Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 158269 przypisów.
Goldowie — myśliwskie plemię mongolskie, koczujące w lasach na Ussuri. [przypis autorski]
Goldschmidt, Meïr Aron (1819–1887) — wydawca i dziennikarz duński. [przypis edytorski]
Goldsmith, Oliver (1728–1774) — irlandzki lekarz i pisarz. [przypis edytorski]
Goldsmith, Olivier (1730–1774) — poeta i dramaturg pochodzenia irlandzkiego. [przypis edytorski]
Goldwasser (niem.: złota woda) — najsłynniejszy trunek gdański, bardzo mocny likier ziołowo-korzenny z pływającymi drobnymi płatkami złota, wytwarzany w Gdańsku od XVI w. [przypis edytorski]
Golędowie — od Golędzina, niewolnika czy zbiega, nazwała się wioska, Ostrów pod samą Pragą nad Wisłą Gołęndzinów (Gołęndzinowski Ostrów wspomina Klonowic we Flisie). [przypis redakcyjny]
golec — biedak, człowiek ubogi. [przypis edytorski]
golec — biedak. [przypis edytorski]
golec (daw.) — biedak. [przypis edytorski]
Golem — postać ulepiona z gliny, w którą zostało tchnięte życie. [przypis edytorski]
golem — tu: bezduszne stworzenie, ulepione z gliny na kształt ludzki przez człowieka (w akcie niedoskonałego naśladowania aktu stwórczego Boga), lecz pozbawione duszy, zdolności rozumienia, własnej woli i umiejętności mowy; słowo „golem” występuje w Biblii w Psalmie 135 (w. 15–17), lecz ginie w przekładach (por. „Bożki pogańskie to srebro i złoto,/ dzieło rąk ludzkich./ Mają usta, ale nie mówią, / mają oczy, ale nie widzą./ Mają uszy, ale nie słyszą;/ i nie ma oddechu w ich ustach”). Golem jako „twór czarnoksięski” to postać należąca do legend kultury żydowskiej w Europie. Najbardziej znaną jej wersją jest opowieść o rabinie Maharalu z Pragi, żyjącym w XVI w., oczytanym w literaturze mistycznej, który aby ochronić członków swej gminy wyznaniowej przed prześladowaniami, utworzył glinianego olbrzyma i ożywił go dzięki magicznym formułom. Opowieść ta jest późniejsza wobec akcji utworu, ale mogła być znanym kontekstem dla autora. [przypis edytorski]
golem — uformowane z gliny i ożywione niezdarne monstrum podobne do człowieka. [przypis tłumacza]
golem — w legendach żydowskich istota stworzona na podobieństwo człowieka, zazwyczaj z gliny, żywa lecz pozbawiona duszy i dlatego posłuszna poleceniom człowieka, który ją stworzył. Stworzenie golema wiązało się z powtórzeniem Boskiego procesu kreacji. [przypis edytorski]
Golem — w legendzie żydowskiej ulepiony z gliny bezduszny olbrzym, ożywiony magicznym słowem. [przypis edytorski]
Golem (z hebr. bryła, bezkształtna masa) — w tradycji żyd. istota stworzona z mułu i gliny na kształt człowieka, która jednak nie mogła mówić ani mieć potomstwa. [przypis redakcyjny]
golem — znana w tradycji judaistycznej postać człowieka bez duszy: utworzonego z gliny niczym pierwszy człowiek (bluźniercze powtórzenie boskiego gestu stworzenia), lecz pozbawionego duszy, a z nią zdolności rozumienia oraz mowy. Jednym z najbardziej znanych opracowań legendy o golemie jest powieść Gustava Meyrinka Golem (Der Golem) z 1915 r. [przypis edytorski]
Golfo Placido (hiszp.) — Zatoka Łagodna. [przypis edytorski]
Golf-stream — dziś: Golfstrom a. Golfsztrom. [przypis edytorski]
Golfstrom a. Golfsztrom (z niem.) — Prąd Zatokowy, ciepły podpowierzchniowy prąd morski na północnym Atlantyku. [przypis edytorski]
Golfstrom — Prąd Zatokowy, ciepły podpowierzchniowy prąd morski na północnym Atlantyku. [przypis edytorski]
golf — tu z wł. golfo: zatoka. [przypis edytorski]
golf (z niem. Golf: zatoka morska) — tu: wysunięty język ognia. [przypis edytorski]
golf (z niem. Golf: zatoka morska) — tu: wysunięty język. [przypis edytorski]
golf (z wł.) — zatoka. [przypis edytorski]
Golgocie z łez, krwi i błota — Zygmunt Krasiński, Resurrecturis, parafraza złożona ze słów z dwóch wersów. [przypis edytorski]
Golgota — wzgórze nieopodal Jerozolimy, miejsce kaźni, gdzie ukrzyżowano Jezusa. [przypis edytorski]
Golian — Ksiądz Golian, jezuita, przeciw któremu postępowa młodzież demonstrowała w Krakowie na tle dogmatu o nieomylności Papieża. [przypis redakcyjny]
goliard — wędrowny bard. [przypis edytorski]
Goliat — biblijny siłacz pokonany przez Dawida. [przypis edytorski]
Goliat — biblijny siłacz. [przypis edytorski]
Goliat (bibl.) — olbrzymi wojownik filistyński pochodzący z Gat (1Sm 17,4) zabity przez wypuszczony przez Dawida z procy kamień (1Sm 17,49–50). [przypis edytorski]
Goliat — olbrzymi wojownik filistyński pochodzący z Gat (1Sm 17,4) zabity przez wypuszczony przez Dawida z procy kamień (1Sm 17,49-50). [przypis edytorski]
Goliat — postać biblijna, filistyński wojownik pokonany przez Dawida. [przypis edytorski]
Goliat — postać biblijna, wojownik filistyński olbrzymiego wzrostu (Księga Samuela podaje, że mierzył sześć łokci i jedną piędź, tj. ok. 3 m), postrach wojsk Izraela; zginął rażony pociskiem z procy z rąk młodego Dawida, późniejszego króla. [przypis edytorski]
goliat — siłacz. [przypis edytorski]
„Goliat” (właśc. Leichter Ladungsträger Sd.Kfz.302, 303 „Goliath”) — niemiecka zdalnie sterowana samobieżna mina, służyła do wysadzania w powietrze fortyfikacji nieprzyjaciela bez narażania się na straty w ludziach, szeroko wykorzystywana przez Niemców w powstaniu warszawskim. [przypis edytorski]
golibroda (daw.) — fryzjer męski, który zajmował się nie tylko strzyżeniem włosów, ale również goleniem zarostu. [przypis edytorski]
golibroda — fryzjer męski, który dawniej wykonywał również drobniejsze zabiegi pielęgnacyjne, a często także medyczne (cyrulik). [przypis edytorski]
golibroda (przestarz.) — fryzjer. [przypis edytorski]
golić mądrze (starop.) — uważać. [przypis redakcyjny]
golić (starop.) — postępować. [przypis edytorski]
golić (starop.) — postępować. [przypis redakcyjny]
golić — tu: pić; opróżniać. [przypis edytorski]
Golijasz właśc. Goliat — postać biblijna, wojownik filistyński olbrzymiego wzrostu (Księga Samuela podaje sześć łokci i jedną piędź, tj. ok. 3 m), postrach wojsk Izraela; zginął rażony pociskiem z procy z rąk młodego Dawida, późniejszego króla. [przypis edytorski]
Goliszew — wieś w woj. wielkopolskim, w pow. kaliskim, w gm. Żelazków; ok. 40 km na płn.-wsch. od Ostrowa Wielkopolskiego. [przypis edytorski]
Goljat — dziś popr. pisownia: Goliat. [przypis edytorski]
Golkonda — daw. miasto i forteca w płd. części Indii, położone w pobliżu kopalń diamentów i słynące z bogactwa; w XVI w. było niepodległym państwem, w 1687 r. zostało zdobyte i zniszczone przez armię Wielkich Mongołów. [przypis edytorski]
Golkonda — miasto i forteca w płd.-śr. Indiach, zbudowane w XII w., od 1512 r. będące niepodległym państwem; w pobliżu Golkondy znajdowały się kopalnie diamentów, w XVI i XVII w. Golkonda była symbolem bogactwa. [przypis edytorski]
Golkonda — starożytne miasto w środkowej części Indii, słynne ze swojej szlifierni diamentów; tu przen.: niewyczerpane źródło bogactwa. [przypis edytorski]
Golkonda — twierdza w Indiach, położona w pobliżu kopalń diamentów; w XVI–XVII w. kwitnący ośrodek handlu diamentami i biżuterią; zyskała legendarną sławę królestwa niezmiernych bogactw i skarbów. [przypis edytorski]
Golkonda — twierdza w płd.-śr. Indiach, położona w pobliżu kopalń diamentów; w XVI w. stolica państwa noszącego tę samą nazwę; w XVI–XVII w. kwitnący ośrodek handlu diamentami i biżuterią; zyskała legendarną sławę królestwa niezmiernych bogactw i skarbów. [przypis edytorski]
Golkonda — twierdza w płd.-śr. Indiach, w pobliżu Hajdarabadu, w XVI w. stolica państwa noszącego tę samą nazwę. W rejonie Golkondy znajdowały się słynne kopalnie diamentów, z których pochodzą najbardziej znane z tych kamieni, m.in. brylant Koh-i-noor. Golkonda stanowiła w XVI–XVII w. kwitnący ośrodek handlu diamentami i biżuterią, stąd zyskała sobie legendarną sławę królestwa niezmiernych bogactw i skarbów. [przypis edytorski]
Golkonda — wybudowana w XII w. w granitowej skale forteca, usytuowana w środkowych Indiach, na wyżynie Dekan, w pobliżu miasta Hajdarabad; zanim w XVII w. została zdobyta i zniszczona przez cesarza Wielkich Mogołów Aurangzeba, Golkonda (przez kilkadziesiąt lat stolica królestwa o tej samej nazwie) słynęła z wysokiej kultury miejskiej (imponująca architektura, budynki użyteczności publicznej, kanalizacja) oraz bogactwa, ponieważ w pobliżu znajdowały się kopalnie diamentów, a miejscowi rzemieślnicy trudnili się wyrobem biżuterii; z tego rejonu pochodzić ma słynny diament Koh-i-Noor, który przez setki lat przechodził na własność różnych władców (z reguły drogą rabunku), a w 1850 r. został skonfiskowany przez wojsko angielskie po powstaniu sipajów i włączony do klejnotów koronnych Wielkiej Brytanii: zdobi koronę królowej przechowywaną w twierdzy Tower w Londynie. [przypis edytorski]
Golkond — twierdza w płd.-śr. Indiach, w pobliżu Hajdarabadu, w XVI w. stolica państwa noszącego tę samą nazwę. W rejonie Golkondy znajdowały się słynne kopalnie diamentów, z których pochodzą najbardziej znane z tych kamieni, m.in. brylant Koh-i-noor. Golkonda stanowiła w XVI–XVII w. kwitnący ośrodek handlu diamentami i biżuterią, stąd zyskała sobie legendarną sławę królestwa niezmiernych bogactw i skarbów. [przypis edytorski]
Golombek i (…) Valenta — Bedřich Golombek i Edvard Valenta to postaci autentyczne, popularni dziennikarze współpracujący z Čapkiem w redakcji dziennika „Lidové noviny”. [przypis tłumacza]
golone pałki — zakonnicy: tzw. tonsura, charakterystyczne dla mnichów kółko wygolone na głowie, oznaczała przynależność do stanu duchownego. [przypis edytorski]
golus a. galut (hebr. גלות) — wygnanie, niewola, deportacja; pojęcie określające stan i przeżycia ludu pozbawionego swej ojczyzny, poczucie wyobcowania w krajach osiedlenia; jedno z najważniejszych pojęć określających kondycję narodu żydowskiego, żyjącego w diasporze. Diaspora żydowska rozpoczęła się w VI wieku p.n.e. niewolą babilońską. Sytuacja narodu żydowskiego pogorszyła się znacznie po upadku powstania antyrzymskiego i zburzeniu Drugiej Świątyni w 70 n.e. Kiedy w 135 r. upadło powstanie Szymona Bar Kochby, cesarz Hadrian zakazał Żydom wstępu do Jerozolimy; zostali oni rozproszeni po całym Imperium Rzymskim. [przypis edytorski]
Gombrowicz, Witold (1904–1969) — pisarz i dramaturg, autor powieści Ferdydurke i Trans-atlantyk, dramatu Ślub oraz Dzienników. Charakterystyczna była dla niego przekorna pochwała niedojrzałości oraz zwrócenie uwagi na rolę narzuconej zewnątrz formy („gęby”) w kontaktach międzyludzkich. [przypis edytorski]
Gombrowicz, Witold (1904–1969) — pisarz i dramaturg, autor powieści Ferdydurke i Trans-atlantyk, dramatu Ślub oraz Dzienników. Charakterystyczna była dla niego przekorna pochwała niedojrzałości oraz zwrócenie uwagi na rolę narzuconej zewnątrz formy („gęby”) w kontaktach międzyludzkich. [przypis edytorski]
Gombrowicz, Witold (1904–1969) — powieściopisarz, nowelista i dramaturg polski, z wykształcenia prawnik; debiutował zbiorem opowiadań Pamiętnik z okresu dojrzewania (1933), pisywał felietony literackie i recenzje w „Kurierze Porannym” i in. czasopismach, obracał się w warszawskich kręgach młodych pisarzy i intelektualistów w warszawskich kawiarniach Zodiak i Ziemiańska. Wydana pod koniec 1937 r. powieść Ferdydurke utwierdziła jego pozycję jako pisarza; przed wybuchem II wojny światowej opublikował jeszcze w czasopiśmie „Skamander” opowiadania: Na kuchennych schodach (1937) oraz Szczur, tragifarsę Iwona, księżniczka Burgunda (1938), a także (pod pseudonimem) powieść Opętani (1939). W przededniu wojny wyjechał do Argentyny; pozostał na emigracji do końca życia. [przypis edytorski]
Gomez — Diana cytuje dwóch Gomezów: Antoni, profesor w Salamance w XVI w., i Bartłomiej, teolog i prawnik w Neapolu. [przypis tłumacza]
gomółka — bryła sera. [przypis edytorski]
gomółka — bryła sera uformowana w owalny kształt. [przypis edytorski]
gomółka — bryłka twarogu. [przypis redakcyjny]
gomółka (daw.) — szybka, tafla szklana. [przypis edytorski]
gomółka — niewielka, okrągła szybka. [przypis edytorski]
gomółka — uformowany w owalny kształt zazwyczaj twaróg a. masło. [przypis edytorski]
gomoły (daw.) — bezrogi. [przypis redakcyjny]
gomon — bajkowy pochód zwierząt, roślin i kamieni. [przypis edytorski]
gomon (daw.) — hałas, wrzawa. [przypis edytorski]
gomon (daw.) — hałas; zwada, kłótnia. [przypis edytorski]
gomon (daw.) — wrzawa, hałas, zamieszanie, awantura; bajeczny, malowniczy pochód. [przypis edytorski]
gomonić (daw.) — hałasować. [przypis edytorski]
Gomora — jedno z biblijnych miast nad M. Martwym, zniszczonych przez Boga deszczem ognia i siarki z powodu grzechu i zepsucia. [przypis edytorski]
gomuły — tu: niezdary. [przypis redakcyjny]
Gomulicki, Juliusz Wiktor (1909–2006) — varsavianista, wydawca m. in. dzieł Cypriana Kamila Norwida. [przypis edytorski]
Gomulicki, Wiktor Teofil (1848–1919) — pseud. „Fantazy”, poeta, powieściopisarz, eseista, kolekcjoner, warsawianista, jeden z twórców pol. pozytywizmu; autor m.in. powieści Cudna mieszczka (1897), Miecz i łokieć (1903), Ciury (1907), Siódme amen IMC Pana Mokrzeckiego (1910) Car widmo (1911), Bój olbrzymów (1913), Niedziela Romcia (1896) oraz autobiograficznych Wspomnień niebieskiego mundurka (1906); tłumacz Charlesa Baudelaire'a. [przypis edytorski]
gońca a. goniec (daw.) — rycerz turniejowy. [przypis redakcyjny]
gońce — dziś popr. forma M. lm: gońcy. [przypis edytorski]
gończak — myśliwski pies gończy. [przypis edytorski]
gończe wędzidłko — do turniejów używane. [przypis redakcyjny]
gończy — tu: goniec. [przypis edytorski]
go nalewaj — nalewaj piwa (czy też innego trunku). [przypis redakcyjny]
gon bobrowy — siedlisko bobrów. [przypis edytorski]
Goncelin — przydomek Wiktora Jacquemont (zob. Indeks). [przypis redakcyjny]
Goncourt — bracia Jules i Edmond (1822–1896), pisarz krytyk i wydawca. [przypis edytorski]
gon (daw.) — gonitwa, pogoń, polowanie. [przypis edytorski]
gon (daw.) — pęd. [przypis redakcyjny]
gondoły — dziś popr. forma D.lp: gondoli. [przypis edytorski]
gonduła (z wł.) — łódź, barka. [przypis redakcyjny]
gon — dziś: gonitwa. [przypis edytorski]
gonfalonier — w średniowiecznych republikach włoskich wysoki urzędnik, sprawujący naczelną władzę w mieście. [przypis edytorski]
gonfalonier — w średniowiecznych republikach włoskich wysoki urzędnik, sprawujący naczelną władzę w mieście. [przypis redakcyjny]
gonfalonier (z wł. gonfaloniere: chorąży) — wyższy urzędnik miejski (początkowo: zwierzchnik milicji miejskiej) we Włoszech w okresie średniowiecza i renesansu, kiedy miasta włoskie stanowiły osobne, niekiedy potężne republiki; w XVI–XVII w. byli to cywilni zarządcy miasta (burmistrzowie) i w miastach takich jak Bolonia czy Florencja rekrutowali się z najpotężniejszych rodów; tu: gonfalonier iron., w znaczeniu pierwotnym, tj. dowódca oddziału (tu: karierowiczów), noszący jego sztandar (gonfalone). [przypis edytorski]
gonflon — zapewne z fr. gonflé: wzdęty, nadęty. [przypis edytorski]
Gongylos — [jego przodek o tym samym imieniu] z Eretrii na Eubei, sprzyjający Persom, otrzymał w roku 477 od Kserksesa cztery miasta w Troadzie. [przypis tłumacza]
gonić na ostre — dawne wyrażenie polskie; combattre à outrance. [przypis autorski]
gonić na ostre (daw.) — ścierać się bronią ostrą w bitwie. [przypis edytorski]
gonić na ostre (daw.) — ścierać się bronią ostrą w walce. [przypis edytorski]
gonić na ostre — pojedynkować się konno na ostre, nie zaś stępione kopie a. włócznie. [przypis edytorski]
