Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
Jan Kochanowski, Treny, Tren XV. (Erato złotowłosa i ty, wdzięczna lutni...)
Tren XVI. (Nieszczęściu kwoli a swojej żałości...) → ← Tren XIV. (Gdzie te wrota nieszczęsne, któremi przed laty...)

Spis treści

      Jan KochanowskiTrenyTren XV. (Erato złotowłosa i ty, wdzięczna lutni…)[1]

      1
      Erato[2] złotowłosa i ty, wdzięczna[3] lutni[4],
      Skąd pociechę w swych troskach biorą ludzie smutni,
      Uspokójcie na chwilę strapioną myśl[5] moję,
      Póki jeszcze kamienny w polu słup nie stoję[6],
      5
      Lejąc ledwe[7] nie krwawy płacz przez marmór[8] żywy[9],
      Żalu ciężkiego pamięć[10] i znak nieszczęśliwy.
      Mylę sie, czyli[11] patrząc na ludzkie przygody
      Skromniej człowiek uważa[12] i swe własne szkody?
      Nieszczesna matko[13] (jesli przyczytać[14] możemy
      10
      Nieszcześciu, co prze[15] głupi rozum swój cierpiemy),
      Gdzie teraz twych siedm[16] synów i dziewek tak wiele[17]?
      Gdzie pociecha? Gdzie radość i twoje wesele?
      Widzę czternaście mogił; a ty nieszcześliwa
      I podobno tak długo nad wolą[18] swą żywa Obłapiasz zimne groby, w których (ach niebogo!) Składłaś[19] dziateczki swoje zagubione[20] srogo.
      15
      Takie więc kwiaty leżą kosą podsieczone
      Albo deszczem gwałtownym na ziemię złożone.
      W którą nadzieję żywiesz?[21] Czego czekasz więcej?
      Czemu śmiercią żałości nie zbywasz[22] co pręcej[23]?
      A wasze prętkie[24] strzały albo łuk co czyni
      20
      Niepochybny[25], o Febe[26] i mściwa bogini[27]?
      Albo z gniewu (bo winna), albo więc z lutości[28]
      Dokonajcie[29], prze Boga[30], jej biednej starości.
      Nowa pomsta[31], nowa kaźń[32] hardą[33] myśl potkała[34]:
      Dziatek płacząc, Nijobe[35] sama skamieniała
      25
      I stoi na Sypilu[36] marmór nieprzetrwany[37],
      Jednak i pod kamieniem żywią[38] skryte rany.
      Jej bowiem łzy serdeczne skałę przenikają
      I przeźroczystym z góry strumieniem spadają,
      Skąd źwierz[39] i ptastwo[40] pije; a ta w wiecznym pęcie[41]
      30
      Tkwi[42] w rogu skały wiatrom szalonym[43] na wstręcie[44].
      Ten grób nie jest na martwym, ten martwy nie w grobie,
      Ale samże jest martwym, samże grobem sobie.

      Przypisy

      [1]

      W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

      [2]

      Erato — jedna z dziewięciu Muz, Muza poezji miłosnej zazwyczaj przedstawiana z lirą. [przypis redakcyjny]

      [3]

      wdzięczny* (starop.) — miły, przyjemny. [przypis redakcyjny]

      [4]

      lutni (tu daw. forma W. lp) — dziś: lutnio. [przypis redakcyjny]

      [5]

      strapiona myśl — strapiony umysł, duszę. [przypis redakcyjny]

      [6]

      póki jeszcze kamienny w polu słup nie stoję — dopóki jeszcze nie zamieniłem się w kamień; zob. też w. 25 o skamieniałej Niobe. [przypis redakcyjny]

      [7]

      ledwe (starop.) — ledwie, zaledwie. [przypis redakcyjny]

      [8]

      marmór — daw. pisownia wyrazu marmur. [przypis redakcyjny]

      [9]

      marmór żywy — żyjący marmur. [przypis redakcyjny]

      [10]

      pamięć* — tu: znak upamiętniający lub pamiętanie. [przypis redakcyjny]

      [11]

      czyli* (starop.) — czy też. [przypis redakcyjny]

      [12]

      uważać* (starop.) — dostrzegać i oceniać. [przypis redakcyjny]

      [13]

      Nieszczesna matko — apostrofa do Niobe. [przypis redakcyjny]

      [14]

      przyczytać (starop.) — przypisać. [przypis redakcyjny]

      [15]

      prze — przez. [przypis redakcyjny]

      [16]

      siedm — daw. forma wyrazu siedem. [przypis redakcyjny]

      [17]

      tak wiele* (daw.) — tyle samo, drugie tyle. [przypis redakcyjny]

      [18]

      nad wolą* (starop.) — wbrew woli. [przypis redakcyjny]

      [19]

      skłaść (forma starop.) — złożyć. [przypis redakcyjny]

      [20]

      zagubiony — tu: pomordowany, unicestwiony. [przypis redakcyjny]

      [21]

      w którą nadzieję żywiesz? (starop.) — jaką nadzieją żyjesz? [przypis redakcyjny]

      [22]

      nie zbywasz (starop.) — nie pozbywasz (się). [przypis redakcyjny]

      [23]

      pręcej (starop.) — daw. pisownia wyrazu prędzej. [przypis redakcyjny]

      [24]

      prętki (starop.) — daw. pisownia wyrazu prędki. [przypis redakcyjny]

      [25]

      niepochybny (starop.) — nie chybiający, ten który nie chybia (celu). [przypis redakcyjny]

      [26]

      Febe — Febusie; Febus (Apollo) w mit. gr. syn Zeusa i Latony, czasami utożsamiany z bogiem słońca Heliosem; był bogiem muzyki, poezji, łucznictwa, proroctw i sztuki lekarskiej. [przypis redakcyjny]

      [27]

      mściwa bogini —- Diana, staroż. bogini rz. utożsamiana z gr. Artemidą; uważana za boginię księżyca, polowania i lasów. [przypis redakcyjny]

      [28]

      lutość* (starop.) — litość (obecnie rzadko używa się wyrazu luty w znaczeniu srogi; por. nazwę drugiego miesiąca w roku). [przypis redakcyjny]

      [29]

      dokonać* (daw.) — położyć kres. [przypis redakcyjny]

      [30]

      prze Boga — przez Boga, na Boga. [przypis redakcyjny]

      [31]

      pomsta — zemsta (zob. współczesne wyrażenie pomścić kogoś). [przypis redakcyjny]

      [32]

      kaźń (daw.) — męka, kara. [przypis redakcyjny]

      [33]

      hardy — dumny. [przypis redakcyjny]

      [34]

      potkała (forma starop.) — spotkała. [przypis redakcyjny]

      [35]

      Nijobe — forma wyrazu Niobe utworzona dla rytmu. [przypis redakcyjny]

      [36]

      na Sipylu — Sipylus (łac.), Sypilos (gr.): góra w Azji Mniejszej, na którą została przeniesiona przez trąbę powietrzną skamieniała Niobe. [przypis redakcyjny]

      [37]

      nieprzetrwany (starop.) — taki, którego nie można przetrwać, trwający wiecznie. [przypis redakcyjny]

      [38]

      żywią (forma starop.) — żyją. [przypis redakcyjny]

      [39]

      źwierz (starop.) — zwierzę. [przypis redakcyjny]

      [40]

      ptastwo (starop.) — ptactwo, ptaki. [przypis redakcyjny]

      [41]

      w wiecznym pęcie (forma starop.) — w wiecznych pętach, więzach; pęto: więzy. [przypis redakcyjny]

      [42]

      tkwić — tu: sterczeć, być na widoku. [przypis redakcyjny]

      [43]

      szalony — tu: bardzo wielki, przekraczający normę. [przypis redakcyjny]

      [44]

      tkwi na wstręcie (starop.) — stanowi przeszkodę, zawadę. [przypis redakcyjny]

      x