Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 472 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159855 przypisów.
tertulla (hiszp.) — przyjęcie. [przypis edytorski]
Tertullian, Tertullianus (Quintus Septimius Florens) — ur. 169 w Kartaginie, z rodziny pogańskiej, słynął w Rzymie jako prawnik, później przyjął chrzest i był prezbitrem w Kartaginie. Umarł 220. Z licznych jego dzieł treści apologetycznej, moralnej i dogmatyczno-polemicznej najważniejsze: De idolatria, Apologeticus, De anima, Libri duo ad nationes. [przypis autorski]
teruma — część zboża stanowiąca daninę dla Świątyni. [przypis tłumacza]
teruma — danina w naturze, którą otrzymywali kapłani. Teruma też musiała być czysta. [przypis tłumacza]
teruma — danina w naturze na rzecz beit hamidraszu. [przypis tłumacza]
teruma — opłata w naturze, w zbożu dla kapłana. [przypis tłumacza]
Te (…) rusztowanie — dziś popr.: to rusztowanie. [przypis edytorski]
Terzerolen — kleine Pistolen. [przypis edytorski]
teść z alpejskich gór, z grodu Moneka (…) zięć — Teść, Cezar, z którego córką ożeniony był Pompejusz, przybywający przez Alpy z Galii zaalpejskiej; z grodu Moneka, Herkulesa Monoecus, który miał świątynię na przylądku niedaleko Nicei (dziś Monako); zięć — Pompejusz. [przypis edytorski]
teści — dziś popr.: teściowej. [przypis edytorski]
tesaczek (starop.) — oręż, jak nóż myśliwski. [przypis redakcyjny]
Tesalczycy — mieszkańcy Tesalii, krainy hist. w północnej Grecji, nad M. Egejskim; jej główne miasto to Larysa. [przypis edytorski]
Tesalczyk — mieszkaniec Tesalii, jednego z państewek starożytnej Grecji. [przypis redakcyjny]
Tesalia — kraina hist. w północnej Grecji, nad M. Egejskim. [przypis edytorski]
Tesalia — kraina hist. w północnej Grecji, nad M. Egejskim; słynęła z hodowli koni. [przypis edytorski]
Tesalia — kraina hist. w północnej Grecji, nad M. Egejskim; w starożytności w większości jej miast-państw rządziła arystokracja. [przypis edytorski]
Tesalia — region w Grecji na południe od Macedonii. [przypis edytorski]
Tesalka — kobieta z Tesalii, krainy hist. w płn. Grecji, na południe od Macedonii. [przypis edytorski]
tesalonicki brzeg — port w Salonikach (dawne Tessalonika). [przypis redakcyjny]
tesalskich wróżek zaklęcia — Tesalia, region w północnej Grecji, w starożytności była uznawana za siedzibę czarownic. [przypis edytorski]
tesalski odyniec — dzik kalidoński, znany z greckiego podania [ogromny dzik, pustoszący ziemie króla Kalidonu; w polowaniu na to niebezpieczne zwierzę brało udział wielu bohaterów greckich; red. WL]. [przypis tłumacza]
te same mniej więcej rozmiary, co Malta lub Zante na Morzu Śródziemnym — Malta, wyspa położona na płd. od Sycylii, ma długość 27 km, szerokość 15 km, jej linia brzegowa liczy ok. 140 km, zaś powierzchnia ok. 250 km². Zante, ob. Zakintos, przy zach. wybrzeżu Grecji, ma długość 40 km, szerokość 20 km, ok. 120 km linii brzegowej oraz ok. 400 km² powierzchni. [przypis edytorski]
te same promienie, jakie rozpoznajemy w promieniowaniu wtórnym, wywołanym przez promienie Röntgena — [por.] Sagnac, These de doctorat. Curie et Sagnac, „Comptes rendus”, kwiecień 1900. [przypis autorski]
te same słowa (…) żegna się z nadzieją… — aluzja do Boskiej komedii Dantego, gdzie napis na bramie piekieł brzmiał: „Porzućcie wszelką nadzieję, wy, którzy tu wchodzicie” (III, 9). [przypis edytorski]
tesar (starop.) — stolarz, cieśla. [przypis edytorski]
tesar (starop.) — teszarz od ciosania, stolarz albo cieśla, który co z drzewa obcina. [przypis redakcyjny]
teskliwość (starop.) — tęskliwość, tęsknota. [przypis edytorski]
teskliwszy (starop.) — bardziej bolejący. [przypis redakcyjny]
teskliwy (starop.) — smutny; tęskniący. [przypis redakcyjny]
teskliwy (starop.) — stęskniony. [przypis edytorski]
tesknić (starop.) — rozpaczać. [przypis redakcyjny]
tesknica (starop.) — tęsknota, żal. [przypis redakcyjny]
tesknica (starop.; tu forma D. lp: tesknice) — ból, boleść, przykrość, męczarnia. [przypis redakcyjny]
te słodkie duchy (…) ich milczenie — Duchy w tym miejscu oczyszczenia, gdzie tylko miłością i ciągłym dążeniem do wiekuistego dobra płoną, wskazywać będą poetom prawdziwą drogę i ostrzegać, ażeby z niej nie zboczyli. Dlatego ich milczenie jest nieomylną wskazówką dla wędrujących po kręgu czyśćcowym. [przypis redakcyjny]
te słońce — dziś popr. forma: to słońce. [przypis edytorski]
Te słowa łatwiej mogły mi przejść przez gardło, choć nie bez bólu — fragment skreślony. [przypis tłumacza]
Te słowa: „wzdłuż brzegów Vivonne” (…) ona mnie okłamała — fragment dopisany. [przypis tłumacza]
te słowo — dziś popr.: to słowo. [przypis edytorski]
tesnica (starop.) — smutek. [przypis edytorski]
tesnica (starop.) — smutek; tu: cierpienie. [przypis edytorski]
Te souviens-tu? (fr.) — Pamiętasz? [przypis edytorski]
Tespie — miasto w Beocji, w wiecznej nienawiści z Tebami. [przypis tłumacza]
Tespis a. Tespis z Ikarii (VI w. p.n.e.) — grecki poeta i aktor, twórca tragedii, który wystawiając po wsiach dramaty, wykorzystywał czółno na kółkach (tzw. „wóz Tespisa”, uważany za pierwszy rekwizyt teatralny). [przypis edytorski]
Tespis (VI w. p.n.e.) — pierwszy grecki aktor, poeta, twórca tragedii; wprowadził pierwszego aktora rozwijającego dialog z chórem i przewodnikiem chóru, co zapoczątkowało dramat jako rodzaj literacki; swoje sztuki przedstawiał, przemieszczając się pomiędzy wioskami wozem. [przypis edytorski]
Tespis (VI w. p.n.e.) — pochodzący z Attyki pierwszy grecki aktor, poeta, twórca tragedii; wprowadził pierwszego aktora rozwijającego dialog z chórem i przewodnikiem chóru, co zapoczątkowało dramat jako rodzaj literacki; swoje sztuki przedstawiał, przemieszczając się pomiędzy wioskami wozem. [przypis edytorski]
Tessalia — kraina historyczna w Grecji, obecnie region administracyjny. [przypis edytorski]
Tessar — obiektyw fotograficzny złożony z czterech soczewek, zaprojektowany w zakładach Zeissa. [przypis edytorski]
tessera (z łac.) — kostka, płytka; pojedynczy element mozaiki. [przypis edytorski]
tesser — tabliczka z wyrytymi znakami, używana jako przepustka. [przypis edytorski]
Tessyńskie — Cieszyńskie. [przypis edytorski]
Testaceae (daw. biol.) — ameby skorupkowe, grupa jednokomórkowców wyróżniana w dawnych systemach klasyfikacji organizmów. [przypis edytorski]
Testament Polityczny — fr. Testament politique, dzieło, którego autorem jest Armand-Jean du Plessis de Richelieu (1585–1642), opublikowane w 1688 r. [przypis edytorski]
testament Słowackiego — Testament mój Juliusza Słowackiego kończy się słowami:
„Kto drugi tak bez świata oklasków się zgodzi
Iść?… taką obojętność, jak ja, mieć dla świata?
Być sternikiem duchami napełnionej łodzi
I tak cicho odlecieć, jak duch, gdy odlata?
Jednak zostanie po mnie ta siła fatalna,
Co mi żywemu na nic, tylko czoło zdobi;
Lecz po śmierci was będzie gniotła niewidzialna,
Aż was, zjadacze chleba — w aniołów przerobi.”
[przypis edytorski]
testament — zdaniem historyków Antoniusz przejął dokumenty z kancelarii Cezara. [przypis edytorski]
Testament zdychającego — Zob. na końcu Dodatek. [przypis edytorski]
testantur (łac.) — świadczą. [przypis redakcyjny]
testator — robiący zapis, zostawiający testament. [przypis redakcyjny]
testator — spadkodawca. [przypis edytorski]
Testes iniqui (łac.) — Ps 31, 11: „Uwielbiają go wszyscy królowie”. [przypis tłumacza]
Testiada (mit. gr.) — Altea, córka Testiosa, matka Dejaniry i Meleagra. Mojry, boginie losu, wskazały jej żagiew, z którą ściśle był związany los życia jej syna: będzie żył dopóty, dopóki nie spali się żagiew. Matka natychmiast zagasiła żagiew i schowała ją. Dziecko wyrosło na bohatera. Podczas słynnego polowania na dzika kaledońskiego Meleager poróżnił się z wujami i zabił ich. Zagniewana matka wrzuciła żagiew do ognia; żagiew spłonęła, a wraz z nią skończyło się i życie Meleagra. [przypis redakcyjny]
Testilis — wieśniaczka z Eklogi Wergiliusza. [przypis tłumacza]
testimonia vitae (łac.) — świadectwem życia. [przypis redakcyjny]
testimoniów — świadectw. [przypis redakcyjny]
testimonium (łac.) — świadectwo. [przypis edytorski]
testimonium (łac.) — świadectwo. [przypis redakcyjny]
testimonium recedendo a sacrificio missae (łac.) — świadectwo zaraz po odprawieniu mszy świętej. [przypis redakcyjny]
Testolini — wenecki twórca szkła artystycznego z przełomu XIX i XX w. [przypis edytorski]
testować (daw.) — pisać testament. [przypis edytorski]
testy Terman-Binet, dziś raczej: testy Stanford-Binet — testy inteligencji, bazujące na pionierskim opracowaniu fr. psychologów Alfreda Bineta (1857–1911) i Théodore'a Simona (1872–1961), a uzupełnione przez amer. psychologa Lewisa Termana (1877–1956). [przypis edytorski]
te swoje różne kłopoty — dziś popr.: tych swoich różnych kłopotów. [przypis edytorski]
teszno (daw.) — nieprzyjemnie; tęskno. [przypis edytorski]
teszno (daw.) — tęskno; nieprzyjemnie. [przypis edytorski]
teszny (starop.) — smutny, strapiony. [przypis redakcyjny]
tetanos (gr.) — tężec. [przypis edytorski]
Tetaui — Iczitaui, miasto na zachodnim brzegu Nilu ok. 30 km na południe od Memfis, niedaleko dzisiejszego al-Liszt. [przypis edytorski]
Tetes-de-moineau (frz.) — Nußkohle. [przypis edytorski]
Tetidijon — Tetydion; jako poświęcony Tetydzie, jednej z nereid w mit. gr., matce Achillesa. [przypis edytorski]
Tetmajer, Kazimierz (1865–1940) — czołowy poeta Młodej Polski. [przypis edytorski]
Tetmajer, Kazimierz (1865–1940) — czołowy poeta Młodej Polski. [przypis redakcyjny]
Tetmajer, Ludwika — należąca do znanej galicyjskiej rodziny krewna Kazimierza Przerwy-Tetmajera. [przypis edytorski]
Tetmajer pisał, że „zamiast idei odżywczych, które by utleniały krew naszą i budziły silne, młode jej tętno, pierś nam duszą zużyte prądy przeszłości” — Zamiast programu, „Ognisko” 1889, nr 1. [przypis autorski]
Tetmajer-Przerwa, Kazimierz (1865–1940) — czołowy poeta Młodej Polski; zasłynął jako autor erotyków, a także piewca przyrody Tatr i popularyzator folkloru podhalańskiego; przyrodni brat Włodzimierza Tetmajera, stanowił prototyp postaci Poety z Wesela Wyspiańskiego; jego ojciec, Adolf Tetmajer, brał udział w powstaniu listopadowym i styczniowym; matka, Julia Grabowska, należała do tzw. koła entuzjastek skupionych wokół Narcyzy Żmichowskiej; podczas studiów na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (1884–1886) zaprzyjaźnił się z Lucjanem Rydlem, Stanisławem Estreicherem i Ferdynandem Hoesickiem; publikował w „Kurierze Polskim” (współredaktor 1889–1893), „Tygodniku Ilustrowanym”, „Kurierze Warszawskim” i krakowskim „Czasie”; był wieloletnim sekretarzem Adama Krasińskiego; w czasie I wojny światowej związany z legionami Piłsudskiego (redagował pismo „Praca Narodowa”), po wojnie zaangażował się w spór polsko-czechosłowacki o linię graniczną w Tatrach, był organizatorem Komitetu Obrony Spisza, Orawy i Podhala oraz prezesem Komitetu Obrony Kresów Południowych; w 1921 został prezesem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich, a w 1934 członkiem honorowym Polskiej Akademii Literatury; w drugiej połowie życia ciężko chorował: powikłania wywołane kiłą doprowadziły do zaburzeń psychicznych (które ujawniły się już podczas obchodów 25-lecia jego twórczości w 1912 r.), a następnie do utraty wzroku; pod koniec życia egzystował dzięki ofiarności społecznej, umożliwiono mu mieszkanie w Hotelu Europejskim w Warszawie, skąd został eksmitowany w styczniu 1940 r. przez okupacyjne władze niemieckie; zmarł w Szpitalu Dzieciątka Jezus z powodu nowotworu przysadki mózgowej oraz niewydolności krążenia; najważniejsze dzieła Tetmajera to m.in.: Na Skalnym Podhalu (1910), Legenda Tatr (1912); wiersze: Eviva l'arte; Hymn do Nirwany; Koniec wieku XIX; Prometeusz; Lubię, kiedy kobieta; Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej; Pieśń o Jaśku zbójniku; List Hanusi; spośród jego obfitej twórczości poetyckiej najistotniejsze dla historii literatury pozostają wiersze z drugiej (1894), trzeciej (1898) i czwartej (1900) serii Poezji Kazimierza Tetmajera, oddające ducha dziewiętnastowiecznego dekadentyzmu, pesymizmu egzystencjalnego, fascynacji myślą Schopenhauera i Nietzschego oraz mitologią i filozofią indyjską, które właściwe było pokoleniu Tetmajera, szczególnie młodopolskiej bohemie; pisał również dramaty (Zawisza Czarny, Rewolucja, Judasz) oraz nowele i powieści (Ksiądz Piotr; Na Skalnym Podhalu; Legenda Tatr; Z wielkiego domu; Panna Mery). [przypis edytorski]
Tetmajer-Przerwa, Kazimierz (1865–1940)— czołowy poeta Młodej Polski; zasłynął jako autor erotyków, a także piewca przyrody Tatr i popularyzator folkloru podhalańskiego. [przypis edytorski]
Tetmajer, Włodzimierz (1861–1923) — artysta malarz, działacz ludowy i polityk. [przypis edytorski]
Tetmajer, Włodzimierz (1861–1923) — artysta malarz, działacz ludowy i polityk. [przypis redakcyjny]
Tetmajer, Włodzimierz (1862–1923) — malarz, polityk i literat, ożeniony z chłopką z Bronowic, posłużył Wyspiańskiemu za prototyp Gospodarza w Weselu. Przyrodni brat poety Kazimierza Tetmajera. [przypis edytorski]
tetragram (gr.: czteroliterowiec) — określenie imienia własnego Boga w Biblii, jako zapisywanego czterema literami hebrajskimi: JWHH. [przypis edytorski]
tetragrammaton (gr.) a. tetragram (gr.: czteroliterowiec) — określenie imienia własnego Boga w Biblii, zapisywanego czterema literami hebrajskimi: JWHH; etymologia i pierwotna wymowa tetragramu jest nieznana, współcześnie na ogół przyjmuje się formę Jahwe. [przypis edytorski]
tetralogia — cykl składający się z czterech dzieł. [przypis edytorski]
tetrametr trocheiczny — starożytna miara wiersza, w której wers liczy cztery trocheje; trochej to stopa (sekwencja sylab) składająca się z sylaby długiej i krótkiej, czemu w języku polskim odpowiada stopa złożona z sylaby akcentowanej i nieakcentowanej. [przypis edytorski]
tetrametry — wiersze składające się z czterech dwustopówek, czyli tzw. miar trocheicznych. Trochej jest to stopa składająca się ze zgłoski długiej i krótkiej, czemu w językach nowożytnych odpowiada stopa złożona ze zgłoski akcentowanej i nieakcentowanej. Takich stóp ma tetrametr osiem (4x2 trocheje), np.: „Drodzy moi kopijnicy, cni żołnierze! Hej, do dzieła!” (Ajschylos, Dzieje Oresta, w przekładzie Kasprowicza, Lwów 1908, str. 83). [przypis tłumacza]
tetrarcha — pierwotnie pan czwartej części kraju, następnie tytuł drobniejszych władców. [przypis tłumacza]
tetrarcha (z gr.) — tu: władca jednej z czterech krain, na które zostało podzielone królestwo Heroda Wielkiego po jego śmierci; jednym z nich był Herod Antypas, tetrarcha Galilei i Perei. [przypis edytorski]
tetrarchia Warusa — u Dindorfa επαρχία, wobec czego uwaga Clementza niepotrzebna. [przypis tłumacza]
tetratka — sąsiuvinis. [przypis edytorski]
tetrica (…) iocularibus — Sidonius Apollinaris, Epistulae I, 9. [przypis tłumacza]
tetryczeć — stawać się tetrykiem, człowiekiem zgorzkniałym i zgryźliwym. [przypis edytorski]
tetryczny (daw.) — zgorzkniały, zgryźliwy, gderliwy; właściwy tetrykowi. [przypis edytorski]
tetryk — człowiek zgorzkniały, zgryźliwy, zrzędliwy. [przypis edytorski]
tetryk — człowiek zrzędliwy, marudny, ponury, schorowany. [przypis edytorski]
