Przypisy

charłaczy (daw.) — upośledzony, niedorozwinięty, niezdrowy; tu przen.: ubogi duchowo i intelektualnie. [przypis edytorski]

charłak — człowiek schorowany, mizerny, mizerak; tu: biedak. [przypis edytorski]

charłak — człowiek w stadium wyniszczenia organizmu (charłactwa) na skutek chronicznego niedożywienia, powodującego znaczny spadek masy ciała, utratę podskórnej tkanki tłuszczowej, zmniejszenie objętości mięśni, a następnie również organów wewnętrznych. [przypis edytorski]

charłak — człowiek wyniszczony chorobą; cherlak, mizerak. [przypis edytorski]

Charlemagne — francuski zapis imienia Karola Wielkiego (742 lub 747–814), króla Franków, a od roku 800 cesarza Imperium Rzymskiego. [przypis edytorski]

Charles Albert de Longueval, trzeci hrabia Bucquoy (1607–1663) — pełnił wysokie rangą funkcje wojskowe i cywilne w hiszpańskich Niderlandach; podczas wojny trzydziestoletniej walczył jako dowódca hiszpańskiej jazdy. [przypis edytorski]

Charles Chesnelong (1820–1899) — fr. polityk, senator, jeden z przywódców partii legitymistów, orędownik powrotu monarchii w osobie Henryka d'Artois. [przypis edytorski]

Charles-Claude Genest (1639–1719) — pisarz i duchowny fr., członek Akademii Francuskiej. [przypis edytorski]

Charles George Gordon (1833–1885) — generał i administrator brytyjski w epoce kolonialnej. [przypis edytorski]

Charles Leconte de Lisle (1818–1894) — fr. poeta i filozof, przedstawiciel parnasizmu. [przypis edytorski]

Charles Montalembert (1810–1870) — dziennikarz, historyk i polityk fr, zwolennik katolicyzmu liberalnego. [przypis edytorski]

Charles Nodier (1780–1844) — francuski pisarz, krytyk, prekursor romantyzmu; Teresa Aubert i ukazana tam relacja miłosna posłużyła do jakiegoś stopnia ukształtowaniu sceny pożegnalnej Lilli z Lelum. [przypis edytorski]

charleston — taniec towarzyski, popularny w latach 20. i 30. XX wieku. [przypis edytorski]

Charlet, Nicolas Toussaint (1792–1845) — francuski malarz i grafik. [przypis edytorski]

Charlie Chaplin, (…) Buster Keaton i Harry Langdon — amerykańscy komicy kina niemego; byli jednocześnie reżyserami i scenarzystami. [przypis edytorski]

Charlottetown — stolica Wyspy Księcia Edwarda. [przypis edytorski]

charmant garçon (fr.) — czarujący chłopiec. [przypis edytorski]

charme (fr.) — czar, urok. [przypis edytorski]

charme (fr.) — wdzięk. [przypis edytorski]

Charmes-Chambertin — gatunek czerwonego wina francuskiego z Burgundii. [przypis edytorski]

charmeur (fr.) — człowiek czarujący, uwodzicielski. [przypis edytorski]

charmeur (fr.) — mężczyzna pełen uroku. [przypis edytorski]

charmeur (fr.) — uwodziciel a. zaklinacz. [przypis edytorski]

Charmian a. Charmion (gr. Χάρμιον, od χαρμα: radość) — zaufana służąca i doradczyni Kleopatry VII, ostatniej królowej Egiptu. [przypis edytorski]

Charmides (zm. 403 p.n.e.) — ateński polityk, w czasach rządów tzw. trzydziestu tyranów należał do dziesiątki osób odpowiedzialnych za port w Pireusie; uczeń Sokratesa; syn Glaukona, młodszy brat matki Platona, Periktione; osierocony, wychowany przez swojego stryjecznego brata Kritiasa, zginął razem z nim w przegranej bitwie pod Munichią, broniąc rządów trzydziestu tyranów przed ateńskimi wygnańcami walczącymi o przywrócenie demokracji. [przypis edytorski]

Charolais, właśc. Karol de Bourbon, hrabia Charolais (1700–1760) — francuski arystokrata, książę krwi; nie miał legalnego potomstwa, po jego śmierci hrabstwo Charolais stało się częścią ziem królewskich. [przypis edytorski]

Charondas (VI w. p.n.e.) — gr. filozof i prawodawca ojczystego miasta Katana na Sycylii. Jego prawa przyjęły również inne kolonie gr. [przypis edytorski]

Charondas (VI w. p.n.e.) — gr. filozof i prawodawca ojczystego miasta Katana na Sycylii; jego prawa przyjęły również inne kolonie greckie na Sycylii i w płd. części Płw. Apenińskiego. [przypis edytorski]

Charon (mit. gr.) — przewoźnik, przeprawiający dusze zmarłych do Hadesu. [przypis edytorski]

Charon (mit. gr.) — przewoźnik, przeprawiający dusze zmarłych przez podziemną rzekę do krainy umarłych. [przypis edytorski]

Charon (mit. gr.) — przewoźnik przeprawiający dusze zmarłych przez podziemną rzekę do krainy umarłych. [przypis edytorski]

Charon (mit. gr.) – przewoźnik, przeprawiający dusze zmarłych przez podziemną rzekę do krainy umarłych. Starożytni Grecy kładli swoim zmarłym na języku obola, drobną monetę, jako zapłatę dla Charona. [przypis edytorski]

Charon (mit. gr.) — sługa Hadesa-Plutona, przewoził dusze zmarłych przez podziemną rzekę Styks do krainy umarłych. Starożytni Grecy kładli swoim zmarłym na języku obol, drobną monetę, jako zapłatę dla Charona. [przypis edytorski]

Charron, Pierre (1541–1603) — francuski filozof i teolog katolicki, uczeń i przyjaciel Montaigne'a, nadworny kaznodzieja Małgorzaty de Valois, żony króla Henryka IV Burbona; przedstawiał kontrowersyjną formę sceptycyzmu, postulował oddzielenie etyki od religii i traktowanie jako niezależnej dyscypliny filozoficznej. [przypis edytorski]

Charta libertatis, Magna Charta Libertatum (łac.) — Wielka Karta Swobód, ogłoszona w Anglii w r. 1215. [przypis edytorski]

Charta Magna, Ustawa Kardynalna, Karta Swobód — dokumenty stanowiące kamienie milowe prawodawstwa i ustroju państwowego w Anglii. [przypis edytorski]

chart — pies myśliwski. [przypis edytorski]

Chartres — miejscowość we Francji, słynna ze średniowiecznej gotyckiej katedry z XII–XIII w., w której znajduje się ponad 160 kolorowych witraży o łącznej powierzchni 2600 m². [przypis edytorski]

chartreuse — francuski likier ziołowy. [przypis edytorski]

chartreuse — francuski likier ziołowy. [przypis edytorski]

chartu — dziś popr. forma C. lp r.m.: chartowi. [przypis edytorski]

Chartum — stolica Sudanu. [przypis edytorski]

Charwat — dziś popr.: Chorwat (jeszcze dawniejsza forma brzmiała: Karwat). [przypis edytorski]

Charybda a. Charybdis (mit. gr., gr. Χάρυβδις) — potwór morski wchłaniający, a następnie wypluwający masy wody morskiej; pierwotnie córka Posejdona i Gai, przemieniona przez Zeusa w potwora za żarłoczność i chciwość; wraz ze Skyllą wspomniana w Odysei Homera: obie zagrażały żeglarzom i ich okrętom po dwóch stronach Cieśniny Mesyńskiej (a. w pobliżu przylądka Skylla w płn.-zach. Grecji). [przypis edytorski]

Charybda (mit. gr.) — potwór morski, pochłaniający wszystko, nad wodą widoczny jedynie za sprawą uruchamianego przezeń wiru, pilnujący Cieśniny Sycylijskiej, podobnie jak Scylla. [przypis edytorski]

Charybdis a. Charybda (mit. gr., gr. Χάρυβδις) — potwór morski wchłaniający, a następnie wypluwający masy wody morskiej; pierwotnie córka Posejdona i Gai, przemieniona przez Zeusa w potwora za żarłoczność i chciwość; wraz ze Skyllą wspomniana w Odysei Homera: obie zagrażały żeglarzom i ich okrętom po dwóch stronach Cieśniny Mesyńskiej (a. w pobliżu przylądka Skylla w płn.-zach. Grecji). [przypis edytorski]

Charyta (mit. gr.) — bogini wdzięku. Zwykle jako żonę Hefajstosa przedstawiano Afrodytę, boginię miłości. [przypis edytorski]

Charytki — gr. Charyty, rzym. Gracje: boginie wdzięku, piękna i radości. [przypis edytorski]

Charytki (mit. gr.) — boginie radości życia, zabawy i urody. [przypis edytorski]

Charyty — boginie wdzięku i radości. [przypis edytorski]

Charyty (mit. gr.) — boginie piękna, wdzięku i radości. [przypis edytorski]

Charyty (mit. gr.) — boginie wdzięku i piękna. [przypis edytorski]

Charyty (mit. gr.) — boginie wdzięku, piękna i radości: Aglaja tj. Promienna, Eufrozyna tj. Rozumna i Taleja czyli Kwitnąca; towarzyszki Afrodyty, ale również Dionizosa, gustowały w wesołej zabawie, opiekowały się szczególnie piękną młodzieżą; w mit. rzym. ich odpowiednikiem są Gracje. [przypis edytorski]

Charyty (mit. gr.) — boginie wdzięku, piękna i radości. [przypis edytorski]

Charyty (mit. gr.) — Gracje, boginie wdzięku i piękna. [przypis edytorski]

Charyty (mit. gr.) — Gracje, boginie wdzięku i radości. [przypis edytorski]

Charyty (mit. gr.) — trzy boginie wdzięku, piękna i radości (w mit. rzym. Gracje): Aglaja („Promienna”, patronka splendoru towarzyskiego), Eufrozyna („Rozumna”, patronka towarzyskiej wesołości) i Taleja („Kwitnąca”, symbolizująca kwitnące życie); córki Zeusa i Hery (a. Heliosa i Ajgle), towarzyszki Afrodyty, którą ubierały, towarzysząc codziennej toalecie porannej bogini miłości; czczone w Atenach, Sparcie, Pafos i Orchomenos w Beocji, obchodzono ku ich czci święto, Charytezje; były przedstawiane w udrapowanych długich szatach, pięknie ufryzowane (później nagie), trzymające się za ręce, uczestniczące w zabawach z muzyką i tańcem; ich atrybutami były: róża, mirt, instrumenty muzyczne, jabłko lub flakonik z wonnym olejkiem, czasem kłosy lub maki; patronowały sztukom pięknym i rękodziełu, szczególnie opiekowały się piękną młodzieżą. [przypis edytorski]

Charyty (mit. gr.) — trzy siostry, córki Zeusa, boginie wdzięku, piękna i radości. [przypis edytorski]

chasa — banda, zbrojny tłum. [przypis edytorski]

chassé croisé (fr.) — figura w tańcu polegająca na zamianie pozycji, podczas której tancerze mijają się, przechodząc na przeciwne strony. [przypis edytorski]

chassé croisé (fr.; lm chassés croisés) — figura w tańcu polegająca na zamianie pozycji, podczas której tancerze mijają się, przechodząc na przeciwne strony. [przypis edytorski]

chassé-croisé (fr.) — skrzyżowanie się. [przypis edytorski]

Chassériau, Théodore (1819–1856) — fr. malarz okresu romantyzmu. [przypis edytorski]

chassepot — fr. jednostrzałowy karabin iglicowy z drugiej połowy XIX wieku. [przypis edytorski]

chasses (z fr.) — chodzi zapewne o figury taneczne: chasse-croise, czyli wymijanie się, zmiana miejsc. [przypis edytorski]

chasseurs alpins (fr.) — strzelcy alpejscy; piechota francuska, specjalizująca się w walce w górach. [przypis edytorski]

chastement (fr.) — w czystości. [przypis edytorski]

chasyd — członek ruchu mistyczno-religijnego w judaizmie, utworzonego w połowie XVIII w. przez Izraela Baal Szemtowa, kładącego główny nacisk na osobistą modlitwę. [przypis edytorski]

chasyd — pobożny Żyd, członek ruchu mistyczno-religijnego utworzonego w połowie XVIII wieku przez Izraela Baal Szemtowa. [przypis edytorski]

chasydyzm — ruch mistyczno-religijny w judaizmie, utworzony w poł. XVIII w. przez Izraela Baal Szemtowa z Podola, kładący główny nacisk na osobistą modlitwę. [przypis edytorski]

chasyd (z hebr. chasid: pobożny) — wyznawca chasydyzmu, pobożnościowego ruchu o charakterze mistycznym w judaizmie, powstałego w XVIII w. na płd.-wsch. terenach Rzeczpospolitej. [przypis edytorski]

chasydzi — spolszczone hebr. chasidim, dosł.: pobożni; nazwa zwolenników chasydyzmu, ruchu mistyczno-religijnego, który powstał w Polsce w drugiej poł. XVIII w., a którego założycielem był rabi Israel Baal Szem Tow (1700–1760) z Podola; chasydyzm przeciwstawiał się rabinicznemu judaizmowi, kładąc nacisk na osobistą modlitwę; mistyczne zjednoczenie z Bogiem miały zapewnić ekstatyczne śpiewy i tańce. [przypis edytorski]

chasydzi — spolszczone hebr. chasidim, dosł.: pobożni; nazwa zwolenników chasydyzmu, ruchu mistyczno-religijnego, który powstał w Polsce w drugiej poł. XVIII w., a którego założycielem był rabi Israel Baal Szem Tow (1700–1760) z Podola; chasydyzm przeciwstawiał się rabinicznemu judaizmowi, kładąc nacisk na osobistą modlitwę; mistyczne zjednoczenie z Bogiem miały zapewnić ekstatyczne śpiewy i tańce. [przypis edytorski]

chaszcza — dziś: gąszcz. [przypis edytorski]

Chata indyjska — właściwie: Chatka indyjska autorstwa Bernardina de Saint-Pierre'a. [przypis edytorski]

chata Norny — w niektórych wydaniach listów Słowackiego: chata Normy, zapewne tytułowej bohaterki opery tragicznej z tekstem Felice Romaniego i muzyką Vincenza Belliniego (premiera w 1831), arcykapłanki galijskiej, usiłującej z powodów osobistych powstrzymać rodaków przed powstaniem przeciwko Rzymianom. [przypis edytorski]

„Chata” — pismo, wydawane we Lwowie w latach 1870–1879. [przypis edytorski]

Chata Wuja Toma — powieść amerykańskiej autorki Harriet Beecher Stowe, wydana w 1852, poruszająca temat niewolnictwa w ówczesnych Stanach Zjednoczonych. [przypis edytorski]

Chata wuja Toma — powieść amerykańskiej autorki Harriet Beecher Stowe, wydana w 1852, poruszająca temat niewolnictwa w ówczesnych Stanach Zjednoczonych; jej tytułowym bohaterem jest niewolnik zwany wujem Tomem. [przypis edytorski]

Chateaubriand de, François-René (1768-1848) — fr. pisarz i polityk, autor m.in. powieści poetyckiej René oraz opowiadania Atala, czyli Miłość dwojga dzikich na pustyni. [przypis edytorski]

Chateaubriand, François-René (1768–1848) — francuski pisarz, dyplomata i polityk. [przypis edytorski]

Chateaubriand, François-René (1768–1848) — francuski pisarz, dyplomata i polityk. [przypis edytorski]

Chateaubriand, François-René (1768–1848) — francuski pisarz, polityk i dyplomata, urodzony w Saint-Malo. [przypis edytorski]

Chateaubriand, François-René de (1768–1848) — francuski pisarz, dyplomata i polityk. [przypis edytorski]

Chateaubriand, François-René de (1768–1848) — francuski pisarz, dyplomata, polityk, wywodzący się z arystokracji. Uważany za twórcę romantyzmu w literaturze francuskiej, autor poetyckiej apologii chrześcijaństwa Duch wiary chrześcijańskiej (1802). [przypis edytorski]

Chateaubriand, François-René de (1768–1848) — francuski pisarz i polityk, inicjator romantyzmu w literaturze francuskiej. [przypis edytorski]

Chateaubriand, François-René de (1768–1848) — francuski pisarz i polityk, inicjator romantyzmu w literaturze francuskiej; rozgłos przyniosły mu opowiadania z życia Indian: Atala i René, z nastrojowymi opisami piękna dzikiej przyrody. [przypis edytorski]

Chateaubriand, François René de (1768–1848) — francuski pisarz i polityk, inicjator romantyzmu w literaturze francuskiej; rozgłos przyniosły mu opowiadania z życia Indian: Atala i René, z nastrojowymi opisami piękna dzikiej przyrody; autor m.in. apologii chrześcijaństwa Duch wiary chrześcijańskiej (Génie du christianisme, 1802). [przypis edytorski]

Chateaubriand, François-René de (1768–1848) — francuski pisarz i polityk, inicjator romantyzmu w literaturze francuskiej; rozgłos przyniosły mu dzieła opisujące życie Indian oraz piękno dzikiej przyrody: powieść poetycka René oraz opowiadanie Atala. [przypis edytorski]

Chateaubriand, François René de (1768–1848) — francuski pisarz i polityk, inicjator romantyzmu w literaturze francuskiej; rozgłos przyniosły mu opowiadania z życia Indian: Atala i René, z nastrojowymi opisami piękna dzikiej przyrody; autor m.in. apologii chrześcijaństwa Duch wiary chrześcijańskiej (Génie du christianisme, 1802). [przypis edytorski]

Chateaubriand, François-René de (1768–1848) — fr. polityk i pisarz; także: nazwana na jego cześć potrawa, befsztyk wołowy. [przypis edytorski]

Chateaubriand, François-René de (1768–1848) — pisarz, dyplomata i polityk fr.; prekursor romantyzmu w literaturze fr., autor m.in. dzieł, które przyniosły mu rozgłos, opisujących życie Indian oraz piękno dzikiej przyrody: powieści poetyckiej René oraz opowiadania Atala, czyli Miłość dwojga dzikich na pustyni, a także ważnej dla konserwatyzmu europejskiego poetyckiej apologii chrześcijaństwa Duch wiary chrześcijańskiej. [przypis edytorski]

Chatham — notowane już w 2. poł. IX w. miasto w hrabstwie Kent w Anglii, położone u ujścia rzeki Medway do Morza Północnego; znajduje się w odległości ok. 35 mil (tj. ponad 56 km) od centrum Londynu. [przypis edytorski]

Chatka — fr. Le Chalet (Chatka w górach), opera francuskiego kompozytora Adolpha Adama z librettem Eugène'a Scribe'a i Anne Honoré Josepha Mélesville'a, z 1834. [przypis edytorski]

chatni — należący a. odnoszący się do chaty; z chaty. [przypis edytorski]

Chat-noir (fr.: czarny kot) — paryski kabaret funkcjonujący w latach 1881–1897, skupiający ówczesną bohemę artystyczną. Ważne zjawisko kulturalne, wpłynęło na atmosferę Paryża i całej Europy. [przypis edytorski]

Chat noir (fr.: czarny kot) — paryski kabaret funkcjonujący w latach 1881–1897, skupiający ówczesną bohemę artystyczną. Ważne zjawisko kulturalne, wpłynęło na atmosferę Paryża i całej Europy. [przypis edytorski]

Chat noir — (fr. „czarny kot”) popularny XIX-wieczny kabaret paryski, miejsce spotkań cyganerii. [przypis edytorski]

chatranka (gw. środ.) — patrol policyjny. [przypis edytorski]

chatranka (gw. środ., z jid.) — patrol policyjny; przeszukanie policyjne. [przypis edytorski]