Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159264 przypisów.
Sokrates sam wypomina przed sądem nazwisko Arystofanesa (..) (Plato…) — Jakob Burckhardt, Griechische Kulturgeschichte III, str. 288. [przypis tłumacza]
Sokrates — syn Sophroniskosa i Fainarety, ur. 469 r. przed Chr.; żył w Atenach, na ogół z dala od spraw publicznych, nauczając bezinteresownie do r. 399; w tym roku został oskarżony przez Anytosa, Meletosa i Lykona o bezbożność i psucie młodzieży i skazany na śmierć, którą poniósł w więzieniu. [przypis autorski]
Sokrates tak się usprawiedliwiał przed Perdikkasem — Marek Aureliusz pomieszał Perdikkasa z jego synem Archelaosem. Powinno więc to zdanie brzmieć: „przed Archelaosem, synem Perdikkasa”. Archelaos zapraszał Sokratesa na swój dwór do Macedonii. [Perdikkas II Macedoński, król Macedonii ok. 448–413 p.n.e.; Archelaos I Macedoński, panujący 413–399 p.n.e.; red.WL] [przypis tłumacza]
Sokrates — ur. około r. 470 przed Chr., filozofię swoją czerpał przede wszystkim z siebie, zwracając pilną uwagę na zadania, jakie wypływają z duchowego ustroju człowieka. Filozofia jego zogniskowała się więc w etyce, którą opiera na rozsądku i poznaniu. Wiedzę przeciwstawia mniemaniom, a istotą jej jest mu pojęciowe myślenie. Cnotę sprowadza Sokrates do wiedzy. Kto poznał, co dobre, musi to dobre czynić, a dobrowolnie nikt nie jest złym. Największą cnotą jest wiedza, czyli mądrość. Daje ona także największą szczęśliwość. Tak przybiera etyka Sokratesa rys eudajmonistyczny. Sokrates twierdzi więc, że wola zwraca się zawsze ku temu, co człowiek poznał jako dobre, a uczynek następuje potem w tym kierunku koniecznie. Narzuca się tu zestawienie ze Schopenhauerem samo przez się. Ten determinizm Sokratesa, zupełnie odrębny, bo jednostronny i nie oparty na zasadzie wystarczającej podstawy, posiada jednak punkt styczny z determinizmem Schopenhauera tam, gdzie idzie w ogóle o rolę intelektu w aktach woli, które są zależne od dwóch czynników, a jeden z nich (pobudka) pozostaje w zależności od poznania. Ale u Schopenhauera pozostaje jeszcze drugi czynnik (charakter), a etyka opiera się na metafizyce; gdy tymczasem Sokrates nie był przyjacielem takich i tym podobnych spekulacji. [przypis tłumacza]
Sokrates, warum treibst du keine Musik (niem.) — Sokratesie, dlaczego nie uprawiasz muzyki; cytat z Narodzin tragedii F. Nietschego, wyrażający wątpliwości Sokratesa, w jakim stosunku pozostaje wiedza i sztuka, to, co logiczne i to, co intuicyjne. [przypis edytorski]
Sokrates, zapytany co lepsze (…) — por. Diogenes Laertios, Sokrates [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, II, 33. [przypis tłumacza]
Sokrates zaś swym dumnym wystąpieniem (…) jeszcze więcej podburzył sędziów do skazania go — że obrona Sokratesa oburzyła i podrażniła sędziów i spowodowała wyrok potępiający, widać jasno z Apologii Platona. [przypis tłumacza]
Sokrates zaś tak mówił, jak myślał… — „Ptaki dają mi wskazówkę” jest tylko nieścisłym powiedzeniem, bo każdy wie, że to bóg za pośrednictwem ptaka daje poznać swą wolę. Sokrates dzieli przekonania ogółu, ale wyraża się ściślej niż ogół. [przypis tłumacza]
Sokrates zaś, zgodziwszy się na to zapatrywanie, że czynność jest dla ludzi pożytkiem i dobrem — Sokrates w myśl swej metody dąży naprzód do określenia pojęć, o których mowa. Gdy wszyscy rozmawiający zgadzają się na jedną definicję, można rozprawę prowadzić dalej. Wspomniany wiersz zawiera wyraz „czynność”. Co ten wyraz oznacza? Czynność określamy za pomocą cech dobra (moralnego) i pożyteczności; kto się na takie określenie godzi, ten żadnego zajęcia, nieposiadającego tych cech (a więc i złodziejstwa), nie zaliczy do „czynności”. [przypis tłumacza]
Sokrates zbliża się tu do twórców religii (jako jedyny wśród wszystkich Greków) — Nietzsche miał też bezsprzecznie słuszność, widząc w nim nieprawdziwego Helleńczyka, natomiast Platon jest znów na wskroś Grekiem. [przypis autorski]
Sokrates — znany filozof, nauczyciel Ksenofonta i Platona. We Wspomnieniach podaje autor, że Sokrates był przewodniczącym (epistates) a nie zwykłym prytanem, co jest ogromnie nieprawdopodobne: jego sprzeciw jako przewodniczącego byłby wywołał dalsze konsekwencje, gdyż nie byłoby przyszło do głosowania. [przypis tłumacza]
Sokrates z Niedowiar — w oryginale melijski, z wyspy Melos, ponieważ stamtąd był ów Diagoras ateista, wypędzony niedawno z Aten za bezbożność. [przypis tłumacza]
sołdacy — dziś popr.: sołdaci a. żołdacy (pogardl. o żołnierzach). [przypis edytorski]
sołdafon (ros.) — żołdak. [przypis redakcyjny]
sołdan (daw.) — sułtan. [przypis redakcyjny]
sołdatach — żołnierzach. [przypis redakcyjny]
sołdatiszki (ros.) — żołnierzyki. [przypis edytorski]
sołdat — pogardliwie o żołnierzu rosyjskim; wziąć kogoś w sołdaty: wziąć kogoś do wojska. [przypis edytorski]
sołdat (pogard.) — żołnierz, zwłaszcza rosyjski. [przypis edytorski]
sołdat (ros. солдат) — żołnierz. [przypis edytorski]
sołdat (ros.) — żołnierz. [przypis edytorski]
sołdat (ros.) — żołnierz, zwłaszcza niższy stopniem. [przypis edytorski]
sołdat (ros.) — żołnierz, zwłaszcza niższy stopniem; w sołdatach służyć: służyć w wojsku. [przypis edytorski]
sołdat (ros.) — żołnierz, zwłaszcza niższy stopniem; wziąć kogoś w sołdaty: wziąć kogoś do wojska. [przypis edytorski]
sołdat — żołnierz. [przypis edytorski]
sołdat (z ros.) — żołnierz. [przypis edytorski]
sołdat (z ros.) — żołnierz, zwł. niższy stopniem. [przypis edytorski]
sołhacy — straż przyboczna (łuczników sułtańskich). [przypis redakcyjny]
sołowej (ukr.) — słowik; przen. śpiewak. [przypis edytorski]
sołowiej (ros.) — słowik. [przypis edytorski]
Sołowijówka — wieś ukraińska, w obwodzie żytomierskim; 9 maja 1863 r. chłopi zaatakowali tu grupę polskich spiskowców pod dowództwem Antoniego Juriewicza, którzy rozdawali „Złotą hramotę”; Polacy nie stawiali oporu, zginęło dwunastu, pozostałych wydano Rosjanom. Zdarzenie to zniechęciło polskich ziemian na Ukrainie do zaangażowania się w powstanie styczniowe. [przypis edytorski]
Sołowjew, Władimir (1853–1900) — poeta, myśliciel i mesjanista rosyjski. [przypis edytorski]
Sołowjow, Aleksandr Konstantynowicz (1846–1879) — rosyjski rewolucjonista-narodnik; działając na własną rękę, 20 kwietnia 1879 dokonał nieudanego zamachu na cara Aleksandra II, został pojmany i stracony. [przypis edytorski]
Sołowjow, Władimir (1853–1900) — rosyjski filozof, poeta, publicysta i krytyk literacki; głosiciel sofiologii i możliwości poznania Absolutu jedynie przez jedność doświadczenia mistycznego, filozofii i nauki. [przypis edytorski]
Sołowki — Wyspy Sołowieckie na Białym Morzu. Przed rewolucją wielki monaster o bardzo surowej regule, do którego pielgrzymowały tłumy pobożnych z całej Rosji. [przypis autorski]
Sołtan, Adam (1792–1863) — pułkownik powstania listopadowego, emigrant; krewny i przyjaciel Krasińskiego, adresat ponad 200 skierowanych do niego listów poety. [przypis edytorski]
Sołtyk, Kajetan (1715–1788) — biskup krakowski. [przypis edytorski]
Sołtyk, Kajetan (1715–1788) — znany z dziwactw biskup krakowski. [przypis redakcyjny]
Sołtyk, Roman (1790 -1843) — polski oficer; od 1807 w armii Księstwa Warszawskiego; od 1810 podpułkownik, w 1812 adiutant gen. Michała Sokolnickiego, wstąpił do francuskiego sztabu generalnego; w bitwie pod Lipskiem dostał się do niewoli rosyjskiej; uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]
sołtystwo a. sołectwo (z niem. Schuldheiss: wiejski sędzia) — w daw. Polsce urząd sołtysa, zwierzchnika osadników nowo zakładanej wsi. Sołtys zarządzał pracą gromady, a w razie konfliktów przewodniczył sądom. Sołtystwo było dziedziczne. [przypis edytorski]
sołtys (z niem. Schultheiss) — naczelnik gminy. [przypis redakcyjny]
sola a. podeszwica (biol.) — gatunek przydennej ryby z grupy płastug. [przypis edytorski]
solacium (z łac.) — pociecha. [przypis edytorski]
sola (…) est — Cicero, De finibus bonorum et malorum, III, 7. [przypis tłumacza]
solano — suchy i gorący wiatr wschodni lub południowo-wschodni wiejący w południowej Hiszpanii znad wybrzeży afrykańskich. [przypis edytorski]
So lasst mich scheinen bis ich werde (niem.) — Więc pozwólcie mi świecić, dopóki jestem. [przypis edytorski]
Solca — wieś w woj. śląskim, w pow. zawierciańskim; w czasach zaborów w pow. olkuskim gub. kieleckiej, graniczącym od południa z Galicją. [przypis edytorski]
Solche Erfolche erreichen deutsche Molche (niem.) — Takie osiągnięcia mają tylko niemieckie Płazy. [przypis tłumacza]
soldateska — niezdyscyplinowani żołnierze. [przypis edytorski]
soldateska — pogardl.: niezdyscyplinowane, nieokrzesane wojsko; rządy militarystów. [przypis edytorski]
soldat inconnu (fr.) — nieznany żołnierz. [przypis edytorski]
soldats (fr.) — żołnierze. [przypis edytorski]
solda — wyprzedaż. [przypis edytorski]
sold — daw. drobna moneta włoska. [przypis edytorski]
sold — dawna drobna moneta włoska. [przypis edytorski]
sold — dawna moneta francuska, warta 1/20 liwra, czyli 12 denarów. [przypis edytorski]
sold — dawna moneta włoska. [przypis edytorski]
sold — dawna moneta włoska warta 12 denarów. [przypis edytorski]
sold — drobna moneta włoska. [przypis edytorski]
Solec — dzielnica Warszawy między Powiślem a Ujazdowem. [przypis edytorski]
solecyzm — błąd składniowy. [przypis edytorski]
Solecyzm — błąd składniowy. [przypis tłumacza]
Solejman — Salomon. [przypis edytorski]
solenna wotywa — msza uroczysta, odprawiana w szczególnej intencji. [przypis redakcyjny]
solennie — tu: z obowiązku. [przypis edytorski]
solenniter (łac.) — uroczyście. [przypis edytorski]
solenniter (łac.) — usilnie. [przypis redakcyjny]
solenniter super Romanorum perniciem (łac.) — uroczyście zgubę Rzymian. [przypis redakcyjny]
solenność — dokładność, staranność; tu: uroczysty a. urzędowy sposób wyrażania myśli. [przypis edytorski]
solenność — powaga, wzniosłość. [przypis edytorski]
solenność — tu: rzetelne, pełne szacunku staranie, staranność, dbałość o coś. [przypis edytorski]
solenny — poważny, uroczysty. [przypis edytorski]
solenny — tu: uroczysty. [przypis edytorski]
solenny — uroczysty; obowiązkowy, rzetelny. [przypis edytorski]
solenny — uroczysty. [przypis redakcyjny]
solenodon a. almik — owadożerny ssak z rzędu ryjówkokształtnych, prowadzący nocny tryb życia; ob. występuje wyłącznie na Haiti i na Kubie. [przypis edytorski]
solfatara (z wł. solfo: siarka) — obszar na terenie wulkanicznym, na którym z kraterów i szczelin wydobywają się na powierzchnię gorące wyziewy zawierające duże ilości siarki; także nazwa tych wyziewów. [przypis edytorski]
solfedżio, częściej: solfeż (z wł. solfeggio) — czytanie nut głosem, podstawowe ćwiczenie w nauce śpiewu. [przypis edytorski]
solfeggio a. solfeż — nauka i metoda czytania nut głosem. [przypis edytorski]
Solferino — bitwa z 24 czerwca 1859, w której siły francusko-włoskie odniosły zwycięstwo nad Austriakami. [przypis edytorski]
Solferino — miejscowość włoska, miejsce bitwy stoczonej 24 czerwca 1859 między wojskami francuskimi i piemonckimi a austriackimi. [przypis edytorski]
solferino — tu: rodzaj kapelusza a. być może jego kolor: czerwonofioletowy. [przypis edytorski]
solfeż — metoda treningu słuchu muzycznego. [przypis edytorski]
solide, relativement invariable (fr.) — solidny, trwały, względnie niezmienny. [przypis edytorski]
Solima — Jerozolima; zaczarowane palmy występują w Jerozolimie wyzwolonej Tassa. [przypis edytorski]
Solima — miasto Jerozolima; określenie dawniej używane w poezji (por. Ludovico Ariosto, Orland szalony, XVIII 71), wywodzące się z błędnego traktowania greckiej wersji nazwy miasta (Hierosolima, od hebrajskiego Jeruszalajim) jako złożenia wyrazów: Hiero-solima, tzn. święta Solima. [przypis edytorski]
Solima — miasto Jerozolima. [przypis redakcyjny]
Soliman — sułtan turecki, panował w Nicei; wypędzony stamtąd przez Krzyżowców, jeden z pierwszych bohaterów sarac. [przypis redakcyjny]
Solima (starop.) — Jerozolima. [przypis redakcyjny]
solipsyzm (filoz., z łac. solus ipse: ja sam) — stanowisko filozoficzne, według którego bezsprzecznie istnieje tylko jeden podmiot i przedmiot: własny poznający umysł („ja”), natomiast rzeczywistość: inni ludzie, rzeczy itd., są wytworami umysłu, zespołami subiektywnych wrażeń. [przypis edytorski]
solipsyzm — pogląd filozoficzny, zgodnie z którym istnieje tylko jednostkowy podmiot poznający. [przypis edytorski]
solipsyzm — pogląd, głoszący, że istnieje jedynie jednostkowy podmiot poznający, a cała rzeczywistość jest tylko zbiorem jego subiektywnych wrażeń. [przypis edytorski]
solipsyzm — pogląd subiektywno-idealistyczny głoszący, że istnieje jedynie jednostkowy podmiot poznający, a cała rzeczywistość jest tylko zbiorem jego subiektywnych wrażeń. [przypis edytorski]
solipsyzm — skrajny idealizm subiektywny, zakładający, że świat nie istnieje obiektywnie, a istnieją tylko nasze wyobrażenia o nim. [przypis edytorski]
solipsyzm (z łac. solus ipse: ja sam) — stanowisko filozoficzne, według którego istnieje tylko „ja” poznające; względnie, w wersji mniej radykalnej: tylko istnienie własnego „ja” można ponad wszelką wątpliwość udowodnić. [przypis edytorski]
solipsyzm — (z łac. solus ipse: ja sam); stanowisko filozoficzne, według którego istnieje tylko „ja” poznające (względnie, w wersji słabszej: tylko istnienie własnego „ja” można ponad wszelką wątpliwość udowodnić). [przypis edytorski]
soliród, Salicornia (biol.) — rodzaj roślin rosnących na zalewanych okresowo słoną wodą wybrzeżach mórz, na zasolonych moczarach itp.; popioły z salirodów przez długi czas wykorzystywano jako źródło sody do produkcji mydła i szkła. [przypis edytorski]
soliter a. tasiemiec — pasożyt układu pokarmowego. [przypis edytorski]
soliter — pojedynczo oprawiony duży kamień szlachetny. [przypis edytorski]
soliter — tasiemiec uzbrojony. [przypis edytorski]
