Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7411 przypisów.
digitalis (łac.) — naparstnica lekarska, roślina z rodziny babkowatych używana jako surowiec zielarski; ziela naparstnicy od XVIII w. używano w leczeniu niewydolności krążenia pochodzenia sercowego, obecnie wyłącznie pod kontrolą lekarza. [przypis edytorski]
Digna necessitas (łac.) — „Godna konieczność”. [przypis tłumacza]
Dignare me (łac.) — Rz 9, 8: „Uznaj mnie za godnego”. [przypis tłumacza]
Dignior plagis quam osculis non timeo quia amo (łac.) — „Choć bardziej godny plag niż pocałunków, nie boję się, bo kocham”. [przypis tłumacza]
dignissima gesta (łac.) — najgodniejsze czyny. [przypis redakcyjny]
dignitas, dignitatis (łac. ) — godność. [przypis edytorski]
dignitas (łac.) — godność, dostojeństwo. [przypis redakcyjny]
dignitatem (łac.) — godność. [przypis redakcyjny]
dignitatem, proponendo laesionem maiestatis (łac.) — godność, przedstawiając obrazę majestatu. [przypis redakcyjny]
Digno tam sacra membra tangere (łac.) — Hymn Vexilla regis: „Godnemu dotykać się tak świętych członków”. [przypis tłumacza]
Dignus est accipere (łac.) — Ap 4, 11: „Godzien jest przyjąć”. [przypis tłumacza]
dignus est intrare (łac.) — godny jest, by wstąpić. [przypis edytorski]
di gran galoppo al precipizio della bestialità — [wł.: potężnym galopem do przepaści bestialstwa; red. WL]; Silvio Pagani, Il mondo come volontà di vita e come volontà d'antivita, Lugano 1920. [przypis autorski]
Dii avertite omen (daw.) — Bogowie, odwróćcie złą wróżbę. [przypis edytorski]
Dii, avertite omen (łac.) — bogowie, oddalcie złą wróżbę. [przypis redakcyjny]
Dii avertite omen — Poświęcony sposób mówienia u starożytnych dla odwrócenia złej wróżby. [przypis autorski]
Dii estis (łac.) — Ps 81, 6: „Jesteście bogami”. [przypis tłumacza]
Dii iniqui (łac.) — bogowie niegodziwi. [przypis edytorski]
Dii, omen avertant (łac.) — bogowie, oddalcie złą wróżbę. [przypis edytorski]
Diis ignotis (łac.) — bogom nieznanym. [przypis edytorski]
dijareza — przerwa. [przypis autorski]
Dijomia, dziś popr.: Diomeja (gr. Διόμεια) — podmiejska gmina ateńska ze świątynią Heraklesa, gdzie na przełomie lipca i sierpnia obchodzono święto upamiętniające jego śmierć. [przypis edytorski]
Dijon — miasto we Francji w rejonie Burgundii. [przypis edytorski]
Dijonys (mit. gr.) — Dionizos, bóg wina i odradzającej się przyrody; jego rzymskim odpowiednikiem jest Bachus. [przypis edytorski]
Dijoskoryda — Dioskoryda; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
Dikaiarchea a. Dicearchia — Δικαιάρχεία, Puteoli, dziś Pozzuoli, miasto portowe w pobliżu Neapolu nad zatoką tejże nazwy. [przypis tłumacza]
Dik (daw.) — spolszczona (dziś niepoprawna) pisownia anglosaskiego imienia Dick, zdrobnienia imienia Richard. [przypis edytorski]
Dike — bogini sprawiedliwości. [przypis redakcyjny]
Dike (mit. gr.) — bogini i uosobienie sprawiedliwości, jedna z trzech Hor (tj. bogiń strzegących ładu między ludźmi a rytmem natury), córka Zeusa i tytanidy Temidy; jej imię oznacza: „sąd” a. „wyrok” (odpowiednik w kulturze łac. Iustitia, od ius: sprawiedliwość); Dike pilnowała zachowania równowagi i porządku w świecie. [przypis edytorski]
Dike (mit. gr.) — bogini sprawiedliwości. [przypis edytorski]
Dike (mit. gr.) — uosobienie sprawiedliwości. [przypis redakcyjny]
diktowka (ros.) — dyktando. [przypis edytorski]
Dilaver Pasza — wezyr w okresie od 17 września 1621 do 20 maja 1622, zginął wraz z Osmanem II w wyniku buntu janczarów. [przypis edytorski]
dilecta (łac.) — ukochana, wybrana. [przypis edytorski]
dilemma (gr.) — dylematy. [przypis edytorski]
dilettante (wł.) — artysta amator. [przypis edytorski]
Dilexi quoniam exaudiet Dominus (łac.) — Miłuję Pana, albowiem usłyszał; Psalm 116 (incipit cz. 1 psalmu, w Wulgacie: Psalm 114). [przypis edytorski]
diligencia (hiszp.) — dyliżans. [przypis edytorski]
diligenter (łac.) — pilnie. [przypis redakcyjny]
diligentissime (łac.) — jak najbaczniej. [przypis redakcyjny]
diligentissime (łac.) — jak najuważniej. [przypis redakcyjny]
Diligite justitiam qui judicatis terram (łac.) — Kochajcie sprawiedliwość, wy, którzy sądzicie ziemię. [przypis redakcyjny]
Dillon, Théobald (1745–1792) — generał armii francuskiej; podczas wojny na granicy Flandrii, zgodnie z rozkazami, po przywabieniu sił austriackich nakazał swoim oddziałom odwrót; nieufni i niesubordynowani żołnierze wpadli jednak w panikę, rzucili się do ucieczki, podczas której, uważając, że zdradził, zamordowali go. [przypis edytorski]
Dilthey, Wilhelm (1833–1911) — niemiecki filozof. Dokonał podziału nauk na przyrodnicze i humanistyczne, przyznając tym drugim prawo do sądów wartościujących obok prawa do sądów o faktach i sądów o prawach wspólnych dla obu obszarów. Stwierdził, że głównym zadaniem nauk przyrodniczych jest poznanie zjawisk, natomiast zadaniem nauk humanistycznych jest przeżycie a. zrozumienie materii swoich badań. [przypis edytorski]
Dilthey, Wilhelm (1833–1911) — niemiecki filozof i teoretyk kultury. [przypis edytorski]
diminucyjny zapęd — zapęd do umniejszania. [przypis edytorski]
diminuendo a. decrescendo (wł., muz.) — stopniowe zmniejszanie dynamiki (głośności dźwięków) we fragmencie utworu muzycznego. [przypis edytorski]
diminuendo (wł., muz.) — stopniowe zmniejszanie siły dźwięku, ściszanie. [przypis edytorski]
dimittere (łac.) — puścić. [przypis redakcyjny]
dinar — anachroniczne użycie określenia dinar; dinar to arabska moneta złota, bita od VII do XV wieku. [przypis edytorski]
dinar — anachroniczne użycie określenia dinar; dinar to arabska złota moneta, bita od VII do XV wieku. [przypis edytorski]
diners chez Magny (fr.) — obiady u Magny'ego; obiady literackie słynne w XIX w. w Paryżu, którym przewodniczyli bracia Goncourt, zapisując ich przebieg w swoim Dzienniku; nazwa pochodzi od nazwiska właściciela restauracji, w której zbierano się co sobotę. [przypis edytorski]
dingač — serbskie czerwone wino. [przypis edytorski]
Ding an sich (niem.) — rzecz sama w sobie; koncept Immanuela Kanta odnoszący się do istoty rzeczy jako noumenonu, a więc poza obserwacją i poznaniem, w przeciwieństwie do przejawów (manifestacji) tejże rzeczy w wyniku poznania, będących zawsze jedynie fenomenami różnymi od noumenonu. [przypis edytorski]
dingo — przedstawiciel rodziny psowatych zamieszkujący Australię i Nową Gwineę, podobny do psa domowego, z którym może się krzyżować; nie potrafi szczekać, żywi się małymi torbaczami, królikami oraz zwierzętami domowymi. [przypis edytorski]
dining room (ang.) — jadalnia. [przypis edytorski]
dining-room (ang.) — jadalnia. [przypis edytorski]
dining room (ang.) — sala jadalna; jadalnia. [przypis edytorski]
dining-rooms (ang.) — jadalnie. [przypis tłumacza]
dining-rooms (ang.) — pokoje jadalne. [przypis tłumacza]
dining-room’u — jadalnia (ang.). [przypis autorski]
dinos es didelis (litewskie) — bóg jest wielki. [przypis autorski]
dintojra — sąd złodziejski. [przypis edytorski]
Diodor Sycylijski (I w. p.n.e.) — grecki historyk, autor Biblioteki historycznej, dziejów świata w 40 księgach, napisanych na podstawie wielu źródeł. [przypis edytorski]
Diogenes (413–323 p.n.e.) — filozof grecki pogardzający bogactwami i wszelkimi wygodami życia. Sypiał w beczce pod arkadami świątyń ateńskich. Zapytany pewnego razu przez Aleksandra Wielkiego, czy ma jakieś pragnienie, odpowiedział: „Zejdź z mego słońca”. [przypis redakcyjny]
Diogenes a. Diogenes z Synopy (ok. 413–ok. 323 p.n.e.) — grecki filozof, przedstawiciel szkoły cyników; wg znanej opowieści Diogenes chodził w dzień po mieście z zapaloną latarnią, a zapytany o powód odrzekł, że szuka człowieka, toteż „latarnia Diogenesa” stała się symbolem niewiary w istnienie prawdziwego człowieczeństwa. [przypis edytorski]
Diogenesa, onego sławnego filozofa, gdy pytali, które jest naszkodliwsze zwirze na świecie, tedy powiedział, iż pochlebca (…) — Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Diogenes z Synopy 51. [przypis edytorski]
Diogenes bardziej szorstko (…) — parafraza, por. Diogenes Laertios, Diogenes z Synopy [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VI, 39. [przypis edytorski]
Diogenes Laertios — Diogenes, rodem z Laerty w Cylicji, żył najprawdopodobniej w drugiej połowie III wieku ery naszej i jest autorem bogatego zbioru wiadomości o życiu i poglądach filozofów greckich: Περί βίων, δογμάτων και αποφθεγμάτων των εν φιλοσοφία ευδοκιμησάντων. Najnowsze wydanie z przekładem łacińskim ogłosił Ed. Cobet 1856: De vitis, dogmatis et apophthegmatibus clarorum philosophum libri X. Napomknięty przez Kanta ustęp znajduje się tu w ks. I, 24 i n.: powiedziano tu, że twierdzenie, iż kąt w półkolu jest prosty, jedni przypisywali Talesowi, drudzy Pitagorasowi. Zob. F. Ueberweg: Grundriss der Geschichte der Philosophie I §1. Winienem tu zaznaczyć w ogóle, że objaśnienia tyczące się dziejów filozofii czerpię głównie z tego wybornego źródła. [przypis redakcyjny]
Diogenes Laertios, Gellius i Jamblichos opowiadają plotkę, że Platon miał zakupić za sto min (…) pisma Filolaosa — Diogenes Laertios (III w. n.e.) wzmiankuje (Żywoty i poglądy słynnych filozofów VIII 15 i 84), że nauka Pitagorasa nie była dostępna aż do czasów Filolaosa, który ogłosił jego trzy dzieła, kupione za sto min na prośbę Platona przez Diona z Syrakuz; rzymski erudyta i miłośnik starożytności Aulus Gellius (II w. n.e.) dodaje (Noce attyckie, III 17), że wg niektórych autorów pieniądze na zakup podarował Platonowi Dion; neoplatonik Jamblich (ok. 250–326 n.e.) uzupełnia (Żywot Pitagorasa XXXI 199), że Filolaos był zmuszony sprzedać księgi, gdyż popadł w nędzę. [przypis edytorski]
Diogenes odpowiedział (…), jakie wino smakuje mu najlepiej (…) — Diogenes Laertios, Życie Diogenesa cynika [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VI, 54. [przypis tłumacza]
Diogenes (ok. 413–323 r. p.n.e.) — pochodzący z Synopy gr. filozof ze szkoły cyników (z gr. κυνικός, kynikos: pies), który wprowadzając w życie swoje zasady, tj. wzgardę wobec dóbr materialnych i wygód w imię uniezależnienia się od nich, żył w ubóstwie, praktykował ascetyzm, chodził odziany w łachmany i mieszkał w beczce; do tego ostatniego elementu opowieści o Diogenesie odwołuje się aluzja w tekście. [przypis edytorski]
Diogenes powiadał (…) — por. Diogenes Laertios, Życie Diogenesa Cynika [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VI, 38. [przypis tłumacza]
Diogenes (…) powiedał, iż: „ja wiele mam naprzód, gdy rady słusznej dostać nie mogę, iż się sam z sobą rozmówię i sam się siebie poradzę” — zdanie Antystenesa, przytoczone przez Diogenesa Laertiosa (Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Antystenes 7); Rej pomylił autora źródła z autorem wypowiedzi. [przypis edytorski]
Diogenes, spotkawszy filozofa Speuzippa (…) — Diogenes Laertios, Speuzyp z Aten [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IV, 3. [przypis tłumacza]
Diogenes z Sinope (413–323 p.n.e.) — filozof gr., przedstawiciel cyników; głosił, że dla osiągnięcia szczęścia należy maksymalnie ograniczyć własne potrzeby i uniezależnić się od dóbr materialnych; według legendy sam prowadził ascetyczne życie, mieszkając w beczce; według innej w biały dzień wyszedł kiedyś na miasto z latarnią, a pytającym, co robi, odpowiadał „szukam człowieka”. [przypis edytorski]
Diogenes z Synopy (413–323 p.n.e.) — filozof grecki, przedstawiciel cyników; według jednej z legend chodził po mieście w dzień z zapaloną latarnią, a pytającym, co robi, odpowiadał: „szukam człowieka”. [przypis edytorski]
Diogenes z Synopy (413–323 p.n.e.) — filozof grecki, przedstawiciel cyników, znany z ostentacyjnej niedbałości o własne warunki życiowe. [przypis edytorski]
Diogenes z Synopy (413–323 p.n.e.) — filozof grecki, przedstawiciel cyników; , znany z pogardy wobec dóbr materialnych i wygód; wg legendy mieszkał w beczce; chodził po mieście w dzień z zapaloną latarnią, a pytającym, co robi, odpowiadał: „szukam człowieka”. [przypis edytorski]
Diogenes z Synopy (413–323 p.n.e.) — filozof gr.; głosił, że dla osiągnięcia szczęścia należy maksymalnie ograniczyć własne potrzeby i uniezależnić się od dóbr materialnych; według legendy sam prowadził ascetyczne życie, mieszkając w beczce. [przypis edytorski]
Diogenes z Synopy (413–323 p.n.e.) — filozof gr., przedstawiciel cyników; według jednej z legend chodził po mieście w dzień z zapaloną latarnią, a pytającym, co robi, odpowiadał: „szukam człowieka”. [przypis edytorski]
Diogenes z Synopy (413–323 p.n.e.) — grecki filozof, przedstawiciel szkoły cyników. Rzekomo chodził w dzień z zapaloną latarnią, mówiąc, że szuka człowieka; latarnia Diogenesa stała się symbolem niewiary w istnienie prawdziwego człowieka. [przypis edytorski]
Diogenes z Synopy (413 p.n.e.–ok. 323 r. p.n.e.) — filozof grecki, cynik, znany z demonstracyjnej abnegacji. [przypis edytorski]
Diogenes z Synopy ok. (413–323 p.n.e) — filozof grecki, przedstawiciel cynizmu. [przypis edytorski]
Diogenes z Synopy (ok. 413–ok. 323 r. p.n.e.) — filozof grecki ze szkoły cyników, uczeń Antystenesa, znany z pogardy wobec dóbr materialnych i wygód; przypisywano mu wiele celnych powiedzeń i kąśliwych uwag krytykujących zachowanie napotkanych osób. [przypis edytorski]
Diogenes z Synopy (ok. 413–ok. 323 r. p.n.e.) — filozof gr. ze szkoły cyników, uczeń Antystenesa, znany z pogardy wobec dóbr materialnych i wygód. [przypis edytorski]
diogeniczny — taki jak u Diogenega z Synopy (413–323 p.n.e.), greckiego filozofa znanego z pogardy wobec dóbr materialnych i wygód. [przypis edytorski]
Diogones bowiem (…) nasycić swój brzuch, pocierając go — por. Diogenes Laertios, Diogenes z Synopy, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VI, 69. [przypis tłumacza]
Dioklecjan, Gaius Aurelius Valerius Diocletianus Augustus (244–311) — cesarz rzymski, za którego panowania cesarstwo rozpadło się na zachodnie i wschodnie. [przypis edytorski]
Dioklecjan, właśc. Caius Aurelius Valerius Diocletianus (244–311) — cesarz rzymski (284–305), wprowadził reformy administracji, armii i systemu podatkowego, zapoczątkowując okres dominatu, monarchii z rozbudowanym ceremoniałem dworskim, opartej na armii i scentralizowanej biurokracji, w której w której cesarz miał absolutną władzę nad wszystkimi mieszkańcami imperium; w 285 powołał powołał na współwładcę Maksymiana, który jako równorzędny cesarz rządził zachodnią częścią państwa; w 293 utworzył tetrarchię: system rządów, w którym władzę sprawowało dwóch augustów z dwoma współzarządcami niższej rangi z tytułem cezara; 1 V 305 abdykował razem z Maksymianem na rzecz dotychczasowych cezarów, Galeriusza i Konstancjusza. [przypis edytorski]
Diomed a. Diomedes (mit. gr.) — syn Tezeusza i Dejpyli, król Argos, jeden z najwaleczniejszych bohaterów w wojnie trojańskiej, towarzysz Odyseusza. [przypis edytorski]
Diomeda konie — właśc. konie Rezosa, zabrane mu podstępem przez Diomedesa i Odysa. [przypis edytorski]
Diomedesa, już miecz wyciągającego, aby pomścić swego krewnego — według Quintusa Calabra dziadek Diomedesa i ojciec Terzitesa byli braćmi. [przypis redakcyjny]
Diomedesie — wymawiane pięciosylabowo: Di-o-me-de-sie, podobnie dalej. [przypis edytorski]
Diomedes — król Argos, syn Tydeusa, grecki wojownik, którym opiekowała się Atena. [przypis edytorski]
Diomedes (mit. gr.) — grecki wojownik, bohater Iliady Homera. [przypis edytorski]
Diomedes (mit. gr.) — król Argos, uczestnik wojny trojańskiej oraz tzw. wyprawy Epigonów (synów wodzów poległych w wyprawie siedmiu przeciw Tebom, którzy w 10 lat później zdobyli miasto). [przypis edytorski]
Diomedes — syn Tydeusa, Diomedesa, króla Argos, grecki wojownik, którym opiekowała się Atena. [przypis edytorski]
Diomedes — syn Tydeusa, Diomedesa, króla Argos, grecki wojownik, którym opiekowała się Atena. [przypis edytorski]
Diomedes — syn Tydeusa, króla Argos, grecki wojownik, którym opiekowała się Atena. [przypis edytorski]
