Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8179 przypisów.
zafrasować się (starop.) — zmartwić się, zasmucić się. [przypis edytorski]
zafrasować się — zmartwić się. [przypis edytorski]
zafrasowany (daw.) — zmartwiony. [przypis edytorski]
zafrasowany (daw.) — zmartwiony, zasmucony. [przypis edytorski]
zafrasowany — zmartwiony. [przypis edytorski]
zafrontować — zrobić komu afront, ubliżyć, uchybić. [przypis redakcyjny]
Za Fryderyka kapica znajoma — Opowiadano, że cesarz Fryderyk II przestępców politycznych, obwinionych o obrazę majestatu, kazał obwijać w opony ołowiane rozpalone żarem, w których ich ciała z wolna gorzały. [przypis redakcyjny]
zafuknąć duchy moskiewskie — zmusić do milczenia służalców Rosji. [przypis redakcyjny]
zagabać (daw.) — zagadnąć. [przypis edytorski]
zagabnąć (daw.) — zagadnąć. [przypis edytorski]
zagabnąć (daw.) — zagadnąć, tu: obrazić. [przypis edytorski]
zagabnąć — zagadnąć, zaczepić. [przypis edytorski]
Zagadka znaleziona w fundamentach klasztoru telemitów — Cała ta wyrocznia wzięta jest, z wyjątkiem dwóch pierwszych i dziesięciu ostatnich wierszy, z dzieł współcześnie żyjącego niejakiego Melina de Saint-Gelais, zagorzałego kalwina, który wszystkie nieszczęścia Francji przypisywał stronnictwu katolików. Proroctwo to jego wywarło później duże wrażenie, jako iż Melin de Saint-Gelais umarł w r. 1558, nie dożył przeto wybuchu wojny domowej. Przez ostrożność Rabelais dodaje ostatni ustęp prozą, mając na celu, dla zasłonięcia się przed możliwą zaczepką, pozorne zbagatelizowanie i obrócenie w żart znaczenia całej przepowiedni. [przypis tłumacza]
zagadki słać do Kuryjera — chodzi o „Kurier Warszawski”, założoną w 1821 r. najważniejszą gazetę informacyjną Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]
zagadł (forma 3 os. lp. rodz. m. od: zagadnąć) — dziś popr. zagadnął. [przypis edytorski]
zagadło — dziś popr.: zagadnęło. [przypis edytorski]
Zagadnienia filozofii dziejów — rozprawa Georga Simmla z 1904 roku. [przypis edytorski]
Zagadnienie człowieka z jego pragłębiami (…) będzie coraz większą zagadką — S. Przybyszewski, Zur Psychologie…, I, s. 23–24. [przypis autorski]
Zagadnienie stylu wiąże się najściślej z metodami krytyki literackiej Brzozowskiego. Jest ono niejako podstawą tych metod — por. artykuł piszącego, [K. Wyka,] Brzozowskiego krytyka krytyki, „Pion” 1933, nr 4 (przedruk Stara szuflada, s. 38–44). Założeń tych, niestety, zupełnie nie uwydatnia Stefania Zdziechowska w rozdziale pracy Stanisław Brzozowski jako krytyk literatury polskiej. (Prace historyczno-literackie, Kraków 1927, nr 29), poświęconym Brzozowskiemu jako teoretykowi krytyki literackiej (s. 36–46). [przypis autorski]
zagadnienie wolności woli — zajmuje się nim właśnie nasza rozprawa. [przypis redakcyjny]
zagadniony (daw. forma) — dziś: zagadnięty. [przypis edytorski]
zagadniony — imiesłów przym. bierny, dziś popr. z inną końcówką: zagadnięty. [przypis edytorski]
zagaić — zacząć rozmowę, dyskusję, obrady itp. [przypis edytorski]
Zagaił o królu Jakubie, o pretendencie, o dawnym dworze w Saint-Germain — Jakub II (1633–1701), ostatni katolicki król Anglii (oraz Szkocji, jako Jakub VII), został w 1688 zdetronizowany przez parlament i uciekł do Francji; na wygnaniu przebywał w podarowanym mu przez Ludwika XIV pałacu w Saint-Germain-en-Laye pod Paryżem; po jego śmierci pretendentem do tronu został jego jedyny syn. [przypis edytorski]
zagałuszyć — zagłuszyć, przytłumić, obezwładnić. [przypis redakcyjny]
za gardła wydawali (starop.) — na śmierć [wydawali]. [przypis redakcyjny]
zagardlić — zadusić. [przypis autorski]
Zagarnął Azję — naturalnie nie część świata, lecz rzymską prowincję tej nazwy [obejmującą zach. część Azji Mniejszej]. [przypis tłumacza]
zagarnął — z dawnych ziem ruskich Rzeczypospolitej od r. 1772 znalazły się w zaborze austriackim województwa ruskie i bełskie, część ziemi chełmskiej, część województwa podolskiego. [przypis redakcyjny]
zagarniono — dziś: zagarnięto. [przypis edytorski]
zagartywać (daw.) — zagarniać. [przypis edytorski]
zagiąć parol (daw.) — upatrzyć sobie kogoś. [przypis edytorski]
zagiąć parol (daw.) — uwziąć się. [przypis edytorski]
zagiąć parol — powziąć mocne postanowienie względem kogoś. [przypis edytorski]
zaginione plemiona — część narodu izraelskiego, która została przesiedlona przez Asyryjczyków po upadku Królestwa Izraela w końcu VIII w. p.n.e. Biblia ani inne źródła nie podają jednoznacznie, co się z nimi stało, dlatego w tradycji żydowskiej trwa nadzieja, że potomkowie zaginionych Żydów żyją gdzieś w ukryciu i kiedyś połączą się z narodem. Zaginione plemiona bywają też nazywane Czerwonymi Żydami (Die Roite Yiddelech). [przypis edytorski]
zagiździć — zatkać, zapchać. [przypis autorski]
Zagłada Tebów i Persepolis (…) wytracenie Kosseńczyków — por. Plutarch, Aleksander Wielki, 18 i 22 [w:] Żywoty sławnych mężów; Kwintus Kurcjusz Rufus, Historia Aleksandra Wielkiego, X, 4 i 5. [przypis tłumacza]
Zagłębiać się w nieświadomych zakątkach duszy (…) niezmierne jej powiązania — S. Lack, Przegląd Przeglądów, „Życie” 1899, nr 5. [przypis autorski]
zagłębie (daw.) — miejsce zagłębione, kotlina, dolina. [przypis edytorski]
Zagłębie — mowa o Zagłębiu Dąbrowskim, ośrodku przemysłu górniczego i hutniczego. [przypis redakcyjny]
za głębokoście go (…) wrazili — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: za głęboko go wraziliście. [przypis edytorski]
za głęboko w fale zaszedł — cytat z noweli Cypriana Kamila Norwida pt. Menego. [przypis edytorski]
zagłuchnąć (daw.) — ucichnąć. [przypis edytorski]
zaglądałem w trumny… — w piramidzie Cheopsa istnieje do dzisiaj pusty granitowy sarkofag królewski. Tłumaczenia poety, że Cheopsowi odmówiono pogrzebu i dlatego sarkofag jest pusty, nie potwierdza nauka historyczna. [przypis redakcyjny]
zaglądnął (reg.) — zajrzał. [przypis edytorski]
zagniewane… niebiosa — aluzja do śmierci samobójczej Pustelnika. [przypis redakcyjny]
Zagórski, Jerzy (1907–1984) — poeta i prozaik, wraz z Czesławem Miłoszem współtwórca przedwojennej grupy poetyckiej Żagary. [przypis edytorski]
Zagórski, Włodzimierz (1882–1927?) — generał brygady, dowódca i organizator lotnictwa polskiego. W roku 1926 oskarżany o osobiste ostrzeliwanie wojsk Piłsudskiego, aresztowany. Zaginął, prawdopodobnie zamordowany przez piłsudczyków. [przypis edytorski]
zagodzić — zgodzić, pogodzić. [przypis edytorski]
zagończyk (hist.) — żołnierz doświadczony w walce na tyłach wroga, zwł. oddziałów tatarskich. [przypis edytorski]
zagon (daw.) — oddział wojska operujący na obcym terytorium. [przypis edytorski]
zagon — długi pas ziemi uprawnej. [przypis edytorski]
zagon — długi, wąski pas ziemi. [przypis edytorski]
zagonek — zdrob. zagon; długi pas ziemi uprawnej. [przypis edytorski]
zagonik, właśc. zagon — oddział lekkiej jazdy, najczęściej przeznaczony do szybkich wypadów daleko na tereny wroga w celu zdobycia łupów, wzięcia ludzi w jasyr (tj. w niewolę) i osłabienia obrony przeciwnika. [przypis edytorski]
zagon — oddział wojska operujący na obcym terytorium. [przypis edytorski]
zagonowa szlachta — szlachta posiadająca niewiele gruntów. [przypis edytorski]
zagon — tu: oddział wojsk tatarskich. [przypis edytorski]
zagon — wąski kawałek ziemi uprawnej. [przypis edytorski]
zagorzały* (daw.) — spalony, wyschnięty. [przypis redakcyjny]
zagorzały — spalony, wyschnięty. [przypis redakcyjny]
Zagoskin, Michaił Nikołajewicz (1789–1852) — pisarz rosyjski; pod wpływem Waltera Scotta pisał powieści historyczne. [przypis edytorski]
zagospodarowywa — dziś popr.: zagospodarowuje. [przypis edytorski]
zagrabusić — porwać gwałtem. [przypis autorski]
zagrać „Tadeusza” — zagrać pieśń o św. Judzie Tadeuszu, orędowniku w sprawach beznadziejnych. Śpiewali ją żebracy, stąd śpiewać a. grać Tadeusza oznaczało wpaść w nędzę, pójść z torbami. [przypis edytorski]
zagrać w straszaka — gra w karty, pospolita i teraz jeszcze w Małopolsce pod mianem ferbla. [przypis redakcyjny]
zagrały trąbki wsiadanego przez munsztuk — dano stłumiony sygnał do odjazdu; munsztuk — kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania szczególnie nieposłusznym wierzchowcem. [przypis edytorski]
zagranicą — dziś popr. pisownia: za granicą. [przypis edytorski]
zagrobny (neol.) — zmarły. [przypis edytorski]
„Zagroda” — czasopismo dla ludu, wydawane w Krakowie w XIX w. [przypis edytorski]
zagroda — tu: ogrodzenie oddzielające namiot Achillesa od pozostałej części obozu. [przypis edytorski]
zagrodnik — dawniej chłop użytkujący tylko zagrodę, zobligowany do pańszczyzny pieszej. [przypis edytorski]
zagrodnik — ubogi gospodarz wiejski, uprawiający niewielki kawałek ziemi przy swojej zagrodzie; zwykle dodatkowo najmował się do pracy w folwarku lub u bogatych gospodarzy. [przypis edytorski]
zagrodnik — ubogi gospodarz wiejski, właściciel jednej zagrody. [przypis edytorski]
zagrożeni od Litwy (daw.) — dziś: zagrożeni przez Litwę. [przypis edytorski]
zagryźliwy — dziś popr. zgryźliwy, zrzędny. [przypis edytorski]
zagryzał na śmierć swych pańszczyźnianych niewolników — Krasiński jako właściciel rozległych dóbr nie uczynił nic dla polepszenia losu swych pańszczyźnianych chłopów; w listach do rządcy zalecał ludzkie obchodzenie się z chłopami, zezwalał jednak na karanie ich chłostą „w razie potrzeby”. [przypis redakcyjny]
zagrzanych nie wypił — grzane wino było ulubionym napojem. [przypis tłumacza]
zagrzęznąć — dziś popr.: ugrzęznąć. [przypis edytorski]
zagrzęznąć — dziś raczej: ugrzęznąć. [przypis edytorski]
zagrzebieni (daw. forma) — dziś: zagrzebani. [przypis edytorski]
za grzech wielkiej buty obchodzi pierwszy krąg góry czyśćcowej — Pycha w staropolszczyźnie: buta. Stąd pochodny wyraz butny, czyli pyszny, czyści swój grzech w pierwszym kręgu czyśćcowym. Tu poeta wspomina swojego pradziada, od którego wziął nazwisko swoje rodowe Alighieri, a który, jak mówi, dla wielkiej swojej pychy od stu lat i więcej obchodzi pierwszy krąg góry czyśćcowej. Pycha albowiem panującą była wadą w całej rodzinie Alighierich. Do tej wady rodzinnej sam poeta przyznaje się w Czyśćcu, w pieśni XIII, gdzie mówi: „Troppa é piu la paura ond'é sospesa/ L'anima mia del tormendo di sotto/ Che gia l'oncarco di la giu mi pesa”. [przypis redakcyjny]
zagrześć (daw.) — zagrzebać, pochować. [przypis redakcyjny]
zaguba — w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „zguba”. [przypis redakcyjny]
zagubiony — tu: pomordowany, unicestwiony. [przypis redakcyjny]
zaguby (daw.) — zguby, klęski. [przypis edytorski]
zagwazdrany — zanieczyszczony. [przypis autorski]
zagwizdaj — dziś popr.: zagwiżdż. [przypis edytorski]
zahaczyć (gw.) — wspomnieć. [przypis edytorski]
zahaczyć — tu: skreślić, zrezygnować z niego. [przypis edytorski]
zahardzieć — zhardzieć; stać się pysznym, pogardliwym wobec innych. [przypis edytorski]
Zahlen bitte (niem.) — proszę płacić. [przypis edytorski]
zahlen (niem.) — reszta. [przypis edytorski]
Zahlkellner (niem.) — kelner płatniczy, sprawujący stały nadzór nad rewirem i wyznaczonym do jego obsługi zespołem kelnerów; wita gości restauracji, przyjmuje od nich zamówienia, które przekazuje podwładnym, sporządza rachunki oraz pobiera należność. [przypis edytorski]
Zahlkelner (niem.) — kelner przyjmujący zapłatę za rachunek w kawiarni, restauracji itp. [przypis edytorski]
zahodować — dziś raczej: wyhodować. [przypis edytorski]
zahojdać (z ukr.) — rozkołysać. [przypis edytorski]
Zahorska, Stefania (1889–1961) — pseudonim Pandora, historyczka i krytyczka sztuki (w tym kierunku odbyła studia w Krakowie, Budapeszcie, Berlinie i Paryżu), prozaiczka; docent Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Po wojnie w Londynie publicystka „Wiadomości” i współzałożycielka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (Polish Writers Association Ltd.). [przypis edytorski]
Zahubiw, czerewik! A ja szow! Taj noszow! Taj pidniow! Taj piszow! — Zgubił czerwieniec (grosik)! A ja szedłem! I znalazłem! I podniosłem! I poszedłem! [przypis edytorski]
Zahuczał wicher, wicher jesienny (…) czytamy u Micińskiego — T. Miciński, W mroku gwiazd, s. 87. [przypis autorski]
