Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159624 przypisów.
tysiącznej — dziś raczej: tysięcznej. [przypis edytorski]
Tysiączników —- Millenaires. [przypis tłumacza]
tysiączny (daw.) — tu: bardzo liczny; liczony w tysiącach. [przypis edytorski]
tysięców — dziś popr.: tysięcy. [przypis edytorski]
ty się nie honoruj (gw.) — tu: nie unoś się honorem. [przypis edytorski]
ty (starop.) — daw. forma M.lm zaimka, dziś: te. [przypis edytorski]
ty (starop.) — [forma B.lm] tych. [przypis redakcyjny]
ty (starop. forma) — daw. forma lm zaimka; dziś: te (koła). [przypis edytorski]
ty (starop. forma) — daw. forma zaimka lm; dziś: te. [przypis edytorski]
ty (starop. forma) — te; ty posiekę: tych posiekam. [przypis edytorski]
Ty stworzyłeś zarówno cadyków, jak i grzeszników. Kto nie pozwala Ci czynić tego, czego pragniesz? — zachowanie się człowieka wypływa z woli Boga, dlatego nie powinien ponosić za to kary. [przypis tłumacza]
Ty, syn wina, jesteś teraz octem — Zszedłeś ze słusznej drogi swego sprawiedliwego ojca. [przypis tłumacza]
Tyszkiewicz Łohojski, Janusz herbu Leliwa (1590–1649) — magnat, polityk, wojewoda kijowski. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Tyszkowicz Jan a. Iwan (zm. 1611) — także: Tyszkowic, Tyszkiewicz, Tyskiewicz; arianin, za odmowę złożenia przysięgi na Trójcę Świętą (arianie nie uznawali dogmatu o trzech osobach boskich) oskarżony o bluźnierstwo i herezję, torturowany (ucięto mu język, dłoń i nogę), skazany na karę śmierci i stracony; do odrzucenia apelacji powołującej się na tolerancję religijną zagwarantowaną przez konfederację warszawską z 1573 r. i wykonania wyroku przyczyniła się żona Zygmunta III Wazy, królowa Konstancja. [przypis edytorski]
Tytan — bóg słońca, syn Tytana Hiperiona. [przypis edytorski]
Tytan — Helios, bóg słońca i światła dziennego, przemierzający sklepienie niebieskie na rydwanie zaprzężonym w ogniste rumaki. [przypis redakcyjny]
Tytania, kłapouchy — w komedii Szekspira Sen nocy letniej tkaczowi Denko chochlik Puk zamienił głowę na głowę osła. Denko, oczekując powrotu wystraszonych towarzyszy, zaczął śpiewać, co zbudziło królową elfów Tytanię, która natychmiast się w nim zakochała. [przypis edytorski]
Tytania, królowa wróżek — Tytanię i Hippolitę często grała ta sama osoba. [przypis edytorski]
Tytania, Oberon, Puk — postaci ze Snu nocy letniej Szekspira; Ariel — postać z Burzy Szekspira. [przypis edytorski]
Tytania zakochana w oślej głowie — w komedii Szekspira Sen nocy letniej tkaczowi Denko chochlik Puk zamienił głowę na głowę osła. Denko, oczekując powrotu wystraszonych towarzyszy, zaczął śpiewać, co zbudziło królową elfów Tytanię, która natychmiast się w nim zakochała. [przypis edytorski]
tytaniczny — olbrzymi, ogromny; przym. od Tytanów — olbrzymów z mitologii greckiej. [przypis edytorski]
tytaniczny — olbrzymi, potężny, nadludzki; przym. od Tytanów, pierwszego pokolenia bogów, starszych od bogów olimpijskich. [przypis edytorski]
tytaniczny — tu: olbrzymi, potężny, nadludzki; od nazwy tytanów i tytanid (mit. gr.), dzieci Gai i Uranosa (tj. Ziemi i Nieba), będących pierwszym pokoleniem bogów; chcieli oni zdobyć niebo, więc Uranos walczył z nimi; ocalały jeden z tytanów Kronos, który odciął jądra Uranosowi i przejął władzę, był następnie ojcem Zeusa, najwyższego z bogów olimpijskich. [przypis edytorski]
tytani (mit. gr.) — bogowie z pokolenia olbrzymów poprzedzającego bogów olimpijskich; pokonani przez Zeusa i bogów olimpijskich w walce o panowanie nad światem. [przypis edytorski]
tytani (mit. gr.) — bogowie z pokolenia olbrzymów poprzedzającego bogów olimpijskich. [przypis edytorski]
tytani (mit. gr.) — dzieci Gai i Uranosa. Pierwsze pokolenie bogów, starsze od bogów olimpijskich. [przypis edytorski]
tytani (mit. gr.) — dzieci Uranosa i Gai, bogowie z pokolenia poprzedzającego bogów olimpijskich; pokonani przez Zeusa i bogów olimpijskich w walce o panowanie nad światem. [przypis edytorski]
Tytani (mit. gr.) — w mitologii synowie Nieba i Ziemi [Uranosa i Gai], którzy chcieli zdobyć niebiosa, lecz zostali przez Jowisza [właśc. Zeusa] porażeni piorunami; [nie wiadomo, o którego z Tytanów tu chodzi: może o Astrajosa, boga światła gwiazd i ojca bogów wiatru, lub o jednego z tytanów uosabiających ciała niebieskie: np. Saturna czy Heliosa; red. WL]. [przypis redakcyjny]
Tytanów, Uranosa płód i matki-Ziemi — Tytani byli synami Uranosa i Gai, tj. Ziemi. [przypis edytorski]
tytanobogi — tytani, bogowie greccy z pokolenia olbrzymów, poprzedzającego bogów olimpijskich; pokonani przez Zeusa i bogów olimpijskich w walce o panowanie nad światem. [przypis edytorski]
Tytanowe koło — słoneczne, bóg słońca nosił też nazwę Tytana. [przypis redakcyjny]
Tytan — powieść Jean Paul Richtera (1800). [przypis redakcyjny]
Tytan — słońce. [przypis edytorski]
Tytan — słońce. [przypis redakcyjny]
Tytan — słońce, wstępujące po Raku w znak Lwa. [przypis redakcyjny]
Tytan — tu: Helios, bóg słońca i światła dziennego, przemierzający sklepienie niebieskie na rydwanie zaprzężonym w ogniste rumaki; należał do grona tytanów, pierwszego pokolenia bogów, starszych od bogów olimpijskich. [przypis edytorski]
tytar (ukr.) — tu: starosta cerkiewny, odpowiedzialny za gospodarczy aspekt funkcjonowania parafialnej cerkwi. [przypis edytorski]
ty — te (daw. forma B.lm zaimka r.ż.). [przypis edytorski]
Tytios (mit. gr.) — jeden z gigantów, syn Zeusa i Gai lub Elary; został strącony do Tartaru za próbę gwałtu na Leto, matce Apollina i Artemidy; w ramach kary sępy wydziobują mu wciąż odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]
Tytios, Tantal, Iksjon — za swoje czyny cierpieli w świecie zmarłych wyrafinowane męki. [przypis edytorski]
tytle (z łac.) — litery. [przypis redakcyjny]
Tytona małżonka — Aurora; Wulkan na jej prośbę wykuł zbroję dla jej syna, Memnona. [przypis edytorski]
Tyton (mit. gr.) — mąż Eos (Jutrzenki), syn króla Troi Laomedona, obdarowany przez Zeusa nieśmiertelnością, lecz nie wieczną młodością; skurczył się ze starości tak, że zmienił się w świerszcza. [przypis edytorski]
Tyton — syn króla trojańskiego, Laomedonta, porwany przez jutrzenkę (Eos, Aurora), która uprosiła dlań od Jowisza nieśmiertelność, ale że zapomniała prosić o wieczną młodość, więc Tyton cały zesechł, skurczył się i stracił głos; bogini zamieniła go w konika polnego. [przypis redakcyjny]
tytuła — dziś M.lm: tytuły. [przypis edytorski]
Tytuł brzmi: „Rozpętanie piekła” — Dr. Adolf Ehrt und Dr. Julius Schweikert, Entfesselung der Unterwelt, Eckart Verlag, Berlin 1933. [przypis autorski]
tytuł doktora nauk przyrodniczych na mocy bardzo specjalnej rozprawy — Zob. Kobieta polska w nauce, Warszawa, Wydawnictwo Towarzystwa Zawodowego Kształcenia Kobiet. [przypis autorski]
tytułem, który wobec świata i trwa najdłużej, i najwięcej błyszczy — Tytuł poety. [przypis redakcyjny]
tytuł prince nie jest wyższy od tytułu duc — zaznaczyliśmy już wyżej, że polska tytulatura nie zna tej różnicy, tym samym zarówno tytuł Oriany de Guermantes (duchesse), jak Marii de Guermantes (princesse) wypadło tłumaczyć przez „księżna”. [przypis tłumacza]
tytuł — tu: znak (mowa o księżycu). [przypis redakcyjny]
tytuł zaczyna od „jaśnie” — w dawnej Polsce każdy urząd, choćby nominalny, dawał prawo do tytułu „jaśnie wielmożny”. [przypis redakcyjny]
tytuń (daw.) — dziś popr.: tytoń. [przypis edytorski]
tytuń (daw.) — dziś: tytoń. [przypis edytorski]
tytuń — dawna forma; dziś popr.: tytoń. [przypis edytorski]
tytuń (daw.) — tytoń. [przypis edytorski]
tytuń — dziś popr.: tytoń. [przypis edytorski]
tytuniem — dziś: tytoń. [przypis edytorski]
tytuniowy (daw.) — dziś: tytoniowy. [przypis edytorski]
Tytus Flawiusz (39–81 n.e.) — cesarz rzymski (od 79 n.e.), syn i następca Wespazjana; stłumił powstanie żydowskie, zdobył i zburzył Jerozolimę. [przypis edytorski]
Tytus Kwinkcjusz, częściej: Flamininus, właśc. Titus Quinctius Flamininus (229–174 p.n.e.) — wódz i polityk rzym.; pokonał Filipa V Macedońskiego w bitwie pod Kynoskefalaj (197 p.n.e.), rozstrzygając II wojnę macedońską; z upoważnienia senatu, który skłonił do tej decyzji, w 196 p.n.e. ogłosił na igrzyskach istmijskich w Koryncie niepodległość miast greckich. [przypis edytorski]
Tytus Liwiusz (59 p.n.e.–17 n.e.) — historyk rzymski. [przypis redakcyjny]
Tytus odparł, że czas łaski dla nich już minął… — oratio obliqua, którą Henkel zamienia na oratio recta. [przypis tłumacza]
Tytus (…) żywo współczuł jego wiekowi — Tytus urodził się w r. 41 n.e., Flawiusz w r. 37, więc byli nieomal rówieśnikami. [przypis tłumacza]
Tytus (zatem) — Ὁ μὲν Τίτος (N), Ὁ μὲν οὖν Τίτος (D). [przypis tłumacza]
ty — tu: te (dzisiejsze). [przypis edytorski]
Tytyr — bohater pierwszej sielanki Wergilego. [przypis redakcyjny]
Ty, Wespazjanie, będziesz Cezarem, ty Imperatorem, ty i twój syn. A teraz każ mnie jeszcze lepiej związać i zachowaj dla siebie samego — „Kiedy Józef, jeden ze znakomitszych brańców żydowskich, do więzienia był wsadzony, statecznie twierdził, że będzie z niego wkrótce uwolniony od Wespazjana, lecz gdy ten już zostanie cesarzem”, Swetoniusz, Żywot Wespazjana V (przekład Kwiatkowskiego). [przypis tłumacza]
Ty widzisz maskę nocy na mej twarzy… — Szekspir, Romeo i Julia, akt II, scena 2. [przypis edytorski]
Ty wierzysz, bracie — Tartufe próbuje jeszcze raz odegrać scenę z III-go aktu. [przypis tłumacza]
tywon — też: ciwun (na Litwie), podstarości (ekonom) w dobrach szlacheckich. [przypis redakcyjny]
ty żeś nawarzył — inaczej: ty naważyłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
tyżeś to — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy to ty. [przypis edytorski]
tyż (gw.) — też. Podwyższona wymowa głoski e. Podobne realizacje w tej opowieści: przyjiżdżały, wcześnij. [przypis edytorski]
tyż (gw.) — też. [przypis edytorski]
tyż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ty. [przypis edytorski]
tyż to (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czyż to ty, czy to ty. [przypis edytorski]
tyż to — konstrukcja z z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy to ty. [przypis edytorski]
tyż — ty z partykułą wzmacniającą -ż. [przypis edytorski]
tyż — ty z partykułą -ż. [przypis edytorski]
Tyzafern — „pierwszy rycerz” saraceński. [przypis redakcyjny]
tyzana (daw., z fr.) — ziółka, leczniczy napar z suszonych roślin. [przypis edytorski]
tyzanna, właśc. tyzana (daw., z fr.) — ziółka, leczniczy napar z suszonych roślin. [przypis edytorski]
Tyzbe pod morwą skryta, kiedy powróciła, Miecz kochanka z rozpaczy w sercu utopiła — podobnie, choć z użyciem trucizny zamiast miecza, kończy się Romeo i Julia, dramat pisany przez Shakespeare'a w tym samym czasie, co Sen Nocy Letniej. [przypis edytorski]
Tyzenhaus a. Tyzenhauz, Antoni (1733–1785) — podskarbi nadworny litewski, działacz gospodarczy; w zarządzanych przez siebie dobrach królewskich na Grodzieńszczyźnie zorganizował ok. 50 manufaktur; w Grodnie założył m.in. korpus kadetów, teatr, kilka szkół zawodowych oraz towarzyszący szkole medycznej ogród botaniczny, który po przeniesieniu zbiorów do Wilna został przekształcony w miejski ogród spacerowy. [przypis edytorski]
Tyzenhauz, Andrzej — łowczy litewski. [przypis redakcyjny]
tyz (gw.) — też. [przypis edytorski]
Tyzjasz, gr. Tisias (V. w. p.n.e.) — twórca, razem z Koraksem z Syrakuz, greckiej retoryki, sztuki przemawiania i oddziaływania na słuchaczy. [przypis edytorski]
Ty złemu nie ustępuj, lecz przeciw idź śmiało — przysłowiowe. [przypis edytorski]
Tyzyfona (mit. gr.) — siostra Alekto i Megery, jedna z Erynii. [przypis redakcyjny]
Tyzyfone — jedna z Furii, Erynii. [przypis edytorski]
Tyzyfone — jedna z furii, podsycająca nieopanowany gniew i szał bojowy. [przypis edytorski]
Tzw. prawa mechaniczne pojawiły się w konwencji dopiero podczas jej berlińskiej rewizji w 1908 roku, patrz szerzej niżej, oraz J. Ginsburg, S. Ricketson, International Copyright and Neighbouring Rights: The Berne Convention and Beyond, 2nd Edition, Oxford 2006, s. 99. [przypis autorski]
Tzw. zasada traktowania narodowego, wprowadzona w konwencji berneńskiej, zrównuje uprawnienia autorów zagranicznych z uprawnieniami, jakie mają obywatele kraju, w którym dochodzi się ochrony. [przypis autorski]
tzw. zło (…) ludzie wyobrażają sobie jak akt szczerej decyzji, na sposób Franciszka ze Zbójców, Jagona lub Ryszarda III — [Komentarz autora z Uwag.] Schopenhauer w Maksymach (sub [pod numerem] 29) między innymi tak pisze: „Natura nie postępuje tak jak poeci-partacze, którzy, mając przedstawić głupca lub łotra, biorą się do tego tak niezgrabnie, że niejako za każdą osobą widzi się autora, który ich zamysły i słowa wciąż dementuje i ostrzegającym głosem woła: »To jest łotr, to jest głupiec; nie wierzcie temu, co on mówi«. Przeciwnie, natura robi tak, jak Szekspir lub Goethe, w których dziełach każda osoba, choćby nawet szatan, ma słuszność, póki jest na scenie i przemawia; ponieważ skreślona jest tak obiektywnie, że mimo woli wciąga nas w koło swoich zamiarów i myśli i zmusza do sympatii; ponieważ tak jak wszystkie dzieła natury jest ona rozwinięciem pewnego wewnętrznego pierwiastka, wskutek czego jej czyny i słowa są naturalne, a więc i konieczne”. Tę prawdę powinno by się właściwie znać powszechnie i dziś nie ma takich poetów, o jakich tu Schopenhauer mówi. A jednak w potocznym życiu szafuje się ogólnikami: głupiec, idiota, łajdak, szuja itp. tak bezwzględnie i z takim przekonaniem, że dzieje się to chyba albo z lenistwa, albo dla własnego dobrobytu intelektualnego (patrz uwagę do [słów „do zwyczaju należało (…) pokpiwać sobie z arystokracji rodowej” w rozdziale VI]). [przypis autorski]
tzw. „zmysł wewnętrzny” — znajdujemy go już u Cycerona [Cyceron, Markus Tullius (106–43 przed Chr.), jako filozof eklektyk, ani samodzielny, ani stanowczy w swoich poglądach filozoficznych, ma jednak historycznie zasługę jako jasny interpretator filozofii greckiej wobec współziomków niewładających językiem greckim. Stosunkowo najmniej chwiejny jest Cyceron w etyce, gdzie twierdzi, że prawdy etyczne są nam przyrodzone i tkwią bezpośrednio w naszej świadomości. Wierzy w istnienie Boga, nieśmiertelność duszy i wolność woli. Dusza jest tym, co spostrzega za pomocą zmysłów. Posiada ona także zmysł wewnętrzny (tactus interior) w samowiedzy: „Sentit igitur animus se moveri: quod cum sentit, illud una sentit, se vi sua, non aliena moveri” (Tusc. Disp. Ks. 23, § 55; przyp. tłum.] jako tactus interior: „Acad. quaest.”, IV, 7. Wyraźniej u Augustyna [Augustinus, Aurelius (354–430): biskup, jeden z filozofów średniowiecza, który w owym czasie, gdy chrześcijańskiemu kościołowi przypadło w udziale zadanie intelektualnego kształcenia narodów europejskich, zogniskował w sobie nauki tego kościoła, urabiając z nich system naukowy. W ten sposób jego filozofia staje się filozofią kościoła chrześcijańskiego. Ówczesnym warunkom należy przypisać fakt, że dopiero na daleką czasową odległość zaczął się rozwijać ten zarodek filozofii przyszłości, że niespostrzeżona przez współczesnych przeszła filozofia, która zebrawszy i ostatecznie wykończywszy całą patrystyczną i hellenistyczną filozofię, zrobiła następnie krok naprzód. Dzieła Augustyna: Confessiones(autobiografia), Contra Academicos, De beata vita, De ordine, De quantitate animae, De libero arbitrio, De civitate Dei, libri XXII i in. Wobec zagadnienia wolności woli zajmuje stanowisko poniekąd deterministyczne, wbrew poglądom filozofii scholastycznej, która bez wolności woli obejść się nie mogła, gdyż tylko ta tłumaczyła upadek człowieka i utratę pierwotnego stanu niewinności. Augustyn opiera się na opatrzności boskiej. Ta opatrzność jednak, jako predestynacja, nie dopuszcza do wolnych postanowień (aktów woli), które by się mogły sprzeciwiać ustanowionemu z góry porządkowi rzeczy. Wola jest istotą wszystkiego: omnes nihil aliud quam voluntates sunt. Ale u Augustyna wolność tej woli nie jest zależna od funkcji rozsądku i obywa się bez powodujących racji świadomości; przyp. tłum.] De libero arbitrio, II., 3 sqq. Następnie u Kartezjusza [Kartezjusz, Renatus (Rene Descartes), tak zwany ojciec nowszej filozofii, ur. w r. 1596. zm. w r. 1650 w Sztokholmie. Zajmował się, prócz filozofią, także matematyką, fizyką i anatomią. Dzieła główne: Discours de la Methode, Meditationes de prima philosophia, Principia philosophiae, Traité des passions de l'ame. Na tytuł ojca filozofii zasłużył sobie Kartezjusz przez to, że żąda zupełnego nieopierania się na jakichkolwiek założeniach lub autorytetach. Nasamprzód powinniśmy o wszystkim wątpić. To „powątpiewanie metodyczne” ma nam wskazać, gdzie jest pewność. Pewność tę znajduje Kartezjusz w nas samych, którzy właśnie wątpimy i myślimy. My rzeczywiście jesteśmy. Stąd owo sławne cogito ergo sum. I w tym, że postawił zasadę samowiedzy w tej formie, tkwi druga zasługa Kartezjusza. Trzecią w końcu jest to, że przeciwstawił to cogito temu sum, tzn. myślenie bytowi, stwarzając tak zagadnienie, nad którym miała pracować cała filozofia po nim. (Rozwiązał je np. na swój sposób Hegel, wyprowadzając w swojej filozofii tożsamość bytu i myślenia); przyp. tłum.]: Principia philosophiae, IV, 190; całkowicie rozwinął go Locke. [przypis autorski]
ūgdžia — ugdo. [przypis edytorski]
ūkas — nuotaika. [przypis edytorski]
ūkas — perk.: aptemimas (akių). [przypis edytorski]
ūkėsas — gyventojas, pilie. [przypis edytorski]
ūkėsas — ūkininkas. [przypis edytorski]
