Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160198 przypisów.
Zarodek wszelkich cnót i występków człowieka tkwi raczej we wrodzonym jego charakterze (…) To przekonanie (…) kierowało także ręką Vellejusza Paterkulusa (…) — ten ustęp zaczyna się z wolna i regularnie zjawiać w zbrojowni deterministów jako jedna z ich broni. Stary poczciwy historyk sprzed 1800 laty zapewne nie marzył nawet o honorze, jaki go spotkał. Ustęp ten pochwalił naprzód Hobbes [Hobbes Tomasz, poprzednik Locke'a, ur. w r. 1588, kształcił się w Oxfordzie, studiował potem w Paryżu matematykę i nauki przyrodnicze (Gassendi) i tam spędził część swojego życia, przenosząc się od czasu do czasu do Anglii, skąd go jednak wypędzały niepokoje i rewolucja. Prócz Gassendiego, żył w zażyłych stosunkach z Baconem, którego teoriami się przejął, i z Mersennem, przyjacielem Kartezjusza. Zm. w r. 1679. Dzieła główne: Elementa philosophiae de cive, Paryż 1642; Elements of law natural and politic, wyszło później jako dwie książki: Human nature i De corpore politico; Leviathan or the matter, form and authority of government, 1651. Hobbes oddziela stanowczo teologię od filozofii. Bóg, jako duch, nie może być przedmiotem filozofii. Źródłem wszelkiej wiedzy jest działanie rzeczy na narządy zmysłowe, działanie to nie jest niczym innym, jak tylko ruchem. Stąd jego sensualizm i mechanizm. Filozofię dzieli na fizykę, antropologię i teorię państwa. Hobbes jest deterministą: postanowienia (akty) naszej woli nie są samodzielnym działaniem, lecz są biernością wobec działających pożądań, których ciągła zmiana nazywa się rozważaniem. Nie ma wolnej woli (Rozprawa o wolności, konieczności i przypadku, Londyn 1656). Pierwotnym pierwiastkiem woli jest popęd samozachowawczy. Altruizm jest tylko zmodyfikowanym egoizmem. Mechanika pożądań (selfish system: system samolubstwa) jest naukową teorią etyki Hobbesa. Podstawową siłą jest według niej [jest] popęd samozachowawczy, poszczególne zaś pożądania nie posiadają żadnej wartościowej różnicy, wszystkie jednakowo służą egoizmowi; przyp. tłum.], po nim Priestley [Prientley Józef (1733–1804), znany przyrodnik (chemik, badacz tlenu). Należy do przedstawicieli psychologii kojarzeniowej i w tym kierunku jest następcą Hartley'a. Dzieła: Hartley's theory of human mind on the principles of the association of ideas (Hartley'a teoria umysłu ludzkiego, na zasadach kojarzeń idei), Londyn 1775; Disquisitions relating to matter and spirit; The doctrine of philosophical necessity; Free discussions of the doctrines of materialism i in. Priestley przeszedł Hartleya w materializmie o tyle, o ile, zaprzeczając różnorodności procesu cielesnego i duchowego, chce psychologię zastąpić fizjologią nerwów, podczas gdy Hartley, przyznając pierwotność mechanizmowi stanu nerwów, uznawał także czynności psychiczne, różne od fizycznych, chociaż tylko jako zjawiska towarzyszące im. Co najdziwniejsze, jest Priestley przy tym wszystkim i mimo tego wyznawcą i obrońcą teleologicznego teizmu. Drogę wskazuje mu tutaj Newton. Priestley jest deterministą. Postanowienia woli są dla niego jedynie skutkiem kojarzenia się wyobrażeń, są zatem, tak jak te ostatnie, niezłomnie zawisłe od drgnień mózgu; przyp. tłum.]. Następnie Schelling [Schelling: zob. Wstęp; przyp. tłum.] w rozprawie swojej o wolności, str. 478, oddał go w przekładzie, nieco dla swoich celów sfałszowanym; dlatego też nie przytacza Vellejusza Paterkulusa imiennie, lecz powiada zarówno przezornie, jak protekcjonalnie: „jeden ze starych”. W końcu i ja nie omieszkałem go przytoczyć, tym bardziej, że rzeczywiście należy do rzeczy. [przypis autorski]
zaro (gw.) — zaraz. [przypis edytorski]
zaroiły się chłopcy (…) zaczęły — dziś popr.: zaroili się, zaczęli; zaroili się tu: poruszyli się. [przypis edytorski]
zarość (daw.) — zarosnąć. [przypis edytorski]
zarośla mangrowe — namorzyny, przybrzeżne zarośla słonowodne. [przypis edytorski]
zarośl — dziś tylko w formie lm r.n.: zarośla. [przypis edytorski]
zarośl — dziś wyłącznie w lm: zarośla. [przypis edytorski]
zaros (gw.) — zaraz. [przypis edytorski]
za rosy — póki jest jeszcze na trawie poranna rosa. [przypis edytorski]
zaroz bedom (gw.) — zaraz będą. [przypis edytorski]
zaroz (gw.) — zaraz. [przypis autorski]
zaroz (gw.) — zaraz. [przypis edytorski]
zarozicki (gw.) — już zaraz, bardzo niedługo. [przypis edytorski]
zarozieńki (gw.) — zaraz prędko, bardzo szybko, natychmiast. [przypis edytorski]
zarozumienie (daw.) — dziś: zarozumiałość. [przypis edytorski]
zarozumienie (daw.) — zarozumiałość. [przypis edytorski]
zarozumienie — dziś: zarozumiałość. [przypis edytorski]
zarozumienie — zamysł. [przypis edytorski]
Zarpath (hebr.) — Sarepta, miasto fenickie na wybrzeżu Morza Śródziemnego, w połowie drogi pomiędzy Sydonem i Tyrem, dziś Sarafand w Libanie. [przypis edytorski]
zartretyzmowany — cierpiący na artretyzm, przewlekłą chorobę, przejawiającą się zniekształceniami stawów i silnymi bólami. [przypis edytorski]
zaruchać (daw., gw.) — poruszyć. [przypis edytorski]
zaruchać się (daw., gw.) — poruszyć się. [przypis edytorski]
zaruchać się (gw.) — poruszyć się. [przypis edytorski]
zaruchało się (gw.) — poruszyło się. [przypis edytorski]
zarucko (gw.) — zaraz. [przypis redakcyjny]
Zarudzki, Iwan Martynowicz (zm. 1614) — ataman kozacki, poją za żonę Marynę Mniszchówną, zonę Dymitra Samozwańca, przeciwnik dynastii Romanowów. [przypis edytorski]
zarupa — koc indyjski z otworem na szyję. [przypis autorski]
zarwaniec (daw.) — miejsce, gdzie jest pełno zamieszania, ruchu, zamętu. [przypis edytorski]
zarybek — ryby wpuszczone do wody dla zarybienia. [przypis edytorski]
zarydzał (daw.) — zaczerwienił się. [przypis redakcyjny]
zarykły — dziś popr.: zaryczały. [przypis edytorski]
zarysowywa — dziś popr. 3os. lp cz.ter.: zarysowuje. [przypis edytorski]
Zarysy wiedzy nowoczesnej — An Outline Of Modern Knowledge, ed. by William Rose, Francis Aveling, London, Victor Gollancz 1931. [przypis edytorski]
zarywać kogoś — tu: naciągać kogoś na koszty. [przypis edytorski]
zarywać — tu: brać. [przypis edytorski]
zarywa część okolicy nowotarskiej — w rzeczywistości Wag wypływa z południowej strony Tatr. [przypis edytorski]
zarywał z niemiecka — mówił z niemieckim akcentem. [przypis edytorski]
za rządu pruskiego — chodzi o okres od III rozbioru Polski, kiedy po upadku powstania kościuszkowskiego 24 października 1795 r. Warszawa przypadła w udziale Prusom, do 1807 roku, kiedy Napoleon ustanowił Księstwo Warszawskie na mocy traktatu w Tylży. [przypis edytorski]
zarządzał krajem przez… lat — Przez 10 lat: od roku 1446 do 1456. [przypis autorski]
zarządzenia — zob. Pamiętnik egotysty. [przypis redakcyjny]
zarzą — zorzą. [przypis redakcyjny]
zarza — dziś: zorza. [przypis redakcyjny]
zarza (starop.) — zorza. [przypis edytorski]
zarza — zorza. [przypis redakcyjny]
zarzęśnić się (neol.) — zarosnąć rzęsą (jak staw) a. zasłonić się rzęsami (jak oko). [przypis edytorski]
za rzecz szacowną gdy udała baśnie — sens: gdy udawała, że baśnie są rzeczą szacowną. [przypis edytorski]
zarzeczywisty (daw.) — nierzeczywisty. [przypis edytorski]
zarzeknąć — zakląć; rzucić zaklęcie. [przypis edytorski]
zarzewie — tu: rozpalanie ognia; stary miecz służył do krzesania iskier o kamienie. [przypis edytorski]
zarzewie — żar. [przypis edytorski]
zarzewie — żarzące się węgle. [przypis edytorski]
Za rzezańcem? — wg atakujących go pisarzy Kościoła hierarchicznego Montanus przed przyjęciem chrześcijaństwa miał być pozbawionym męskości kapłanem frygijskiej Kybele, bogini płodności, lub wieszczego Apolla. [przypis edytorski]
zarzezany — zabity (nożem). [przypis redakcyjny]
zarznąć (daw.) — dziś popr.: zarżnąć. [przypis edytorski]
zarzucać — porzucać; odstępować od jakiegoś zwyczaju. [przypis edytorski]
zarzucać — tu: zasypywać. [przypis edytorski]
zarzucał, iż prócz władzy Boga uznają jeszcze władzę Rzymian — patrz wyżej II, VIII, 1, idea Judy Galilejczyka. [przypis tłumacza]
Zarzucano ponoś Arystotelesowi, iż był nazbyt miłosierny dla złego człowieka (…) — por. Diogenes Laertios, Życie Arystotelesa [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, V, 17. [przypis tłumacza]
zarzucić się — tu: zgubić się. [przypis edytorski]
zarzucony — tu: zagubiony, rzucony nie wiadomo gdzie. [przypis edytorski]
zarzutka (daw.) — narzutka, okrycie damskie zarzucane na ramiona. [przypis edytorski]
zarzutka (daw.) — narzutka, okrycie zarzucane na ramiona. [przypis edytorski]
zarzut przeciw Karkinosowi podnoszony. Jego bowiem Amfiaraos ze świątyni powracał… — Nie wiadomo, o jakiej tragedii Karkinosa mowa. [przypis tłumacza]
Zarzut przeciw temu, to iż dzicy mają religię; ale na to można odpowiedzieć (…) — Aluzja do ustępu z Montaigne'a, II, 12 (Apologia Rajmonda Sebonda.). [przypis tłumacza]
zarzut robi Anglik (…) — Adam Smith, The Theory of Moral Sentiments, p. I sec. 2, ch. I p. 41 (1761). [przypis redakcyjny]
zarzynanie jeńców koło stosu — zob. Iliada XXIII 175–176. [przypis edytorski]
zaś a. zasię (starop.) — więc, zatem. [przypis edytorski]
zaśby (gw.) — jeszcze by. [przypis edytorski]
zaśby (gw.) — skąd żeby zaś; [skądże; ależ skąd; WL]. [przypis autorski]
zaśby (gw.) — skądże. [przypis edytorski]
zaśbym (gw.) — cóż bym, czemu bym. [przypis edytorski]
zaściągnięty — dziś popr.: zaciągnięty. [przypis edytorski]
zaścianek — Nazywają w Litwie okolicą lub zaściankiem osadę szlachecką, dla różnicy od właściwych wsi, czyli siół: osad wiejskich. [przypis autorski]
Zaścianek Podkowa. Gawęda szlachecka z 1812 roku — w obecnéj gawędzie, któréj za tło służył wypadek miejscowy, staraliśmy się oddać szlachtę zaściankową litewską, z jéj obrazem myśli, z jéj dykcją, z jéj przestarzałémi wyobrażeniami, a zarazem zwrócić uwagę téj licznéj klasy ludności naszéj na tyle obszernych zawodów otwartych dziś każdemu, kto chce w świecie pożytecznie pracować, zawodów, o których przykuta do szczupłego kawałka pola, drobna szlachta nasza, ani chce miéć wyobrażenia. [przypis autorski]
zaścibnięty (gw.) — zawiązany. [przypis edytorski]
zaścięgnięty — obwiązany, ściągnięty. [przypis edytorski]
zaścięgnięty — ściągnięty. [przypis edytorski]
zaścierka (daw.) — zapaska, fartuszek. [przypis edytorski]
zaś duński od więźnia — jeżeli kopista nie pomylił, to więzień byłby tu użyty w znaczeniu czynnym: ten, co co więzi (por. przekupień); być może jest to pomyłka i powinno być: „więźniem od Helego”. [przypis redakcyjny]
zaś (gw.) — tu w znaczeniu: więc, zatem. [przypis edytorski]
zaślepienie (starop.) — tu: ślepota. [przypis edytorski]
zaśle — wyśle. [przypis redakcyjny]
zaślubił Celinę Szymanowską na odległość, przez przyjacioły — Cała ta sprawa małżeństwa Mickiewicza jest dość zagadkowa i nie obeszła się bez ustnych komentarzy, „plotek” podawanych sobie na ucho przez naszych uczonych, zwłaszcza co się tyczy roli, jaką odegrał w nim dr Stanisław Morawski. [przypis autorski]
zaślubiono było (starop.) — obiecane [było]. [przypis redakcyjny]
zaśmiernie (starop.) — pokornie. [przypis edytorski]
zaśniony — dziś raczej: uśpiony. [przypis edytorski]
zaśniony — dziś: śpiący. [przypis edytorski]
zaśniony (neol.) — dziś raczej: uśpiony. [przypis edytorski]
zaśniony — tu: śpiący. [przypis edytorski]
Zaś Oront rad — Zdaje się, że dopiero współdziałanie tak wpływowej figury jak Oront uczyniło rzecz dla Alcesta niebezpieczną. [przypis tłumacza]
zaśpiew — początek melodii lub śpiewu. [przypis edytorski]
Zaś przysłówek — w rękopisie ta strofa brzmiała: było coś - nie wiadomo jak, / a już styl ma żywy jak trzeźwość — / było coś — nie wiadomo jak, / a już teraz jest w skos i w poprzek / i oburącz otula myśl / i jest pewnie, rzewnie i dobrze. — [przypis edytorski]
zaświarczyć (gw.) — zaświadczyć; potwierdzić. [przypis edytorski]
zaświaty — tu: odległe miejsce. [przypis edytorski]
zaś — z Warszawy. [przypis redakcyjny]
Zasadą ich jest: Doświadczenie możliwym jest (…) — w pierwszym wydaniu: „Ogólna zasada ich jest: Wszystkie zjawiska, co do swego istnienia, zależne są a priori od prawideł określenia ich stosunku wzajemnego w czasie”. [przypis tłumacza]
Zasadą ich jest: We wszystkich zjawiskach (…) — w pierwszym wydaniu: „Zasada, antycypująca wszystkie spostrzeżenia jako takie, brzmi w ten sposób: We wszystkich zjawiskach wrażenie i ta realność, co mu w przedmiocie odpowiada (realitas phaenomenon), ma wielkość intensywną, tj. pewien stopień”. [przypis tłumacza]
Zasadą ich jest: Wszystkie oglądy są to wielkości ekstensywne — w pierwszym wydaniu: „Zasada czystego rozsądku: Wszystkie zjawiska są co do swego oglądu wielkościami ekstensywnymi”. [przypis tłumacza]
zasada formowa — principium formale; zasada w języku scholastyki średniowiecznej, według której kształcą się formy. [przypis redakcyjny]
zasada Monroe — doktryna izolacjonizmu ogłoszona przez prezydenta USA Jamesa Monroe w roku 1823. [przypis edytorski]
