Przypisy

kwadrat magiczny — kwadratowa tablica, w której wiersze i kolumny wpisano liczby w taki sposób, że ich suma w każdym wierszu, w każdej kolumnie i w każdej przekątnej jest taka sama; znane w starożytnych Chinach i Indiach, za pośrednictwem źródeł arabskich kwadraty magiczne stały się popularne w Europie w okresie renesansu, przypisywano im specjalne moce jako talizmanom. [przypis edytorski]

kwadratura koła — jeden z trzech wielkich problemów geometrycznych postawionych w starożytności, polegający na skonstruowaniu metodą klasyczną (przy użyciu wyłącznie cyrkla i linijki bez podziałki) takiego kwadratu, którego pole jest równe polu danego koła; przez setki lat tego trudnego problemu nie udało się rozwiązać ani wykazać, że rozwiązanie nie istnieje; w 1882 udowodniono, metodą niegeometryczną, że taka konstrukcja jest niewykonalna; dziś pot.: zadanie niewykonalne. [przypis edytorski]

kwadratura koła (pot.) — zadanie niewykonalne. [przypis edytorski]

kwadryga (daw.) — rydwan zaprzężony w czwórkę koni ustawionych w jednym rzędzie. [przypis edytorski]

kwadryga (łac.) — dwukołowy rydwan zaprzężony w cztery konie, używany do wyścigów i uroczystych pochodów. [przypis edytorski]

kwadryga — rydwan zaprzęgany w czwórkę koni ustawionych równolegle. [przypis edytorski]

kwadryka — właśc. kwadryga, rydwan zaprzężony w czwórkę koni. W biblijnej księdze Ezechiela opisany został zstępujący pośród ognia rydwan Boga, ciągnięty przez cztery istoty przypominające postaci ludzkie, lecz mające po cztery twarze i cztery skrzydła. [przypis edytorski]

kwagga, Equus quagga quagga (biol.) — podgatunek zebry stepowej, żyjący w Afryce Płd. do XIX w.; od innych zebr kwagga odróżniała się występowaniem wzoru brązowych i białych pasów wyłącznie na przedniej części ciała; w 1878 wymarły ostatnie kwaggi żyjące w stanie dzikim, zaś w 1883 ostatni osobnik żyjący w niewoli. [przypis edytorski]

kwagga, Equus quagga quagga (biol.) — podgatunek zebry stepowej, żyjący w Afryce Płd. do XIX w.; od innych zebr kwagga odróżniała się występowaniem wzoru brązowych i białych pasów wyłącznie na przedniej części ciała. Powieść powstała w latach 1874–1875, w 1878 wymarły ostatnie kwaggi żyjące w stanie dzikim, zaś w 1883 ostatni osobnik żyjący w niewoli. Onagry (…) stanowiące coś pośredniego zebrą a kwaggą — onagry to dzikie osły i razem z zebrami i końmi należą do rodzaju Equus (koń), ale biologicznie nie są zwierzętami pośrednimi między kwaggą a innymi zebrami. [przypis edytorski]

kwagga, Equus quagga quagga (biol.) — podgatunek zebry stepowej, żyjący w Afryce Płd. do XIX w.; od innych zebr odróżniała się występowaniem wzoru brązowych i białych pasów wyłącznie na przedniej części ciała; obecnie wymarłe. [przypis edytorski]

kwagga — podgatunek zebry stepowej, żyjący w Afryce Płd. do XIX w.; od innych zebr odróżniała się występowaniem wzoru brązowych i białych pasów wyłącznie na przedniej części ciała; obecnie wymarłe. [przypis edytorski]

kwagga — podgatunek zebry stepowej, żyjący w Afryce Płd. do XIX w.; od innych zebr odróżniała się występowaniem wzoru brązowych i białych pasów wyłącznie na przedniej części ciała; obecnie wymarłe. [przypis edytorski]

kwakający — dziś popr.: kwaczący. [przypis edytorski]

kwakier — członek protestanckiej grupy wyznaniowej. [przypis edytorski]

kwakier — jeden z członków Religijnego Towarzystwa Przyjaciół, którzy siebie nazywali właśnie przyjaciółmi (friends), zaś popularnie byli określani prześmiewczo jako kwakrzy (z ang. quakers: drżący), co miało się odnosić do fizycznych reakcji towarzyszących praktykom doświadczenia mistycznego; kwakrzy, będący odłamem ang. purytanizmu, podkreślali wagę bezpośredniego (niewymagającego osób duchownych ani sformalizowanych nabożeństw), osobistego, wewnętrznego objawienia, nie tylko wierności Biblii, jak wiele wspólnot protestanckich; początki tej grupy religijnej sięgają 1646 r. i działalności George'a Foxa (1621–1691), kwakrzy byli prześladowani (co spowodowało ich emigrację m.in. do Ameryki i Niemiec) i dopiero w 1689 r. na mocy dekretu tolerancyjnego uzyskali wolność wyznania w Anglii; wśród zasad, którymi kierują się kwakrzy, wylicza się pacyfizm, zakaz składania przysiąg, zakaz służby wojskowej oraz powstrzymywanie się od hucznych zabaw: puszczanie latawców raczej nie należy do takich. [przypis edytorski]

kwakier — potoczne określenie członka chrześcijańskiej wspólnoty noszącej nazwę Religijne Towarzystwo Przyjaciół, wywodzącej się z purytanizmu, silnie akcentującej rolę osobistego wewnętrznego objawienia, głoszącej pokojowe zasady i prostotę sposobu życia, rozpowszechnionej głównie w Anglii i Stanach Zjednoczonych, dokąd wyemigrowali w wyniku prześladowań w XVII w. Członkowie wspólnoty byli określani prześmiewczo jako kwakrzy (z ang. quakers: drżący), co miało się odnosić do fizycznych reakcji towarzyszących praktykom doświadczenia mistycznego. [przypis edytorski]

kwakier — potoczne określenie członka chrześcijańskiej wspólnoty noszącej nazwę Religijne Towarzystwo Przyjaciół, wywodzącej się z purytanizmu, silnie akcentującej rolę osobistego wewnętrznego objawienia, głoszącej pokojowe zasady i prostotę sposobu życia, rozpowszechnionej głównie w Anglii i Stanach Zjednoczonych, dokąd członkowie wspólnoty wyemigrowali w wyniku prześladowań w XVII w.; byli określani prześmiewczo jako kwakrzy (z ang. quakers: drżący), co miało się odnosić do fizycznych reakcji towarzyszących praktykom doświadczenia mistycznego. [przypis edytorski]

kwakrzy — chrześcijańska wspólnota o nazwie Religijne Towarzystwo Przyjaciół, wywodząca się z purytanizmu, silnie akcentująca rolę osobistego wewnętrznego objawienia, głosząca pokojowe zasady i prostotę sposobu życia; prześladowania w XVII w. spowodowały ich emigrację m.in. do Stanów Zjednoczonych; popularnie byli określani prześmiewczo jako kwakrzy (z ang. quakers: drżący), co miało się odnosić do fizycznych reakcji towarzyszących praktykom doświadczenia mistycznego. [przypis edytorski]

kwakrzy — chrześcijańska wspólnota o nazwie Religijne Towarzystwo Przyjaciół, wywodząca się z purytanizmu, silnie akcentująca rolę osobistego wewnętrznego objawienia, głosząca pokojowe zasady i prostotę sposobu życia; początki tej grupy religijnej sięgają 1646 i działalności George'a Foxa (1621–1691), prześladowania spowodowały ich emigrację m.in. do Ameryki i Niemiec i dopiero w 1689 na mocy dekretu tolerancyjnego uzyskali wolność wyznania w Anglii; popularnie byli określani prześmiewczo jako kwakrzy (z ang. quakers: drżący), co miało się odnosić do fizycznych reakcji towarzyszących praktykom doświadczenia mistycznego. [przypis edytorski]

k'wam (daw.) — ku wam, do was. [przypis edytorski]

k'wam (daw.) — ku wam; do was. [przypis edytorski]

kwapiąc się (starop.) — pośpieszając; idąc szybko. [przypis edytorski]

kwapić (daw.) — spieszyć się. [przypis edytorski]

kwapić się (daw.) — śpieszyć się. [przypis edytorski]

kwapić się (daw.) — spieszyć się; por. skwapliwie: ochoczo, pospiesznie. [przypis edytorski]

kwapić się (daw.) — spieszyć się. [przypis edytorski]

kwapić się (daw.) — spieszyć się. [przypis edytorski]

kwapić się (daw) — spieszyć się. [przypis edytorski]

kwapić się (daw., starop.) — spieszyć się. [przypis edytorski]

kwapić się — śpieszyć się; kierować się śpiesznie. [przypis edytorski]

kwapić się — spieszyć się do czegoś. [przypis edytorski]

kwapić się — spieszyć się. [przypis edytorski]

kwapić się — spieszyć się; spiesznie coś wykonywać; por. skwapliwy. [przypis edytorski]

kwapić się (starop.) — spieszyć się. [przypis edytorski]

kwapić (starop.) — pośpieszać; przyśpieszać; iść szybko. [przypis edytorski]

kwapić — zabierać się do czegoś. [przypis edytorski]

kwapienie (starop.) — pośpiech, pośpieszne działanie. [przypis edytorski]

kwapiony (daw.) — pospieszny. [przypis edytorski]

kwapiony (starop.) — pośpieszny, pochopny; przedwczesny. [przypis edytorski]

kwapiony (starop.) — pospieszny. [przypis edytorski]

kwapiony (starop.) — szybki, pospieszny. [przypis edytorski]

kwapiony (starop.) — zbyt prędki, nazbyt pospiesznie wymierzony. [przypis edytorski]

kwapliwy (daw.) — pospieszny, pochopny, niecierpliwy; por. daw. kwapić się: spieszyć się. [przypis edytorski]

kwap — ptasi puch. [przypis edytorski]

kwarantanna — czasowe odosobnienie ludzi, zwierząt, roślin a. towarów, co do których istnieje podejrzenie, że mogą być roznosicielami chorób zakaźnych; kwarantannę stosuje się w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się chorób; także: pomieszczenie, budynek, a niekiedy nawet część miasta portowego służąca odbywaniu kwarantanny. [przypis edytorski]

kwarantanna — tu: ogrodzony budynek, w którym trzymano więźniów z jakiegokolwiek powodu odizolowanych od reszty. [przypis edytorski]

kwarantanna — w gwarze obozowej: okres pobytu w obozie bezpośrednio po przybyciu, w czasie którego eliminowano więźniów chorych na choroby zakaźne i niezdolnych do pracy; kwarantannę organizowano w izolowanych blokach. [przypis edytorski]

kwarc — często występujący minerał z grupy krzemianów. [przypis edytorski]

kwarc — daw. również: kwarzec; minerał zbudowany głównie z dwutlenku krzemu. [przypis edytorski]

kwardom (gw.) — twardą. [przypis edytorski]

kwardy (gw.) — twardy. [przypis edytorski]

kwargle — czeskie serki dojrzewające, uformowane w krążki, otrzymywane z mocno posolonego, niekiedy zaprawionego kminkiem twarogu, produkowane gł. na Morawach. [przypis edytorski]

kwarta — daw. jednostka objętości ciał płynnych, ok. 1 litr. [przypis edytorski]

kwarta — daw. jednostka objętości, ok. 1 litra. [przypis edytorski]

kwarta — daw. miara objętości, ok. 1 litra. [przypis edytorski]

kwarta — daw. miara objętości, zwykle ok. 1 litra. [przypis edytorski]

kwarta — dawna miara ciał płynnych i sypkich, około 1 litra; też: naczynie o takiej pojemności. [przypis edytorski]

kwarta — dawna miara objętości, ok. 1 litra. [przypis edytorski]

kwarta — dawna miara objętości; w oryginale: anglosaska pinta, równa ok. pół litra. [przypis edytorski]

kwarta — dawna miara objętości, zwykle ok. 1 litra. [przypis edytorski]

kwarta (daw.) — tu: dawna miara objętości, równa czwartej części garnca, tj. ok. 1 litra. [przypis edytorski]

kwarta — jednostka miary objętości, ¼ galona, równa ok. 1 litrowi. [przypis edytorski]

kwarta — jednostka objętości. [przypis edytorski]

kwartał — część miasta usytuowana pomiędzy czterema przecinającymi się ulicami. [przypis edytorski]

kwartałowę — dziś popr.: kwartalną. [przypis edytorski]

kwarta — miara objętości, stanowiąca ¼ galona i wynosząca ok. 1 litr. [przypis edytorski]

kwarta — stałe wojsko zaciężne, utrzymywane przez króla od końca XVI w. [przypis edytorski]

kwarta — tu: nazwa jednej z pozycji w szermierce. [przypis edytorski]

kwarta — wypłacany kwartalnie żołd. [przypis edytorski]

kwarter Dampirów — kwaterę Dampira. [przypis edytorski]

kwarter (daw.) — kwatera. [przypis edytorski]

kwarter — dziś: kwatera. [przypis edytorski]

kwarter — dziś: kwaterę. [przypis edytorski]

kwarteronka — córka białego i mulatki. [przypis edytorski]

kwartowy kielich — kielich o pojemności kwarty, tj. wg. daw. jednostki objętości ciał płynnych, ok. 1 litra. [przypis edytorski]

kwaśnik — producent napojów. [przypis edytorski]

kwaśny — tu: niezadowolony. [przypis edytorski]

kwas azotowy dymiący (chem.) — zwyczajowa nazwa silnie stężonego kwasu azotowego (HNO₃), który po wystawieniu na działanie powietrza wydziela białe opary. [przypis edytorski]

kwas azotowy — nieorganiczny związek chemiczny, jeden z najsilniejszych kwasów tlenowych. [przypis edytorski]

kwaskawy — dziś: kwaskowy. [przypis edytorski]

kwas — kwas chlebowy; typowy dla ludów Słowiańskich napój przyrządzany ze sfermentowanego chleba. [przypis edytorski]

kwas maleinowy — organiczny związek chemiczny, niewystępujący w przyrodzie, otrzymywany przez utlenianie benzenu powietrzem i hydrolizę powstałego bezwodnika maleinowego lub przez ogrzewanie kwasu jabłkowego. [przypis edytorski]

kwas pruski — potoczna nazwa cyjanowodoru (HCN), bezbarwnej, silnie trującej cieczy o zapachu gorzkich migdałów. [przypis edytorski]

kwas siarczany (daw.) — kwas siarkowy, silnie żrący kwas nieorganiczny. [przypis edytorski]

kwas węglowy — tu w znaczeniu używanym w dawnej terminologii chemicznej: dwutlenek węgla. [przypis edytorski]

kwasy (daw.) — kłótnie. [przypis edytorski]