Przypisy

saletra — związek z grupy azotanów, wykorzystywany jako składnik prochu strzelniczego. [przypis edytorski]

salicyna (chem.) — organiczny związek chemiczny o działaniu przeciwgorączkowym, wyodrębniony po raz pierwszy z kory wierzby (łac. salix) w 1828; od salicyny historycznie pochodzi kwas acetylosalicylowy (pot. aspiryna). [przypis edytorski]

salina — miejsce pozyskiwania soli. [przypis edytorski]

salina — miejsce pozyskiwania soli; tu: kopalnia soli. [przypis edytorski]

saling — połączenie kolumny masztu wieloczłonowego ze stengą (przedłużeniem kolumny) lub platforma znajdująca się w miejscu tego połączenia; także: sztywna rozpórka pomiędzy olinowaniem stałym a masztem. [przypis edytorski]

salionas — būrelis žmonių nuolat susirenkančių privačiuose namuose ir svarstančių politikos, meno, literatūros klausimus. [przypis edytorski]

salionas (pranc.) — būrelis žmonių, nuolat susirenkančių privačiuose namuose ir svarstančių politikos, meno, literatūros klausimus. [przypis edytorski]

salionas — svetainė. [przypis edytorski]

Saliowie — kapłani Marsa; dosł. „skoczkowie” a. „tancerze”, ponieważ ich rytuały wiązały się z tańcem. [przypis edytorski]

Saliowie (łac. Salii, od salio: tańczę) — członkowie kolegium kapłanów w staroż. Rzymie, kapłani Marsa; tu: jako czciciele bóstwa Herkulesa Niezwyciężonego (łac. Hercules Invictus), pokrewnego bogowi wojny Marsowi. [przypis edytorski]

Salisbury — miasto w płd. Anglii, w hrabstwie Wiltshire, zał. w XIII w. w pobliżu nieistniejącego obecnie grodu Stare Sarum. [przypis edytorski]

Salis, Rodolphe (1851–1897) — twórca, właściciel i dyrektor paryskiego kabaretu „Chat noir”. [przypis edytorski]

saliūnas (pranc.) — smuklė. [przypis edytorski]

Sallustiusz, pisząc o Getułach — Sallustiusz, De Getulis. [przypis edytorski]

Salmanasar V (VIII w. p.n.e.) — król Asyrii, panujący w latach 726-722 p.n.e., wzmiankowany w Biblii (2 Krl 17, 3–6; 2 Krl 18, 9–11): najechał północne królestwo Izraela, zdobył jego stolicę, uprowadził Izraelitów i przesiedlił ich w niewolę do Asyrii. [przypis edytorski]

Salmazjusz, łac. Claudius Salmasius, właśc. Claude Saumaise (1588–1653) — francuski humanista i filolog, autor licznych prac naukowych, pisanych po łacinie; od 1631 profesor uniwersytetu w Lejdzie (niderl. Leiden). [przypis edytorski]

salmiak a. chlorek amonu — substancja używana jako składnik leków na kaszel, szamponów i konserwant. [przypis edytorski]

Salmidessu opoka — znane było staroż. miasto Salmidessos w Tracji; tu ma być położone na skalistym wybrzeżu Morza Czarnego. [przypis edytorski]

Salmoneus — syn Eola, brat Syzyfa, król Elidy, miał pochodnią naśladować błyskawice Jowisza. [przypis edytorski]

Salomea — tu: tytułowa bohaterka dramatu Juliusza Słowackiego Sen srebrny Salomei, rozgrywającego się w 1768, podczas koliszczyzny, antyszlacheckiego powstania chłopów ukraińskich. [przypis edytorski]

Salome — postać biblijna wzmiankowana w ewangeliach Nowego Testamentu oraz pozakanonicznych tekstach chrześcijańskich, gdzie występuje jako jedna z głównych uczennic Jezusa. [przypis edytorski]

Salome — tu: tytuł jednego z hymnów Jana Kasprowicza. [przypis edytorski]

Salome — żydowska księżniczka z dynastii herodiańskiej (wnuczka Heroda Wielkiego); według legendy biblijnej, gdy jej ojczym, Herod Antypas, władca Galilei, zachwycony tańcem dziewczyny obiecał spełnić każde jej życzenie, Salome za namową swej matki Herodiady zażądała głowy Jana Chrzciciela, przyczyniając się w ten sposób bezpośrednio do śmierci proroka. [przypis edytorski]

Salome — żydowska księżniczka z dynastii herodiańskiej (wnuczka Heroda Wielkiego); według legendy biblijnej, gdy jej ojczym, Herod Antypas, władca Galilei, zachwycony tańcem dziewczyny obiecał spełnić każde jej życzenie, Salome za namową swej matki Herodiady zażądała głowy Jana Chrzciciela, przyczyniając się w ten sposób bezpośrednio do śmierci proroka. [przypis edytorski]

Salomon (1000–ok. 931 p.n.e.) — biblijny prorok i król Izraela, syn i następca króla Dawida. [przypis edytorski]

Salomon (bibl.) — biblijny król Izraela, syn króla Dawida i Batszeby, słynny z mądrości; na jego panowanie przypada największa świetność monarchii izraelskiej; miał 700 żon-księżniczek i 300 nałożnic (1 Krl 11, 3). [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, panujący ok. roku 1000 p.n.e, sławny dzięki swojej mądrości. Tradycja żydowska przypisywała mu autorstwo Pieśni nad pieśniami, włączonego do Biblii poematu miłosnego. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela sławny ze swojej wielkiej mądrości. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, słynny z mądrości. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, syn Dawida, słynny z mądrości. Na jego panowanie przypada największa świetność monarchii izraelskiej. Przypisuje mu się autorstwo Księgi Koheleta, Księgi Przysłów oraz Pieśni nad Pieśniami. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, syn Dawida, słynny z mądrości. Na jego panowanie przypada największa świetność monarchii izraelskiej. Wzniósł w Jerozolimie świątynię, zwaną później pierwszą świątynią jerozolimską. Głównym materiałem do jej budowy było drewno cedrowe z gór Libanu, kupione przez władcę w ogromnych ilościach u króla Tyru. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, syn Dawida, słynny z mądrości. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, syn Dawida, słynny z mądrości. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, syn Dawida, słynny z mądrości, w tradycji żydowskiej przypisuje mu się autorstwo Księgi Koheleta, Księgi Przysłów oraz Pieśni nad Pieśniami. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, syn Dawida, znany ze swej mądrości oraz, wg tradycji judaistycznej, również z władzy nad demonami. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, syn Dawida, znany z mądrości. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, znany ze swojej mądrości i wielkiego bogactwa. [przypis edytorski]

Salomon — biblijny król Izraela, znany ze swojej mądrości i wielkiego bogactwa. [przypis edytorski]

Salomon (bibl.) — syn Dawida, słynny z mądrości król Izraela. [przypis edytorski]

Salomon — król Węgier 1063–1077. [przypis edytorski]

Salomon (ok. 1000–931 p.n.e.) — biblijny król Izraela, syn Dawida, słynny z mądrości; tradycja przypisuje mu autorstwo kilku starotestamentowych ksiąg dydaktycznych (mądrościowych) oraz Pieśni nad Pieśniami, w interpretacji religijnej zaliczanej do tej samej grupy. [przypis edytorski]

Salomon (ok. 1000–931 p.n.e.), (rel.) — prorok biblijny, król Izraela, syn i następca Dawida. Całe zdanie stanowi autorskie tłumaczenie fragmentu Ewangelii wg św. Mateusza: ”Przypatrzcie się liliom na polu, jak rosną: nie pracują ani nie przędą. A powiadam wam: nawet Salomon w całym swoim przepychu nie był tak ubrany jak jedna z nich.” (Mt 6, 28-29, Biblia Tysiąclecia). [przypis edytorski]

Salomon (ok. 1000–ok. 931 p.n.e.) — biblijny król Izraela, syn i następca Dawida, znany ze swej mądrości. [przypis edytorski]

salomonowy osąd — taki, jak biblijnego Salomona, słynnego z mądrości króla Izraela, tj. mądra i sprawiedliwa decyzja kończąca bardzo trudny lub pozornie nierozwiązywalny spór. [przypis edytorski]

Salomon — postać biblijna, król Izraela, syn i następca Dawida; prorok i słynny z mądrości władca. Podczas swego panowania doprowadził do rozkwitu państwo: prowadził politykę pokojową (m.in. z Egiptem, poślubiwszy córkę faraona, z arabskim Królestwem Saby), stworzył flotę, która rozwijała stosunki handlowe, zrealizował wiele budowli (m.in. świątynię jerozolimską zw. pierwszą, kilka pałaców, mury Jerozolimy, miasta-spichlerze), a jego dwór był ośrodkiem kultury, w tym literackiej. Samemu Salomonowi przypisywane jest autorstwo Pieśni nad Pieśniami, Księgi Koheleta i Księgi Przysłów. Wiadomości o Salomonie pochodzą gł. z Pierwszej Księgi Królewskiej, 1–11 i Drugiej Księgi Kronik, 1–9 Starego Testamentu. Inne źródła (np. Koran, gdzie występuje pod imieniem Sulejman, Talmud, Dzieje Flawiusza) przypisują mu władzę nad demonami (dźinami), uchodzi też za autora okultystycznej księgi Sztuka Geocji. [przypis edytorski]

Salomon — syn Dawida i Batszeby (2Sm 12,24), król Izraela, następca Dawida (1Krl 1,39), znany ze swej mądrości, oraz, wg tradycji judaistycznej, również z władzy nad demonami. [przypis edytorski]

Salomon — według Biblii król i prorok Izraela, słynący z mądrości. [przypis edytorski]

Salomy — dziś ndm: Salome. [przypis edytorski]

Salon-Anarchist (niem.) — dosł. anarchista salonowy; aluzja do gł. bohatera powieści J. H. Mackaya Die Anarchisten z 1891, przedstawiającej nędzę i przestępczość londyńską. [przypis edytorski]

Salon de la Conversation (fr.), niem. Conversationshaus (dom rozmów) — centralny budynek luksusowego domu uzdrowiskowego w niemieckim mieście Baden-Baden, wybudowany w latach 1821–1823. [przypis edytorski]

Saloniki — miasto w północnej Grecji, nad Morzem Egejskim. [przypis edytorski]

„Salon Niezależnych” — grupa kabaretowa powstała w latach 60., w skład której wchodzili Jacek Kleyff, Michał Tarkowski i Janusz Weiss. [przypis edytorski]

salonowy wagon — salonka, specjalnie umeblowany, komfortowy wagon kolejowy, przeznaczony do użytku szczególnie ważnych osób. [przypis edytorski]

Salon Paryski — organizowana cyklicznie oficjalna wystawa sztuki, na której prezentowano publicznie prace artystów Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby; pierwszą wystawę zorganizowano po raz pierwszy w 1667 w Salon Carré w Luwrze (stąd nazwa). [przypis edytorski]

Salony Willisa, ang. Willis's Rooms — sieć klubów towarzyskich w Londynie, z głównym klubem przy King Street w dzielnicy St. James, do którego przynależność uważano za potwierdzenie wysokiej rangi społecznej; członkami mogli być zarówno mężczyźni, jak i kobiety; były miejscem obiadów, koncertów i balów; pierwotnie nazywane Almack's Assembly Rooms, od swego założyciela, Williama Almacka, od 1792 w zarządzie Jamesa Willisa, stąd nazwa używana w XIX w. [przypis edytorski]

saloon (ang.) — szynk. [przypis edytorski]

salopa — długa, ciepła peleryna z kapturem i szerokimi rękawami, noszona przez damy w XVIII i XIX w. [przypis edytorski]

salopa — długa ocieplana peleryna z szerokimi rękawami i rękawami, noszona w XVIII i XIX w. przez kobiety. [przypis edytorski]

salopa — długie, wierzchnie okrycie damskie, z rękawami i pelerynką, ocieplane futrem, noszone w XVIII i XIX w. [przypis edytorski]

salopa — wierzchnie okrycie kobiece z pelerynką, podbite futrem. [przypis edytorski]

salopka — wierzchnie okrycie damskie. [przypis edytorski]

salopka (zdr. od: salopa) — długie, wierzchnie okrycie kobiece, z rękawami i pelerynką, ocieplane futrem, noszone w XVIII i XIX w. [przypis edytorski]

salopkę (zdr.), salopa — długa, ciepła peleryna z kapturem i szerokimi rękawami, noszona przez damy w XVIII i XIX w. [przypis edytorski]

Salpêtrière — szpital w Paryżu; w 1656 r. został przekształcony w przytułek dla ubogich; służył także jako więzienie dla przestępców, prostytutek, chorych psychicznie i epileptyków. [przypis edytorski]

salsefia — rodzaj warzywa (odmiana skorzonery), z którego spożywa się korzeń z wyglądu podobny do białej marchwi, smakiem przypominający szparagi. [przypis edytorski]

Salsolacea (daw. bot.) — ob. Chenopodiaceae, grupa roślin rosnących zazwyczaj w miejscach suchych i przeważnie zasolonych, na pustynnych i półpustynnych terenach Afryki, Bliskiego Wschodu i Azji. [przypis edytorski]

salsta — pasidaro saldi. [przypis edytorski]

saltare (łac.) — tańczyć; tu: by tańczyć. [przypis edytorski]

salt (daw.) — skok, pląs. [przypis edytorski]

salteador (hiszp.) — rozbójnik. [przypis edytorski]

salto mortale (wł.: skok śmierci) — skok akrobatyczny z koziołkowaniem na dużej wysokości. [przypis edytorski]

salto mortale (wł.) — skok śmiertelny, grożący śmiercią. [przypis edytorski]

salto mortale (z wł.) — ryzykowny skok z dużej wysokości, w trakcie którego koziołkuje się w powietrzu. [przypis edytorski]

Saludo, senores! (hiszp.) — Pozdrowienie, panowie! [przypis edytorski]

salus reipublicae (łac.) — dobro rzeczypospolitej. [przypis edytorski]

Salus Reipublicae suprema lex esto (łac.) — dobro rzeczypospolitej powinno być najwyższym prawem; maksyma rzymska (była umieszczona na ścianie w sali obrad Sejmu w dwudziestoleciu międzywojennym). [przypis edytorski]

salus reipublicae suprema lex esto (łac.) — dobro rzeczypospolitej powinno być najwyższym prawem; maksyma rzymska. [przypis edytorski]

Salustius, właśc. Caius Sallustius Crispus (86–35 p.n.e.) — rzymski historyk i polityk; pochodził z rodziny plebejskiej, spoza Rzymu; przeciwnik arystokracji, w przeciwieństwie do Cycerona stał się zwolennikiem Cezara. [przypis edytorski]

Salustiusz — Caius Sallustius Crispus (86–35 p.n.e.), historyk rzym. [przypis edytorski]

Salustiusz du Bartas, właśc. Guillaume de Salluste du Bartas (1544–1590) — poeta francuski, hugenot, uczestnik wojen religijnych; autor m.in. b. popularnego, przetłumaczonego na wiele języków eposu erudycyjnego La Sepmaine ou La Création du monde (Tydzień albo stworzenie świata, 1578–1584). [przypis edytorski]