Przypisy

bednarz — rzemieślnik wyrabiający różne naczynia z drewna, w tym np. beczki. [przypis edytorski]

Beduin — arabski koczownik; członek plemienia koczowniczego o tej nazwie. [przypis edytorski]

beduin — żyjący na pustyni koczownik arabski. [przypis edytorski]

bedzie (gw.) — będzie. [przypis edytorski]

bedzies świciuł (gw.) — będziesz świecił. [przypis edytorski]

Beecher Stowe, Harriet (1811–1896) — amerykańska pisarka i działaczka społeczna, znana głównie jako autorka sentymentalnej powieści Chata wuja Toma (1852), która przyczyniła się do rozwoju idei zniesienia niewolnictwa. [przypis edytorski]

Beer-Hofmann, Richard (1866–1945) — austriacki pisarz neoromantyczny; poeta i dramaturg; wprowadził do swej poezji mitologię żydowską (Jaakohs Traum, 1918). [przypis edytorski]

Beer-Szeba — miasto położone na północnym skraju pustyni Negew; południowa część Izraela. Obok studni nazwanej Beer-Szeba Abraham zawarł przymierze z Abimelekiem (Rdz 21,31). [przypis edytorski]

Beethoven, Ludvig van (1770–1827) — kompozytor i pianista niemiecki. [przypis edytorski]

Beethoven, Ludvig van (1770–1827) — kompozytor niemiecki, jeden z klasyków wiedeńskich, prekursor romantyzmu w muzyce. [przypis edytorski]

Beethoven, Ludvig van (1770–1827) — kompozytor niemiecki, zaliczany do tzw. klasyków wiedeńskich, a zarazem prekursor romantyzmu. [przypis edytorski]

Beethoven, Ludvig van (1770–1827) — kompozytor niemiecki, zaliczany do tzw. klasyków wiedeńskich, prekursor romantyzmu. [przypis edytorski]

Beethoven, Ludwig van (1770–1827) — pianista i kompozytor niemiecki, jeden z klasyków wiedeńskich, prekursor romantyzmu w muzyce. [przypis edytorski]

Beethoven, Ludwig van (1770–1827) — pianista i kompozytor niemiecki, jeden z klasyków wiedeńskich, prekursor romantyzmu w muzyce. [przypis edytorski]

befel (z niem.) — rozkaz. [przypis edytorski]

begalis — begalinis. [przypis edytorski]

Begey, Attilio (1843–1928) — włoski polonofil, komentator pism A. Towiańskiego; w 1915 założył Turyński Komitet Pro Polonia; po zakończeniu I wojny światowej mianowany konsulem honorowym Polski. [przypis edytorski]

beginki — świeckie stowarzyszenia religijne kobiet mieszkających wspólnie i oddających się dobroczynności, powstałe na pocz. XII w. na zachodzie Europy; w XIV w. niektóre odeszły od doktryny katolickiej i zostały uznane za heretyckie, część została wchłonięta przez zakony żebracze (franciszkanów i dominikanów); ostatnia z beginek zmarła w Belgii w 2013. [przypis edytorski]

behadyr a. bagatur — tur. i mong. tytuł, nadawany przez władcę szczególnie walecznym wojownikom. Źródłosłów polskiego wyrazu bohater. behadyry — dziś popr. forma M. lm: behadyrowie. [przypis edytorski]

behadyr a. bagatur — tur. i mong. tytuł, nadawany przez władcę szczególnie walecznym wojownikom. Źródłosłów polskiego wyrazu bohater. [przypis edytorski]

Behemot — biblijny potwór, olbrzymie zwierzę lądowe. [przypis edytorski]

behold! (ang.) — patrzcie! [przypis edytorski]

Beichte eines Toren — „Spowiedź szaleńca” (a. „Obrona szaleńca”, oryg. fr. Le Plaidoyer d'un fou En dåres förvarstal); powieść autobiograficzna Augusta Strindberga, stanowiąca paszkwil-rozliczenie jego związku z pierwszą żoną Siri von Essen (w powieści: Maria); napisana w r. 1890 po fr., opublikowana po niem. w 1893 i po fr. w 1895 r.; przetłumaczona i opublikowana w odcinkach po szwedzku przez czasopismo „Budkaflen” w l. 1893–1894, mimo protestów pisarza; powieść wywołała skandal obyczajowy i spowodowała wytoczenie Strindbergowi w Niemczech procesu o obrazę moralności. [przypis edytorski]

bei geraden Fingern verhungern — ehrlich verhungern. [przypis edytorski]

Bei Gott, das geht über alle Begriffe. Es ist schmutzig dort. Bei solchen Wetter der Staub setzt sich in die Kleider und das schneidet mir ins Herz (niem.) — Na Boga, to przechodzi wszelkie pojęcie. Tam jest brudno. Przy tej pogodzie pył osiada na ubraniach, a przez to serce mi się kraje. [przypis edytorski]

Bei Gott, das geht über alle Begriffe. Hier darf man nicht gehen (niem.) — Na Boga, to przechodzi wszelkie pojęcie. Tu nie można chodzić. [przypis edytorski]

Bei Gott, es ist zum Totlachen (niem.) — na Boga, można skonać ze śmiechu. [przypis edytorski]

beim Fahren nach Kolchida (niem.) — podczas podróży do Kolchidy. [przypis edytorski]

Bei mir bist du schön (niem.) — dla mnie jesteś piękna (a. piękny). [przypis edytorski]

Beimler, Hans (1895–1936) — niemiecki działacz komunistyczny, od 1918 członek Komunistycznej Partii Niemiec (KPD), z jej ramienia wszedł do Reichstagu w 1932; aresztowany przez nazistów w 1933, był uwięziony w obozie koncentracyjnym Dachau, skąd uciekł; uczestnik wojny domowej w Hiszpanii, komisarz polit. XI Brygady Międzynarodowej; zginął 1 grudnia 1936 w walkach pod Madrytem. [przypis edytorski]

beischlag (archit., niem.) — przedproże, ogrodzony balustradą taras poprzedzający wejście do budynku od strony ulicy. [przypis edytorski]

beit hamidrasz, a. bejt hamidrasz, a. bet ha-midrasz, a. bet midrasz, a. besmedresz (hebr. dosł. dom nauki) — rodzaj instytucji edukacyjnej jak również pomieszczenie przeznaczone dla chłopców i dorosłych mężczyzn do studiowania Tory, choć nie tylko; zaopatrzone w bibliotekę; wykorzystywane także jako przestrzeń do modlitwy, gdyż znajdowała się tam arka, w której umieszczona była Tora. Beit hamidrasze zaczęły powstawać w okresie hellenistycznym. [przypis edytorski]

beit hamidrasz, a. bejt hamidrasz, a. bet ha-midrasz, a. bet midrasz, a. besmedresz (hebr. dosł. dom nauki) — rodzaj instytucji edukacyjnej jak również pomieszczenie przeznaczone dla chłopców i dorosłych mężczyzn do studiowania Tory, choć nie tylko; zaopatrzone w bibliotekę; wykorzystywane także jako przestrzeń do modlitwy, gdyż znajdowała się tam arka, w której umieszczona była Tora. Beit hamidrasze zaczęły powstawać w okresie hellenistycznym, zatem beit hamidrasz w tym midraszu jest anachronizmem. [przypis edytorski]

Beit Hamidrasz (hebr. beit hamidrasz, także: bet ha-midrasz, bet midrasz, besmedresz) — dosł. dom nauki; pomieszczenie przeznaczone do studiów talmudycznych dla chłopców i dorosłych mężczyzn, zaopatrzone w bibliotekę; także miejsce modlitw (była w nim arka na Torę) oraz noclegownia. [przypis edytorski]

beit hamidrasz (także: bet ha-midrasz, bet midrasz, besmedresz) — dosł. dom nauki; pomieszczenie przeznaczone do studiów talmudycznych dla chłopców i dorosłych mężczyzn, zaopatrzone w bibliotekę, z której każdy mógł w dowolnym czasie, wedle własnych potrzeb i zainteresowań korzystać; także miejsce modlitw (była w nim arka na Torę) oraz noclegownia; była to bardzo ważna instytucja, szczególnie w XVII i XVIII w., gdy jesziwy podupadły. [przypis edytorski]

beit hamidrasz (także: bet ha-midrasz, bet midrasz, besmedresz) — dosł. dom nauki; pomieszczenie przeznaczone do studiów talmudycznych dla chłopców i dorosłych mężczyzn, zaopatrzone w bibliotekę, z której każdy mógł w dowolnym czasie, wedle własnych potrzeb i zainteresowań korzystać; także miejsce modlitw (była w nim arka na Torę) oraz noclegownia; działał jak instytucja, bardzo ważna szczególnie w XVII i XVIII w., gdy jesziwy podupadły. [przypis edytorski]

beit hamidrasz (także: bet ha-midrasz, bet midrasz, besmedresz) — dosł. „dom nauki”; pomieszczenie przeznaczone do studiów talmudycznych dla chłopców i dorosłych mężczyzn, zaopatrzone w bibliotekę, z której każdy mógł w dowolnym czasie, wedle własnych potrzeb i zainteresowań korzystać; także miejsce modlitw (była w nim arka na Torę) oraz noclegownia; stanowił instytucję, bardzo ważną szczególnie w XVII i XVIII w., gdy podupadły jesziwy, czyli wyższe szkoły talmudyczne. [przypis edytorski]

Beitrag zur vielfachartigen Anwendung des verhinderten, resp. fictiven, event. auch definitiv vollgebrachten Ehebruchs, als dramatischen Hauptknotens der französischen Nationalposse der ersten Jahrzentel des XX Jahrhunderts (niem.) — Przyczynek do wielorakiego użycia motywu udaremnionego względnie fikcyjnego ewentualnie definitywnie popełnionego cudzołóstwa w charakterze głównego węzła dramatycznego farsy francuskiej pierwszych dziesięciu lat XX wieku. [przypis edytorski]

bejać (wulg.) — wypróżniać się; srać. [przypis edytorski]

beja-flor — właśc. beija-flor, koliber, rodzaj ptaka z rodziny kolibrowatych. [przypis edytorski]

be jokio skyriaus — dab.: be jokio skirtumo. [przypis edytorski]

be jokios soties — be galo. [przypis edytorski]

bejramu (z tur.) — święto. [przypis edytorski]

bejs — druga litera alfabetu hebrajskiego. [przypis edytorski]

Bejsfiord, norw. Beisfjord — miejscowość leżąca obecnie w obrębie terytorium administracyjnego Narwiku. W czasie II wojny światowej znajdował się tutaj jeden z najbardziej znanych obozów koncentracyjnych w Norwegii. [przypis edytorski]

Bejsjoern — miejscowość w regionie Nordland na północy Norwegii. [przypis edytorski]

Bejtar a. Betar — starożytne miasto leżące na wzgórzach Judei. Fortyfikacje miasta Betar były ostatnim stanowiskiem oporu Żydów podczas walk w trakcie powstania Bar Kochby w 135 r. Ostatecznie miasto zostało zniszczone. [przypis edytorski]

Bejt Hamikdasz — świątynia na wzgórzu w Jerozolimie zbudowana na zlecenie króla Salomona (1Krl 3,1–2), umieszczono w niej rzeczy znajdujące się do tej pory w Przybytku Mojżeszowym. Świątynia wybudowana przez Salomona została zniszczona w czasie najazdu wojsk babilońskich w 587 lub 586 r. p.n.e. Po zakończeniu niewoli babilońskiej, w latach 520–515 p.n.e. wybudowano drugą, mniejszą świątynię, która została ostatecznie zburzona w roku 70 n.e. w czasie I wojny rzymsko-żydowskiej. [przypis edytorski]

bej (tur. bey) — wódz. [przypis edytorski]

bej (tur.) — wódz; także: tytuł nadawany możnowładcom i wyższym urzędnikom w państwach tureckich, w tym w Imperium Osmańskim. [przypis edytorski]

bejt właśc. bet lub wet (hebr.) — druga litera alfabetu hebrajskiego, wymawiana jako głoska b lub w. [przypis edytorski]

bej — tytuł wyższych urzędników w dawnej Turcji np. oficerów; także osoba nosząca ten tytuł. [przypis edytorski]

bej — urzędnik turecki. [przypis edytorski]

bej (z tur.) — wódz. [przypis edytorski]

bekać — o zwierzętach: parzyć się, zaspokajać popęd płciowy. [przypis edytorski]

bekalėdodama — elgetaudama. [przypis edytorski]

bekas — gatunek ptaka łownego. [przypis edytorski]

bekas — ptak błotny beczący w locie. [przypis edytorski]

bekas — rodzaj ptaka łownego występującego na terenach podmokłych. [przypis edytorski]

bekas — rodzaj ptaka występującego na terenach podmokłych. [przypis edytorski]

bekas — średniej wielkości ptak wędrowny zamieszkujący tereny podmokłe; jednym z przedstawicieli podrodziny bekasów w Polsce jest dubelt. [przypis edytorski]

bekiesza — długi, męski płaszcz podbity futrem. [przypis edytorski]

bekiesza — rodzaj długiego płaszcza podszytego futrem, szamerowanego i zapinanego na pętlice z ozdobnego sznura. [przypis edytorski]

bekiesza — rodzaj podszytego futrem męskiego płaszcza. [przypis edytorski]

bekiesza (z węg.) — daw. strój męski, płaszcz podszyty futrem, wcięty w talii, ozdobiony szamerunkiem. [przypis edytorski]

bekiesza (z węg.) — daw. strój męski, płaszcz podszyty futrem, wcięty w talii, ozdobiony szamerunkiem. Źródłosłów węgierski odwołuje się do nazwiska Kaspra Bekiesza, dowódcy węgierskiego w służbie Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]

bekiesza (z węg.) — długi, obszerny płaszcz podszyty futrem. Źródłosłów węgierski odwołuje się do nazwiska Kaspra Bekiesza, dowódcy węgierskiego w służbie Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]

bekiesza (z węg.) — rodzaj długiego płaszcza podszytego futrem, szamerowanego i zapinanego na pętlice z ozdobnego sznura. [przypis edytorski]

Bekker, Balthasar (1634–1698) — niderlandzki duchowny protestancki, teolog i filozof, przedstawiciel kartezjanizmu; w głośnej pracy Die Betooverde Wereld (1691) krytykował wiarę w czary i w opętanie przez diabła, a nawet istnienie samego diabła; zwolniony z funkcji religijnych i sądzony za bluźnierstwo, działanie na szkodę Kościoła oraz rozpowszechniane ateistycznych idei na temat Biblii. [przypis edytorski]

beknąć (gw.) — tu: zapłakać. [przypis edytorski]

beknąć (gw.) — zapiszczeć, zapłakać. [przypis edytorski]

beknąć — tu: zapłakać; por: beczeć. [przypis edytorski]

bekowisko — rykowisko, pora godowa, kiedy jelenie walczą o samice. [przypis edytorski]

Bekwark, własc. Bálint Bakfark a. Valentinus Greff Bakfark (zm. 1576) — pochodzący z Siedmiogrodu kompozytor, nadworny muzyk Zygmunta Augusta. Lutnia Bekwarka została opisana przez Jana Kochanowskiego we fraszce O Bekwarku. [przypis edytorski]

beła postawiła (starop. forma) — była postawiła; konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: postawiła wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

beła puściła (starop. forma) — była puściła; konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: puściła wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

beła (starop. forma) — dziś popr.: była. [przypis edytorski]

beła (…) uczyniła (starop. forma) — była uczyniła; konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: uczyniła wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

beła (…) wezbrała (starop. forma) — była wezbrała; konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: wezbrała wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

bełby (starop. forma) — dziś: byłby. [przypis edytorski]

Bełcikowski, Adam (1839–1909) — historyk literatury, dramatopisarz i poeta; ukończył wydział filozoficzny na Uniwersytecie Jagiellońskim (doktorat 1865, habilitacja 1870); wykładał historię literatury polskiej w Szkole Głównej w Warszawie (1866–1867) oraz w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim, w Bibliotece Jagiellońskiej, na kursach Branieckiego i w Muzeum Techniczno-Przemysłowym; członek Akademii Umiejętności (od 1872 r.); autor tomu Ze studiów nad literaturą polską (1886); w swoim czasie wysoko ceniony jako twórca dramatów historycznych. [przypis edytorski]

bełcze — daw. forma 3 os. lp cz. teraźniejszego od bełtać (mieszać); dziś: bełta. [przypis edytorski]

bełkłąć — zabulgotać. [przypis edytorski]

bełk — topiel wodna. [przypis edytorski]