Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 156649 przypisów.
wierszyk — tu: wzniesienie, wierzchołek pagórka. [przypis edytorski]
Wierszyk wakacyjny — wiersz ten jest właściwie listem i był ogłoszony przez adresata w „Nowej Reformie” w r. 1903. [przypis redakcyjny]
wierszy Puszkina i innych pornografów — niefortunny ten zwrot wywołał protest M. Arcybaszewa, konserwatywnego pisarza rosyjskiego, który przebywał wówczas na emigracji w Polsce. Odpowiadając mu, Żeromski pisał: „…dla mego bohatera, w tym specjalnie okresie jego życia — Puszkin był autorem przede wszystkim rzeczy kpiarskich i „nieprzyzwoitych”, które Baryka wraz z kolegami w skałach i dziurach przechowywał, nie dla ich piękności poetyckich, lecz dla ich walorów pornograficznych. Jako autora tych właśnie wierszy bohater mój cenił wysoko Puszkina oraz innych bardzo nędznych pornografów, autorów scen czy wierszy. Lecz to nie dla mnie, lecz dla mego bohatera, i to w tym tylko okresie jego życia, Puszkin był „pornografem”. (W odpowiedzi Arcybaszewowi i innym, „Echo Warszawskie” 1925, nr 52. Jeszcze o swawolnych wierszach Puszkina, tamże, nr 63). [przypis redakcyjny]
wiertałka — okółek, obwódka. [przypis edytorski]
Wiertz, Antoine Joseph (1806–1865) — belgijski artysta okresu romantyzmu, malarz, rzeźbiarz, grafik i rysownik, w swoich pracach dawał wyraz fascynacji śmiercią, erotyką i przemocą; 18 lutego 1848 r. wziął udział w eksperymencie mającym sprawdzić, czy odcięta głowa nadal pozostaje świadoma po zgilotynowaniu; wprowadzony w stan hipnozy Wiertz miał wczuć się w stan skazańca (włamywacza François Rosseela) w chwili śmierci; swoje hipnotyczne wrażenia zapisał w formie trzecioosobowej narracji, relacjonującej odczucia (szok, cierpienie, zapadanie w mrok) zgilotynowanego w ciągu trzech minut po oddzieleniu głowy od tułowia, a także stworzył malarski tryptyk pt. Ostatnie myśli i wizje ściętej głowy (1853). [przypis edytorski]
Wiertz, Antonie (1806–1865) — belgijski malarz okresu romantyzmu. [przypis edytorski]
wierutny (daw.) — istny; odznaczający się jakąś ujemną cechą rozwiniętą w najwyższym stopniu. [przypis edytorski]
wierutny (daw.) — tu: prawdziwy, istotny. [przypis edytorski]
wierutny — prawdziwy, całkowity, odznaczający się daną cechą w najwyższym stopniu. [przypis edytorski]
wierutny — prawdziwy, całkowity, odznaczający się daną cechą (zwykle negatywną) w najwyższym stopniu. [przypis edytorski]
wierutny — prawdziwy, całkowity, odznaczający się daną cechą (zwykle negatywną) w najwyższym stopniu. [przypis edytorski]
Wier (Weyer), Johannes (1515–1588) — niemiecki demonolog. [przypis edytorski]
wierżch — dziś: wierzch. [przypis edytorski]
Wierząc tedy bogom, jak mógł bogów nie uznawać? — skarga na piśmie wniesiona zarzuca Sokratesowi nie niewiarę w bogów w ogóle, lecz nieuznawanie bogów uznawanych przez państwo. W tym więc związku myślowym to zdanie niepotrzebne. Ksenofontowi przypomina się Platona Apologia, gdzie (rozdz. XIV) w toku rozprawy oskarżyciel rozszerza swój zarzut: „nie wierzy w bogów państwowych”, na: „nie wierzy w bogów w ogóle”, przez co popada w sprzeczność z tym, co sam napisał w skardze: „wprowadza nowe bóstwa”. [przypis tłumacza]
wierząc w wróżbiarstwo, posługują się lotem ptaków — jeśli ptak leci od wschodu słońca (u Greków po ręce prawej, gdyż wieszczący z lotu ptaków zwracał się twarzą ku północy; u Rzymian odwrotnie), to znak był pomyślny. [przypis tłumacza]
wierząc w wróżbiarstwo, posługują się (…) ludzkimi głosami — jeżeli np. ktoś, ważąc w myśli jakiś zamiar, usłyszy na ulicy z rozmowy dwóch przechodniów słowa: „Doskonale się uda”, to nie ów nieznajomy dał dobrą wróżbę, lecz bóg ją jego głosem objawił. Podobnie i innego rodzaju wyrocznie są głosem boga. [przypis tłumacza]
wierzący [list] (starop.) — [tu:] wierzytelny; [uwierzytelniający]. [przypis redakcyjny]
Wierzą, że „Gorgiasz” nie powstał później jak… — U. Wilamowitz-Moellendorff, Platon, t. I, Berlin 1920. [przypis tłumacza]
wierzać — powierzać, zwierzać w zaufaniu. [przypis redakcyjny]
wierzajcie (daw.) — wierzcie. [przypis edytorski]
wierzaj — dziś popr. forma 2 os. lp tr.rozkaz.: wierz. [przypis edytorski]
wierzaj — dziś popr. forma 2 os. lp tr. rozkaz.: wierz. [przypis edytorski]
wierzaj — dziś popr. forma 2 os. lp tr. rozkaz.: wierz. wierzaj mi pan — dziś popr. forma grzecznościowa: proszę mi wierzyć a. niech mi pan wierzy. [przypis edytorski]
wierzaj — dziś popr. forma: wierz. [przypis edytorski]
wierzaj mi — dziś popr.: wierz mi. [przypis edytorski]
Wierzaj… — w dalszych słowach Byron pokazuje, że bardziej ceni angielskich poetów przedromantycznych. [przypis edytorski]
wierzba czarna, Salix nigra (bot.) — gatunek wierzby pochodzący ze wsch. części Ameryki Płn. [przypis edytorski]
wierzba purpurowa, Salix purpurea — wiklina, gatunek krzewu z rodziny wierzbowatych, tworzący zarośla nad brzegami rzek i potoków, występujący w Europie, Azji i Afryce Północnej. [przypis edytorski]
wierzba — w daw. przypisywanych roślinom symbolice oznaczała niespełnioną miłość. [przypis edytorski]
wierzbiny — drzewa, krzewy wierzby. [przypis edytorski]
wierzbówka — wysoka roślina o wąskich liściach, podobnych do liści wierzby, i o purpurowych kwiatach z fioletowym odcieniem. [przypis edytorski]
Wierzbołów (lit. Virbalis) — miasto w płd.-zach. części Litwy, na linii kolei do Królewca (Kaliningradu), wówczas przy granicy rosyjsko-pruskiej, dziś litewsko-rosyjskiej. [przypis edytorski]
wierzbownica — drobnokwiatowa roślina wieloletnia z rodziny wiesiołkowatych.. [przypis edytorski]
wierzby Wirgiliusza — nawiązanie do Bukolik Wergiliusza (sic!), w których takie elementy krajobrazu jak wierzba stanowiły rozpoznawalny atrybut sielankowego nastroju. [przypis edytorski]
wierzchenek (gw.) — pokrywka. [przypis edytorski]
wierzch góry wschodzące w promienie złote ubierało słońce — Symbol wewnętrznego głosu duszy naszej, radzącego nam wchodzić coraz wyżej. Słońce oświecające wierzchołek góry symbolem jest światła prawdy, nieomylnej przewodniczki życia. [przypis redakcyjny]
wierzchne — górne, znajdujące się na piętrze. [przypis edytorski]
wierzchówka — klacz używana do jazdy wierzchem. [przypis edytorski]
Wierzchosławice — wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]
wierzchować — przewodzić komuś. [przypis autorski]
wierzchowiec Bony, z natury bardzo drażliwy, nie dał się paziom utrzymać […] niedźwiedź był tuż, lecz nadbiegli chłopi i dobili go oszczepami — J. Bielski: Kronika polska. [przypis autorski]
wierzch — tu: szczyt. [przypis edytorski]
Wierzcie w Kościół — Mt 18, 17, 20. [przypis tłumacza]
Wierzę, iż me zbawienie troską pana główną — Również z dyskretną ironią. [przypis tłumacza]
Wierzę w Boga a. Credo — najwcześniejsze wyznanie wiary Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
wierzę w te czterdzieści cztery — ironiczna aluzja do Widzenia ks. Piotra w III części Dziadów. [przypis redakcyjny]
Wierzę, że jeszcze wtenczas Bastyej nie było, / Na którą Hiszpanowi dzisiaj patrzyć miło — „miło” chyba w znaczeniu ironicznym; w oryg. „di che non troppo si vantar Spagnuoli”; o Bastii zob. uwagę do 42, 3–5. [przypis redakcyjny]
wierzeje bramy wschodniej wewnątrz Przybytku — ἡ δ᾽ ἀνατολικὴ πύλη τοῦ ἐνδοτέρω ναοῦ (N), ἡ δ᾽ ἀνατολικὴ πύλη τοῦ ἐνδοτέρω (D); sedet janua interioris sacrarii orienti obversa; das östliche Thor des inneren Vorhofes (Cl.); [pominięto tłum. na rosyjski]. Mylą się tłumacze, choć mieli przed sobą tekst nie całkiem dokładny. Tu chodzi o bramę w samym Przybytku, a nie naprzeciw Przybytku, za ołtarzem położoną, p. V, V, 5 (opis w tekście i uwaga do słowa „podwoje”); Przeciw Apionowi II, 9; Graetz, Geschichte der Juden III, 227 (Schaar ha-Gadol). [przypis tłumacza]
wierzeje (daw.) — wrota. [przypis edytorski]
wierzeje — drzwi. [przypis edytorski]
wierzeje — drzwi, zazwyczaj potężne; wrota. [przypis edytorski]
wierzgać (daw.) — buntować się. [przypis redakcyjny]
wierzgać przeciw ościeniowi — wyrażenie biblijne z Dziejów Apostolskich (26, 14): stawiać bezcelowy opór, skazany na niepowodzenie; oścień: zaostrzony kij do popędzania bydła. [przypis edytorski]
wierzgnąć (starop.) — zbuntować się. [przypis redakcyjny]
wierzgnąć — zbuntować się. [przypis redakcyjny]
wierzone ledwie (starop.) — takie, w które z trudem można uwierzyć. [przypis edytorski]
wierzone — zam[iast:] powierzone. [przypis redakcyjny]
wierzta (gw.) — wierzcie. [przypis edytorski]
wierzyć bowiem, że po dyktaturze można będzie wrócić do demokracji, do liberalizmu i parlamentaryzmu, jest doktrynerską złudą… — por. ibid., s. 260–262. [przypis autorski]
wierzyć też i diabeł (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; inaczej: wierzy ci też i diabeł; znaczenie: przecież i diabeł wierzy. [przypis edytorski]
wierzyć — tu: powierzać. [przypis edytorski]
wierzyciele hipoteczni — hipoteka: instytucja prawna zabezpieczająca prawa właściciela nieruchomości oraz roszczenia pieniężne jego ewentualnych wierzycieli. [przypis redakcyjny]
wierzyciele osób prywatnych tracili tylko piątą część, towary poszły w górę tylko o piątą część — dostawali szesnaście uncji miedzi za dwadzieścia. [przypis autorski]
wierzyciel — osoba, która pożyczyła pieniądze, ktoś, u kogo został zaciągnięty dług. [przypis edytorski]
wierzyciel — osoba, której jest się dłużnym pieniądze. [przypis edytorski]
wierzy gardła swego (starop.) — powierza swoje życie. [przypis edytorski]
Wierzymy, Panie, o! wierzymy mocno… — Kornel Ujejski, Akt wiary, z tomu Skargi Jeremiego. [przypis edytorski]
Wierzyński, Kazimierz (1894–1969) — poeta, prozaik i eseista polski; pochodził z Drohobycza, podczas I wojny światowej walczył w Legionie Wschodnim gen. Hallera i dostał się do niewoli ros.; znalazłszy się w Warszawie, zaczął współpracować z pismem młodzieży akademickiej „Pro Arte et Studio”, dołączył do grupy poetów urządzających w l. 1918–1919 wieczory w kawiarni Pod Picadorem i wraz z Julianem Tuwimem, Antonim Słonimskim, Janem Lechoniem i Jarosławem Iwaszkiewiczem był współtwórcą grupy poetyckiej Skamander; debiutował tomikiem Wiosna i wino (1919). Radosny, lekki ton właściwy dla pierwszej fazy dwudziestolecia między wojennego, obecny jeszcze w zbiorze Wróble na dachu (1921) i w wierszach dotyczących sportu (Laur olimpijski 1927, złoty medal Amsterdam 1928), porzucił wkrótce, jak wielu innych, na rzecz katastrofizmu (np. w tomach Rozmowa z puszczą 1929, Pieśni fanatyczne 1929, Gorzki urodzaj 1933). Sam najwyżej cenił zbiór utrzymanych w tonie romantycznym poematów Wolność tragiczna (1936), których tematem jest postać marszałka Piłsudskiego oraz poczucie groźby wiszącej nad niedawno odzyskaną wolnością Polski. [przypis edytorski]
Wierzyński, Kazimierz (1894–1969) — poeta, współzałożyciel grupy poetyckiej Skamander, od 1939 na emigracji. [przypis edytorski]
Wierzynek, Mikołaj (niem. Nikolai Wirsing a. Werzig, łac. Verincus, zm. 1368) — zw. Wierzynkiem młodszym; średniowieczny kupiec, patrycjusz, bankier, ławnik i rajca krakowski, syn Mikołaja Wierzynka (starszego). Wg Jana Długosza w 1364 zorganizował ucztę dla gości zjazdu monarchów zorganizowanego przez Kazimierza Wielkiego. W sławnej „uczcie u Wierzynka” uczestniczył m.in. cesarz Karol IV Luksemburski, król Ludwik Węgierski oraz wielu innych królów i książąt. [przypis edytorski]
Wierzynek (…) posadził Kazimierza najwyżej — wg Długosza. [przypis autorski]
wierzyszli (daw.) — czy uwierzysz. [przypis edytorski]
wierzyszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy wierzysz. [przypis edytorski]
wierzyż — uwierz; uwierzże. [przypis edytorski]
wierzże (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
wieść błędna (daw.) — [tu:] wieść błąkająca się. [przypis redakcyjny]
wieść (daw.) — prowadzić. [przypis edytorski]
Wieść (mit. rzym.) — Fama, bogini szybko rozchodzącej się pogłoski; odpowiednik Feme w mit. gr., przedstawianej niekiedy z wieloma parami oczu i ust. [przypis edytorski]
wieść obiesić (starop.) — prowadzić na szubienicę; prowadzić, żeby go powiesić. [przypis edytorski]
wieść — prowadzić. [przypis edytorski]
wieść prym — być w czymś pierwszym, przewodzić. [przypis edytorski]
Wieść stara ślepym nazywa go ludem — Miasto Piza, podczas wyprawy swojej na wyspę Majorkę posiłkowane przez Florentynów, wywzajemniając się wdzięcznością, ze zdobyczy wojennych ofiarowało Florencji przyjąć z wolnym wyborem dwie bramy brązowe albo dwa słupy porfirowe, przepalone i uszkodzone w ogniu, ale pociągnięte przez chytrych Pizanów szkarłatem. Florentyńczycy, nie domyślając się tej zdrady, wybrali te ostatnie i dlatego otrzymali szyderczy przydomek „ślepi”. [przypis redakcyjny]
wieść — tu: przewodzić. [przypis edytorski]
wieść — tutaj: prowadzić. [przypis edytorski]
wieście — forma zarchaizowana; dziś popr.: wieści. [przypis edytorski]
wieści mocno pokojowe… — począwszy od 6 maja 1878 prasa warszawska przynosiła wiadomości o polepszeniu się sytuacji międzynarodowej. Rosja wobec niebezpieczeństwa wojny z Anglią i Austrią oraz neutralnego stanowiska Niemiec poszła na ustępstwa. W połowie maja wyjechał do Londynu ambasador rosyjski, hr. Szuwałow; 30 maja został zawarty w Londynie tajny układ, w którym Anglia zgadzała się na zmiany terytorialne na Bałkanach, ze znacznym jednak uszczupleniem granic zainteresowanych państw, zwłaszcza Bułgarii. Odpowiadało to także interesom Austrii. W sytuacji międzynarodowej nastąpiło odprężenie. [przypis redakcyjny]
Wieści od wnuka Kupida odbiera. — w późn. wyd. tłum. te słowa Marii mówi Katarzyna. [przypis edytorski]
wieści o gwałceniach (…) — nawiązanie do wątków powieści Stefana Żeromskiego (wyd. 1902–1904). [przypis edytorski]
wieś do przeżycia — tu: dożywotnia dzierżawa wsi. [przypis edytorski]
wieś G. — zapewne: Giełgudyszki. [przypis edytorski]
wieś Jordan — Ἰορδὰν (N), Ἰαρδὰν (D). [przypis tłumacza]
wieśne (starop.) — wiejskie. [przypis redakcyjny]
wieśniactwo (daw.) — wieśniacy jako zbiorowość; chłopstwo. [przypis edytorski]
Wieśniak (…) ciernią rosochatą przejście zamyka — We Włoszech ścieżki prowadzące na góry porosłe winnicami w porze, gdy winogrona dojrzewają, wieśniacy broniąc je od szkody, grodzą chrustem cierniowym. Porównanie trafne i dość obrazowe. [przypis redakcyjny]
Wieśniak hiszpański (…) tak się zabił — Tacyt, Roczniki, IV, 45. [przypis tłumacza]
wieśniakom — Horacy podkreśla swoje pochodzenie z prowincji. [przypis edytorski]
wieśnie — dziś popr.: wiośnie. [przypis edytorski]
wieśny (daw.) — wiejski. [przypis edytorski]
wieś zaciszna (…) wieś spokojna — parafraza słów Panny XII z Pieśni świętojańskiej o Sobótce Jana Kochanowskiego: „Wsi spokojna, wsi wesoła, / Który głos twej chwale zdoła?”; w dialogu Czepca z Dziennikarzem nawiązanie to ma wydźwięk ironiczny: wyraża marzenie szlachty o wsi, z pominięciem istotnych potrzeb i pragnień jej mieszkańców. [przypis edytorski]
wieś za dwa kaftany, konia i dziesięć grzywien srebra — że za takie ceny wioski w XIII w. sprzedawano, świadczy Paprocki. [przypis autorski]
