Tren XVI. (Nieszczęściu kwoli a swojej żałości...) → ← Tren XIV. (Gdzie te wrota nieszczęsne, któremi przed laty...)

Spis treści

Jan KochanowskiTrenyTren XV. (Erato złotowłosa i ty, wdzięczna lutni…)[1]

Erato [2] złotowłosa i ty, wdzięczna [3] lutni [4],

Skąd pociechę w swych troskach biorą ludzie smutni,

Uspokójcie na chwilę strapioną myśl [5] moję,

Póki jeszcze kamienny w polu słup nie stoję [6],

Lejąc ledwe [7] nie krwawy płacz przez marmór [8] żywy [9],

Żalu ciężkiego pamięć [10] i znak nieszczęśliwy.

Mylę sie, czyli [11] patrząc na ludzkie przygody

Skromniej człowiek uważa [12] i swe własne szkody?

Nieszczesna matko [13] (jesli przyczytać [14] możemy

Nieszcześciu, co prze [15] głupi rozum swój cierpiemy),

Gdzie teraz twych siedm [16] synów i dziewek tak wiele [17]?

Gdzie pociecha? Gdzie radość i twoje wesele?

Widzę czternaście mogił; a ty nieszcześliwa

I podobno tak długo nad wolą [18] swą żywa Obłapiasz zimne groby, w których (ach niebogo!) Składłaś [19] dziateczki swoje zagubione [20] srogo.

Takie więc kwiaty leżą kosą podsieczone

Albo deszczem gwałtownym na ziemię złożone.

W którą nadzieję żywiesz?[21] Czego czekasz więcej?

Czemu śmiercią żałości nie zbywasz [22] co pręcej [23]?

A wasze prętkie [24] strzały albo łuk co czyni

Niepochybny [25], o Febe [26] i mściwa bogini [27]?

Albo z gniewu (bo winna), albo więc z lutości [28]

Dokonajcie [29], prze Boga [30], jej biednej starości.

Nowa pomsta [31], nowa kaźń [32] hardą [33] myśl potkała [34]:

Dziatek płacząc, Nijobe [35] sama skamieniała

I stoi na Sypilu [36] marmór nieprzetrwany [37],

Jednak i pod kamieniem żywią [38] skryte rany.

Jej bowiem łzy serdeczne skałę przenikają

I przeźroczystym z góry strumieniem spadają,

Skąd źwierz [39] i ptastwo [40] pije; a ta w wiecznym pęcie [41]

Tkwi [42] w rogu skały wiatrom szalonym [43] na wstręcie [44].

Ten grób nie jest na martwym, ten martwy nie w grobie,

Ale samże jest martwym, samże grobem sobie.

Przypisy

[1]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[2]

Erato — jedna z dziewięciu Muz, Muza poezji miłosnej zazwyczaj przedstawiana z lirą. [przypis redakcyjny]

[3]

wdzięczny* (starop.) — miły, przyjemny. [przypis redakcyjny]

[4]

lutni (tu daw. forma W. lp) — dziś: lutnio. [przypis redakcyjny]

[5]

strapiona myśl — strapiony umysł, duszę. [przypis redakcyjny]

[6]

póki jeszcze kamienny w polu słup nie stoję — dopóki jeszcze nie zamieniłem się w kamień; zob. też w. 25 o skamieniałej Niobe. [przypis redakcyjny]

[7]

ledwe (starop.) — ledwie, zaledwie. [przypis redakcyjny]

[8]

marmór — daw. pisownia wyrazu marmur. [przypis redakcyjny]

[9]

marmór żywy — żyjący marmur. [przypis redakcyjny]

[10]

pamięć* — tu: znak upamiętniający lub pamiętanie. [przypis redakcyjny]

[11]

czyli* (starop.) — czy też. [przypis redakcyjny]

[12]

uważać* (starop.) — dostrzegać i oceniać. [przypis redakcyjny]

[13]

Nieszczesna matko — apostrofa do Niobe. [przypis redakcyjny]

[14]

przyczytać (starop.) — przypisać. [przypis redakcyjny]

[15]

prze — przez. [przypis redakcyjny]

[16]

siedm — daw. forma wyrazu siedem. [przypis redakcyjny]

[17]

tak wiele* (daw.) — tyle samo, drugie tyle. [przypis redakcyjny]

[18]

nad wolą* (starop.) — wbrew woli. [przypis redakcyjny]

[19]

skłaść (forma starop.) — złożyć. [przypis redakcyjny]

[20]

zagubiony — tu: pomordowany, unicestwiony. [przypis redakcyjny]

[21]

w którą nadzieję żywiesz? (starop.) — jaką nadzieją żyjesz? [przypis redakcyjny]

[22]

nie zbywasz (starop.) — nie pozbywasz (się). [przypis redakcyjny]

[23]

pręcej (starop.) — daw. pisownia wyrazu prędzej. [przypis redakcyjny]

[24]

prętki (starop.) — daw. pisownia wyrazu prędki. [przypis redakcyjny]

[25]

niepochybny (starop.) — nie chybiający, ten który nie chybia (celu). [przypis redakcyjny]

[26]

Febe — Febusie; Febus (Apollo) w mit. gr. syn Zeusa i Latony, czasami utożsamiany z bogiem słońca Heliosem; był bogiem muzyki, poezji, łucznictwa, proroctw i sztuki lekarskiej. [przypis redakcyjny]

[27]

mściwa bogini —- Diana, staroż. bogini rz. utożsamiana z gr. Artemidą; uważana za boginię księżyca, polowania i lasów. [przypis redakcyjny]

[28]

lutość* (starop.) — litość (obecnie rzadko używa się wyrazu luty w znaczeniu srogi; por. nazwę drugiego miesiąca w roku). [przypis redakcyjny]

[29]

dokonać* (daw.) — położyć kres. [przypis redakcyjny]

[30]

prze Boga — przez Boga, na Boga. [przypis redakcyjny]

[31]

pomsta — zemsta (zob. współczesne wyrażenie pomścić kogoś). [przypis redakcyjny]

[32]

kaźń (daw.) — męka, kara. [przypis redakcyjny]

[33]

hardy — dumny. [przypis redakcyjny]

[34]

potkała (forma starop.) — spotkała. [przypis redakcyjny]

[35]

Nijobe — forma wyrazu Niobe utworzona dla rytmu. [przypis redakcyjny]

[36]

na Sipylu — Sipylus (łac.), Sypilos (gr.): góra w Azji Mniejszej, na którą została przeniesiona przez trąbę powietrzną skamieniała Niobe. [przypis redakcyjny]

[37]

nieprzetrwany (starop.) — taki, którego nie można przetrwać, trwający wiecznie. [przypis redakcyjny]

[38]

żywią (forma starop.) — żyją. [przypis redakcyjny]

[39]

źwierz (starop.) — zwierzę. [przypis redakcyjny]

[40]

ptastwo (starop.) — ptactwo, ptaki. [przypis redakcyjny]

[41]

w wiecznym pęcie (forma starop.) — w wiecznych pętach, więzach; pęto: więzy. [przypis redakcyjny]

[42]

tkwić — tu: sterczeć, być na widoku. [przypis redakcyjny]