunowym. [przypis edytorski]
a l'assassino (wł.) — na mordercę (przekleństwo). [przypis edytorski]
Alastor, czyli Duch samotności — poemat Shelleya, opublikowany w 1816 r. [przypis edytorski]
alasz — słodki, klarowny likier kminkowy o zawartości alkoholu ok. 40%. [przypis edytorski]
A lata życia Kehata — w Rdz 15:13 było zapowiedziane, że potomkowie Abrahama będą „w ziemi nie swojej” czterysta lat, ale lata te zostały policzone od dnia narodzin Icchaka. Kehat był wśród tych, którzy zeszli do Micraim. Zliczając wszystkie jego lata (133), lata Amrama (137) oraz 80 lat Mojżesza, który w tym wieku wyszedł z Micraim, nie uzyska się 400 lat. I wielokrotnie lata życia syna (po jego narodzeniu) pokrywają się z dalszymi latami jego ojca, zob. Raszi do 6:18. [przypis tradycyjny]
A lata życia Lewiego: sto trzydzieści i siedem lat — „Dlaczego wyliczone są lata życia Lewiego? Aby uzmysłowić ile lat trwała niewola, bo jak długo żył choć jeden z synów Jakuba, [Hebrajczycy] nie byli jeszcze zniewoleni i jest napisane «umarł Josef i wszyscy bracia jego» (Wj 1:6), a następnie napisane jest (1:8) «i powstał król nowy», a Lewi żył najdłużej ze wszystkich [braci]”, Raszi do 6:16. [przypis tradycyjny]
Alava — prowincja w płn. Hiszpanii, współtworząca wspólnotę autonomiczną Kraju Basków, ze stolicą w Vitorii-Gasteiz. [przypis edytorski]
alavėlis — pieštukas. [przypis edytorski]
Ala — w oryginale Alice. [przypis edytorski]
Al-Azbakijja – jedna z dzielnic Kairu, położona w centrum miasta nad Nilem, słynna między innymi dzięki pięknym ogrodom. [przypis edytorski]
Alazon (gr. Άλαζών) — zob. Wstęp, s. XII. [przypis tłumacza]
alba — biała szata księża. [przypis redakcyjny]
Alba cię mianowała, nie znam cię już — Corneille, Horace, II, 3. [przypis tłumacza]
Alba cię powołała, nie znam ciebie więcej — Corneille, Horacjusz, akt II, sc. 3. [przypis redakcyjny]
Albada — kraina w Afryce, granicząca z Nubią (Abisynią). [przypis redakcyjny]
Alba — folwark należący do ks. Karola Radziwiłła, znajdujący się pod Nieświeżem. [przypis edytorski]
Albaizyn, właśc. Albayzín a. Albaicín — dzielnica Grenady położona na wzgórzu naprzeciwko Alhambry; rozwijająca się od XI w. jako osobne osiedle wokół muzułmańskiej cytadeli, otoczona przez własne mury miejskie. [przypis edytorski]
alba (łac.: biała) — długa, biała szata liturgiczna noszona pod ornatem. [przypis edytorski]
Albalonga, częściej Alba Longa — główne miasto latyńskie, według legendy rodzinne miasto Romulusa i Remusa. [przypis edytorski]
Alba Longa — główne miasto latyńskie, według legendy rodzinne miasto Romulusa i Remusa. [przypis edytorski]
albańczyk — od Alba (Alba Longa), czyli mający już imię łacińskie (w przeciwieństwie do trojańskich imion przodków). [przypis edytorski]
Albańska Góra — Montalbano, zamek Montauban we Francji, którego położenie niewiadome. [przypis redakcyjny]
albańskie wzgórza — Góry Albańskie, znajdujące się na terenie Kampanii Rzymskiej, ok. 20 km na płd.-wsch. od Rzymu. [przypis edytorski]
albański — tu: od nazwy Alba Longa, według tradycji rzymskiej najważniejszej osady Lacjum, stolicy Związku Latyńskiego; wg legend Alba Longa została założona przez mitycznego Askaniusza, syna Eneasza, pochodzili z niej Romulus i Remus, a po 400 latach została zdobyta i zburzona przez wojska króla Rzymu Tullusa Hostiliusza, zaś jej mieszkańców przesiedlono do Rzymu. [przypis edytorski]
Albane, właśc. Francesco Albani (1578–1660) — wł. malarz barokowy, twórca sielskich obrazów mitologicznych i alegorycznych. [przypis edytorski]
Albani — Albaniusz, rycerz, mąż Aleksandry w mieście złych niewiast. [przypis redakcyjny]
Albani, Francesco (1578–1660) — wł. malarz barokowy, twórca sielskich obrazów mitologicznych i alegorycznych. [przypis edytorski]
Albanka — obywatelka Albanii; tu: kobieta pochodząca z Epiru. [przypis edytorski]
Albano Laziale — miasto i gmina we Włoszech, w regionie Lacjum, w prowincji Rzym. [przypis edytorski]
Albanowie — mieszkańcy miasta Alba Longa, według tradycji rzymskiej najważniejszej osady Lacjum, stolicy Związku Latyńskiego; wg legend Alba Longa została założona przez mitycznego Askaniusza, syna Eneasza, pochodzili z niej Romulus i Remus, a po 400 latach została zdobyta i zburzona przez wojska króla Rzymu Tullusa Hostiliusza, zaś jej mieszkańców przesiedlono do Rzymu. [przypis edytorski]
Albany — kompleks ekskluzywnych kawalerskich apartamentów przy ulicy Piccadilly w Londynie. [przypis edytorski]
alba — od łac. albus, czyli biały, szata liturgiczna tego koloru, noszona pod ornatem. [przypis edytorski]
Al barildim (…) prim — Rzekomo po arabsku. [przypis tłumacza]
Alba, właśc. Ferdynand Álvarez de Toledo, trzeci książę Alba (1507–1582) — hiszpański wódz i polityk; doradca Karola V, następnie Filipa II; skuteczny dowódca: zdobył Tunis, dowodził zwycięską armią cesarską w Niemczech, następnie we Włoszech; jako namiestnik Hiszpanii w Niderlandach zasłynął z okrucieństwa, usiłując stłumić powstanie antyhiszpańskie; dowodził armią zajmującą Portugalię. [przypis edytorski]
albeńska młódź — tj. młodzież należąca do „bandy albeńskiej”, czyli kręgu wybranych obywateli, których książę Karol Radziwiłł zaszczycał swoją przyjaźnią i z których tworzył rodzaj na pół klubu, na pół nieformalnego przybocznego oddziału, nazywał ich „panie kochanku” (od czego zyskał sobie przydomek), ubierał w jednakowe „mundury” (kontusze, żupany i inne elementy stroju ściśle określonego koloru; byli zobowiązani zawsze nosić je, goszcząc w Nieświeżu u księcia); żeby być dopuszczonym do grona wybrańców należało spełniać następujące warunki: być szlachcicem karmazynowym (tj. z najstarszej szlachty rodowej), synem osiadłego obywatela, mieć wybitne umiejętności i doświadczenie w zakresie walki szablą, łowiectwa i jazdy konnej, a także odznaczać się niepospolitą odwagą; obowiązkiem albeńczyków było na każde zawołanie księcia walczyć w sprawie, którą on wskaże, bez zbędnych pytań: „nie zważając na nijakie niebezpieczeństwo, w każdym wypadku łba nadstawiać za honor Najświętszej Panny, księcia wojewody, swój własny i każdego z członków towarzystwa” (S. Rzewuski, Pamiątki Soplicy); wewnętrzne spory należało rozstrzygać w pojedynku, nie zaś na drodze sądownej; „banda albeńska” miała swoją strukturę (naczelnika w osobie księcia, kanclerza i sekretarza), została utworzona w Albie, posiadłości wiejskiej pod Nieświeżem, stąd jej nazwa; książę Karol Radziwiłł, choć przebywał wówczas na emigracji przyłączył się do przywódców konfederacji barskiej (1768–1772). [przypis edytorski]
Albergo di Europa (wł.) — hotel europejski. [przypis redakcyjny]
Albergo d'Italia Una (wł.) — Hotel Zjednoczona Italia. [przypis edytorski]
albergo (wł.) — hotel. [przypis edytorski]
albergo (wł.) — zajazd. [przypis edytorski]
Alberoni, Giulio (1664–1752) — włoski kardynał, polityk w służbie króla Hiszpanii Filipa V, od 1715 jego pierwszy minister. [przypis edytorski]
Albert — arcyksiążę Albert w r. 1600 we Flandrii. [przypis redakcyjny]
Albert — generalny wikariusz dominikanów. [przypis tłumacza]
Albert I Koburg (1875–1934) — król Belgii od 1909 r. [przypis edytorski]
Alberto Girolamo — w oryginale hiszpańskim: Don Severo. [przypis edytorski]
Albert Sorel (1842–1906) — fr. historyk, znawca dziejów fr. dyplomacji. [przypis edytorski]
Albertus Magnus a. Albert Wielki, właśc. Albert von Bollstädt (1193/1205–1280) — średniowieczny uczony, przyrodnik; duchowny katolicki, dominikanin, teolog i filozof scholastyczny, pierwszy wybitny przedstawiciel arystotelizmu scholastycznego, nauczyciel Tomasza z Akwinu; święty Kościoła katolickiego, doktor Kościoła (zw. doctor universalis, doctor expertus). [przypis edytorski]
Albertus Magnus — Albert Wielki, zm. 1280, dominikanin, teolog i filozof scholastyczny. [przypis edytorski]
Albert Wielki — Albert z Kolonii, nazwany Wielkim, swojego wieku wielki uczony i głęboki badacz tajemnic przyrody, nauczyciel św. Tomasza z Akwinu. [przypis redakcyjny]
Albert Wielki — hr. Bollstädt, ur. 1193 w Lauingen w Szwabii, kształcił się w Paryżu i Padwie, od r. 1223 dominikanin, nauczał w Kolonii, Hildesheim, Fryburgu, Ratyzbonie, w Strasburgu, w Paryżu i znowu w Kolonii, gdzie wśród uczniów jego był też Tomasz z Akwinu. Od 1260–62 był biskupem ratyzbońskim, um. 1280 w Kolonii. Napisał parafrazy wszystkich niemal dzieł Arystotelesa, pragnąc jak najbardziej rozpowszechnić znajomość pism i zrozumienie nauki filozofa greckiego, nadto z zakresu filozofii: De unitate intellectus contra Averroistas, De causis et processu universitatis, Summa philisophiae naturalis (czyli philosophia pauperum); z zakresu teologii: Summa theologiae, Summa de creaturis. [przypis autorski]
