Przypisy

kłoć — słoma z wymłóconego zboża. [przypis edytorski]

kłomla a. kłomka — sieć rybacka rozpięta na drewnianej trójkątnej ramie. [przypis edytorski]

kłonić — chylić. [przypis edytorski]

kłonica — drąg, przytrzymujący drabiny albo skrzynię wozu konnego. [przypis edytorski]

kłonica — element konstrukcyjny wozu drabiniastego. [przypis edytorski]

kłonica — element wozu, drąg drewniany mocujący drabiny (burty wozu). [przypis edytorski]

kłopić się (daw.) — bić, tłuc się. [przypis edytorski]

kłopotać się (daw.) — martwić się. [przypis edytorski]

kłopotać się — martwić się, niepokoić się czymś. [przypis edytorski]

kłopot, co dni ziemianina zatruwa — ustawiczna troska o pogodę. [przypis edytorski]

kłopotny (starop.) — kłopotliwy, pełen kłopotów, zmartwień; zgodne z kłopotnem mieszkanie żywotem: mieszkanie zgodne z kłopotnym żywotem (szyk przestawny). [przypis edytorski]

kłosu — dziś popr. forma D. lp: kłosa. [przypis edytorski]

„Kłosy” — tygodnik ilustrowany poświęcony sztuce i nauce. Wychodził w Warszawie w latach (1860–1890). [przypis edytorski]

Kłosy — warszawski tygodnik ilustrowany, którego głównymi tematami były literatura, sztuka i nauka. Wydawany w latach 1865–1890. [przypis edytorski]

kłus — bieg czworonożnego zwierzęcia, w trakcie którego jednocześnie podnosi ono nogi znajdujące się na przekątnej. [przypis edytorski]

kłus — chód konia, polegający na tym, że dwie przeciwległe kończyny (prawa przednia i lewa tylna a. odwrotnie) odbijają się od podłoża jednocześnie. [przypis edytorski]

kłus — dwutaktowy bieg konia, w trakcie którego jednocześnie podnosi nogi znajdujące się na przekątnej. [przypis edytorski]

kłus — szybki, dwutaktowy chód konia, podczas którego naraz unosi on lewą tylną i prawą przednią nogę. [przypis edytorski]

kłusze (daw.) — biegnie, kłusuje; od: kłusić: szybko iść, biec. [przypis edytorski]

kłusze (daw.) — biegnie; od: kłusić: szybko iść, biec. [przypis edytorski]

kłusze (daw.) — kłusuje, biegnie. [przypis edytorski]

kłusze (daw.) — kłusuje; kłusić: szybko biec, spieszyć się. [przypis edytorski]

kłusze (daw.) — od: kłusić: biec a. jechać szybko. [przypis edytorski]

kłusz się (daw.) — uciekaj. [przypis edytorski]

kłusz sie (daw.) — biegnij; od: kłusić: szybko iść, biec. [przypis edytorski]

kływy — posiadający kły. [przypis edytorski]

kłyźnić się (gw.) — kłócić się. [przypis edytorski]

kłyźnienia (gw.) — kłótnie, skłócanie. [przypis edytorski]

kłyźnienie (gw.) — kłótnia. [przypis edytorski]

kłyżnić się — kłócić się. [przypis edytorski]

kląć się — zaklinać się. [przypis edytorski]

kląć — tu: zaklinać, przyzywać zaklęciami. [przypis edytorski]

kląć w żywe kamienie — kląć bardzo dosadnie. [przypis edytorski]

kląskać — tu: śpiewać. [przypis edytorski]

klątwa (daw.) — przysięga; por. czas. zaklinać kogoś. [przypis edytorski]

klątwa (tu daw.) — przysięga. [przypis edytorski]

klątwa — tu: przysięga; por. wyrażenie: kląć się na coś. [przypis edytorski]

klątwa — tu: przysięga. [przypis edytorski]

klątwy, którą Barak ugodził Merosa — por. Sdz 5, 23; wg targumu klątwę rzucił Barak (gdyż mieszkańcy miasta Meros nie pomogli mu przeciwko Siserze), nie Anioł Pański. [przypis edytorski]

klabing (z ang. clubbing) — spędzanie wolnego czasu w klubach, przy muzyce i w towarzystwie ludzi o podobnych zainteresowaniach. [przypis edytorski]

klacz — dziś popr. forma D.lm: klaczy. [przypis edytorski]

Klaczko, Julian (1825–1906) — polski krytyk literacki, historyk sztuki i publicysta; ur. w Wilnie jako Jehuda Lejb, pochodził z zamożnej kupieckiej rodziny żydowskiej; uzyskał doktorat z filozofii na uniwersytecie w Królewcu w 1847 r.; brał czynny udział w wydarzeniach Wiosny Ludów na terenie Wielkopolski, a po upadku zrywu udał się do Paryża; w wyniku rozczarowań przemianami sytuacji politycznej w Europie, a także dzięki osobistemu wpływowi Zygmunta Krasińskiego (został nauczycielem synów poety oraz uzyskał jego poparcie przy wejściu w środowisko emigracyjne) stopniowo porzucił dotychczasowe stanowisko ideowe; zmienił również wyznanie na katolickie oraz nazwisko (1856); współpracował z polskim emigracyjnym monarchistycznym środowiskiem konserwatywno-liberalnym, tzw. Hotelem Lambert, został członkiem Komitetu Wydawniczego Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, był współwydawcą „Wiadomości Polskich” w Paryżu, współpracował także z „Revue de Paris”, „Revue Contemporaine” oraz „Revue des Deux Mondes”. W hołdzie swemu protektorowi opublikował po polsku i po francusku monografię na temat twórczości Krasińskiego zatytułowaną Poeta bezimienny (1862; wersja fr. obejmuje również tło literackiej epoki i nosi tytuł La poesie polonaise au dix-nuevieme siecle et le poete anonyme). Podczas powstania styczniowego działał w dyplomacji, a po jego upadku osiadł w Galicji i stał się rzecznikiem współdziałania z rządem austriackim i działaczem krakowskiego środowiska konserwatywnego. W 1870 został austriackim radcą dworu przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, w latach 1870–1871 był posłem na Sejm Krajowy z obszaru Galicji, następnie został członkiem Akademii Umiejętności w Krakowie (1872); otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. [przypis edytorski]

Klaczko, Julian (1825–1906) — ur. w Wilnie jako Jehuda Lejb, polski krytyk literacki i historyk sztuki pochodzenia żydowskiego, także publicysta polityczny i eseista związany z krakowskim środowiskiem konserwatywnym; był prywatnym nauczycielem synów Zygmunta Krasińskiego, współpracował z Hotelem Lambert, zyskał sobie tytuł c.k. radcy dworu. [przypis edytorski]

K(laczko) — Julian Klaczko (1825–1906); krytyk literacki, publicysta, eseista. [przypis edytorski]

Klaczko, Julian, pierwotnie Jehuda Lejb (1825–1906) — polski publicysta pochodzenia żydowskiego, historyk sztuki i literatury, uczestnik powstania wielkopolskiego; pisał gł. po francusku, 1849–70 na emigracji w Paryżu, związany z Hotelem Lambert; po wybuchu powstania styczniowego włączył się w działalność dyplomatyczną; zyskał rozgłos europejskiego publicysty artykułami na temat agresywnej polityki Prus i Rosji wobec Danii i Polski; był autorem głośnego studium Dwóch kanclerzy (1875–76), ostro zwalczającego Bismarcka; austriacki radca dworu przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych (od 1870), poseł do galicyjskiego Sejmu Krajowego; członek Akademii Umiejętności w Krakowie (1872), korespondent Akademii Francuskiej (1888). [przypis edytorski]

klacz lorda Mortona stała się wszak głośna… — w roku 1815 lord Morton jako pierwszy uzyskał mieszańca międzygatunkowego ogiera zebry i klaczy konia domowego, co wzbudziło zainteresowanie przyrodników; przypadek ten opisuje Darwin w pracy O pochodzeniu gatunków (1859). [przypis edytorski]

klaff — właśc. klaft, gr. nemes, nie czapka, lecz wykonana z jednego kawałka materiału, wiązana w charakterystyczny sposób chusta osłaniająca czoło i całą głowę, z odsłonięciem uszu, zawiązana z tyłu na wysokości karku, z końcami opadającymi z przodu na ramiona. Klaft w złoto-błękitne pasy, z przymocowanym do wzmacniającego pasa na czole emblematem kobry, stanowił królewskie nakrycie głowy. Jednym z najbardziej znanych przykładów przedstawienia klaftu jest Wielki Sfinks w Gizie. [przypis edytorski]

Klafter — Altes Längenmaß. [przypis edytorski]

Klages, Ludwig (1872–1956) — filozof i psycholog niem., zajmował się grafologią i charakterologią, reprezentant metafizycznego nurtu filozofii życia, autor pracy Der Geist als Wiedersacher der Seele („Duch jako przeciwnik duszy”), w której pojęcie ducha wiązał z intelektem i działaniem prowadzącym do technicyzacji i niszczenia życia, życie zaś definiował jako zawarte między biegunami duszy i ciała. [przypis edytorski]

klaka — grupa ludzi wynajętych w celu oklaskiwania sztuki teatralnej. [przypis edytorski]

klaka (z fr. claque) — pozornie spontaniczne wyrazy zachwytów widowni nad sztuką, zapewniane przez wynajętych „oklaskiwaczy”. [przypis edytorski]

klak (daw. pot.) — składany cylinder, szapoklak. [przypis edytorski]

klak — szapoklak; składany cylinder, nakrycie głowy popularne w XIX w. wśród wyższych sfer. [przypis edytorski]

klamot — porcja chleba więziennego. [przypis edytorski]

klamry w parentezie — nawiasy. [przypis edytorski]

klanas — pelkė, bala. [przypis edytorski]

klangor — donośny, charakterystyczny dźwięk wydawany przez żurawie. [przypis edytorski]

klangor — głos lecących ptaków. [przypis edytorski]

klangor — głos przelatujących ptaków. [przypis edytorski]

klangor — głos wydawany przez lecące ptactwo. [przypis edytorski]

klangor (gw.) — śpiew lecącego ptactwa. [przypis edytorski]

klangor — odgłos lecących ptaków. [przypis edytorski]

klapas — bernas. [przypis edytorski]

klapnąć — tu: umrzeć. [przypis edytorski]

Klapper? Das gibt keinen guten Klang. Nein (niem.) — Kołatka? Nie wydaje dobrego dźwięku. Nie. [przypis edytorski]

Klara Fina Gulleborga — imiona znaczące, por. szw. fin: doskonały, świetny, bez skazy, subtelny; klar: czysty, jasny; gullig: słodki, miły, kochany; borg: zamek, forteca, twierdza. [przypis edytorski]

klaret — słodki napój przyrządzany na bazie młodego lub zbyt kwaśnego wina z dodatkiem miodu oraz przypraw korzennych (tj. goździki, imbir, gałka muszkatołowa); popularny w średniowieczu w Europie. [przypis edytorski]

klarować — wyjaśniać. [przypis edytorski]

Klaru laur — w gaju laurowym w miejscowości Klarus niedaleko Kolofonu w Jo­nii istniała sławna wyrocznia Apollina. [przypis edytorski]

klarynetem — dziś popr.: klarnetem. [przypis edytorski]

Klaryssa — bohaterka romansu Richardsona Historia Clarissy Harlowe (1748). [przypis edytorski]

Klaryssa Harlowe — bohaterka popularnego w XVIII w. romansu pt. Historia Clarissy Harlowe (1748), napisanego przez angielskiego pisarza Samuela Richardsona. [przypis edytorski]

Klaryssa i Lowelas — para głównych bohaterów powieści Klaryssa czyli historia młodej damy (1748) Samuela Richardsona. [przypis edytorski]

Klaryssa Richardsona, Kamilla Chéniera, Delia Tibulla, Angelika Ariosta, Franceska Dantego, Alcest Moliera, Figaro Beaumarchais'go, Rebeka Waltera Scotta i Don Kichot Cervantesa — Klaryssa: bohaterka powieści Samuela Richardsona Historia Clarissy Harlowe (1748); Kamilla (Camille): imię ukochanej w elegiach francuskiego poety André Chéniera; Delia: literacki pseudonim, pod jakim opiewał swoją ukochaną rzymski poeta Tibullus (54–19 p.n.e.); Angelika: jedna z bohaterek poematu rycerskiego Orland szalony Ariosta; Francesca de Rimini (1255–ok.1285): bohaterka historii miłosnej sportretowana w Boskiej komedii Dantego; Alcest: bohater komedii Mizantrop Moliera; Figaro: bohater komedii Beaumarchais'go Cyrulik sewilski oraz Wesele Figara; Rebeka: bohaterka powieści historycznej Ivanhoe Waltera Scotta; Don Kichot: tytułowy bohater powieści Cervantesa. [przypis edytorski]

Klaryssa — spolszczenie imienia Clarissa. [przypis edytorski]

klasła — dziś popr. forma: klasnęła. [przypis edytorski]

klasła — dziś popr.: klasnęła. [przypis edytorski]

klasły — dziś popr. forma 3.os. lm cz.przesz.: klasnęły. [przypis edytorski]

klasnął językiem — w oryg. niem. schnalzen: mlasnąć językiem. [przypis edytorski]

klasowcy — mowa o Związku Stowarzyszeń Zawodowych w Polsce (ZSZ) powołanym w roku 1920 i pozostającym pod wpływami Polskiej Partii Socjalistycznej. Mniejsze wpływy mieli w nim komuniści (szacuje się, że obejmowały one co czwartego związkowca). [przypis edytorski]

klassa — dziś: klasa. [przypis edytorski]

Klasycy dziennikarstwa — oryg. Klassischer Journalismus, wyd. Berlin 1922; antologia dziennikarstwa opracowana przez Erwina Egona Kischa. [przypis edytorski]

klasyczna tragedia XVII w. — chodzi o klasycystyczną tragedię francuską, np. Cyda Pierre'a Corneille'a czy Andromachę Jeana Racine'a. [przypis edytorski]

klasztora (daw.) — dziś popr. D. lp: klasztoru. [przypis edytorski]

klasztorowy — dziś popr.: klasztorny. [przypis edytorski]

Klasztor surlański — gawęda znana także pod tytułem Klasztor człuchowski. [przypis edytorski]

(…) klatce schodowej L — tekst w tym miejscu odnosi się do zamieszczonego w źródłowym wydaniu szkicu przedstawiającego plan mieszkania. [przypis edytorski]

klatki — tu: zagroda. [przypis edytorski]

k'latom przyszedł (starop.) — osiągnął wiek (poważny, sędziwy). [przypis edytorski]

Klatovy (niem. Klattau) — miasto w Czechach, w kraju pilzneńskim. [przypis edytorski]

Klatsch (niem.) — plask. [przypis edytorski]

Klaudas — postać literacka z legend arturiańskich: przeciwnik króla Artura, Lancelota, Bana i Borsa, władca królestwa w ob. centralnej Francji; być może wzorowany na historycznej postaci króla Franków Chlodwiga I (fr. Clovis, ok. 466–511). [przypis edytorski]

Klaudia (łac. Claudia) — imię kobiet z wpływowego rzymskiego rodu Klaudiuszów; tu zapewne Claudia Quinta, uznawana za wzór moralności i cnotliwości, odegrała kluczową rolę w sprowadzeniu w 204 p.n.e. do Rzymu wizerunku kultowego bogini Kybele, Wielkiej Matki, z Azji Mniejszej. [przypis edytorski]

Klaudiusz Druzus, właśc. Tiberius Claudius Drusus Nero Germanicus (10 p.n.e.–54 n.e.) — historyk, cesarz rzymski. [przypis edytorski]

Klaudiusz Senecjon — przyjaciel Othona, stracony po tzw. spisku Pizona w 65 r., zginął wraz z Lukanem. [przypis edytorski]

Klaudiusz, właśc. Tiberius Claudius Drusus Nero Germanicus (10 p.n.e.–54 n.e.) — historyk, cesarz rzymski od 41; wojska zaś stojące w Rzymie osadziły na tronie Klaudiusza: po zamordowaniu Kaliguli przez spiskowców żołnierze gwardii pretoriańskiej w panującym zamieszaniu obwołali cesarzem Klaudiusza, gdyż był jedynym dorosłym członkiem rządzącego dotychczas rodu. [przypis edytorski]

klauen (niem.) — kraść, buchnąć. [przypis edytorski]

klaupka — klauptas, vieta bažnyčioje atsiklaupti. [przypis edytorski]

klaupka — suolas bažnyčioje atsiklaupti ar atisėsti. [przypis edytorski]

klauza — klauzula, warunek w umowie. [przypis edytorski]