Przypisy

półwłóczek — pole o powierzchni pół włóki, tj. liczące ok. 9 ha; włóka: daw. jednostka miary powierzchni gruntu, równa 30 morgom, tj. wynosząca ok. 18 ha. [przypis edytorski]

półwłócz — pół włóki; włóka: daw. miara powierzchni gruntu, równa 30 morgom, czyli ok. 18 ha. [przypis edytorski]

półwłocza — pół włóki; włóka: daw. miara powierzchni, równa 30 morgom; mórg a. morga (z niem.; pol. jutrzyna) była to powierzchnia gruntu, którą może jeden człowiek w jeden dzień roboczy (od rana do południa) zaorać pojedynczym zaprzęgiem; włóka oznaczała obszar, jaki można zabronować (włóką, czyli broną) w tym samym czasie i w ten sam sposób; przeliczano ją potem na ok. 17–18 ha. [przypis edytorski]

półwłocze — pół włóki; włóka: daw. miara powierzchni gruntu, równa 30 morgom, czyli ok. 18 ha. [przypis edytorski]

półwozie (daw.) — wózek dwukołowy, dwukółka. [przypis edytorski]

półwysep Malakka — Płw. Malajski, południowa część Płw. Indochińskiego; oddzielony cieśniną Malakka od Sumatry. [przypis edytorski]

póliki (gw.) — policzki. [przypis edytorski]

Póty, Salomonie, oko moje nad tym kościołem będzie (…) będą się dziwować świstając, co się tak dziwnego stało miejscu temu — streszczenie słów z 1 Krl 9, 3–8. [przypis edytorski]

póty — tak długo. [przypis edytorski]

późnić — dziś: opóźniać. [przypis edytorski]

późniejszemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: późniejszymi. [przypis edytorski]

późni (gw.) — później. [przypis edytorski]

po 2 lub 3 godzinach (…) aktywność zmniejsza się o połowę swej wartości co każde 28 minut — [por.] Curie i Danne, „Comptes rendus”, 9 lutego, 1903. [przypis edytorski]

po 63-cim roku — tj. po powstaniu styczniowym. [przypis edytorski]

Poalej Syjon — Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Poalej Syjon był socjalistyczno-syjonistyczną partią działającą w Polsce w latach 1906–1950. [przypis edytorski]

poalterować — podenerwować. [przypis edytorski]

pobiała — warstwa wapna, którą pobielano ściany z powodów estetycznych i higienicznych. [przypis edytorski]

Pobiedonoscew, Konstantin Pietrowicz (1827–1907) — rosyjski konserwatywny prawnik i polityk, wykładowca prawa cywilnego na Uniwersytecie Moskiewskim (1860–65), nauczyciel przyszłego cara Aleksandra III, wychowawca jego syna, Mikołaja I, senator (1868), członek Rady Państwa (1872), oberprokurator Świątobliwego Synodu (1880–1905); wywarł decydujący wpływ na politykę Aleksandra III oraz jego następcy. [przypis edytorski]

pobiegą — dziś: pobiegną; popłyną. [przypis edytorski]

pobiegą — dziś popr. forma: pobiegną; tu: uciekną. [przypis edytorski]

pobierzę k sobie (starop.) — zabiorę do siebie. [przypis edytorski]

pobieżeć — pobiec. [przypis edytorski]

pobieżyć (daw.) — podążyć, pójść. [przypis edytorski]

pobieżyć (daw.) — podążyć. [przypis edytorski]

pobieży (starop. forma) — pójdzie. [przypis edytorski]

pobitemi — dziś popr. forma N. lm: pobitymi, pokonanymi. [przypis edytorski]

po bitwie — pod Cheroneją. [przypis edytorski]

po bitwie zaciętej na lodach rozbił tabory Polaków — w oryginale: the sledded Pollax, tj. Polaków na saniach, łyżwach a. nartach; w czasach Shakespeare'a opisywano w kronikach Polskę jako kraj wiecznej zimy. [przypis edytorski]

Pobitym ufność jedna: nie żywić nadziei — przysłowiowe. [przypis edytorski]

Po bizantyńsku swoje ciało kruszy — tj. gnie się w ukłonach. [przypis edytorski]

pobłoga — pobłażliwość. [przypis edytorski]

pobłogosławta (gw.) — pobłogosławcie. [przypis edytorski]

pobladłymi (…) usty — daw. forma N.lm; dziś: pobladłymi ustami. [przypis edytorski]

pobladnął (daw. forma) — pobladł. [przypis edytorski]

poblakować (daw.) — blaknąć, tracić barwy; także: tracić wartość. [przypis edytorski]

pobledniał — dziś: pobladł. [przypis edytorski]

pobliskość — dziś: pobliże. [przypis edytorski]

poblizki — dziś popr. pisownia: pobliski. [przypis edytorski]

pobój — pobicie. [przypis edytorski]

pobór (daw.) — tu: podatek w dawnej Polsce. [przypis edytorski]

pobór szkolny — obowiązek szkolny w II Rzeczypospolitej został zadekretowany w 1919 r. Zakładał rejonizację szkół — dziecko musiało uczęszczać do konkretnej szkoły znajdującej się w określonym obwodzie szkolnym. [przypis edytorski]

Pobórz — wieś w województwie łódzkim. [przypis edytorski]

pobok (daw.) — obok, u boku. [przypis edytorski]

pobok — dziś popr.: obok, z boku. [przypis edytorski]

pobok — dziś: przy boku, obok. [przypis edytorski]

pobok (gw.) — obok, po bokach. [przypis edytorski]

pobok (gw.) — obok. [przypis edytorski]

pobok (gw.) — obok, z boku. [przypis edytorski]

pobok (gw.) — z boku, obok. [przypis edytorski]

pobok — obok siebie. [przypis edytorski]

poborgować (daw.) — pożyczyć a. dać na kredyt. [przypis edytorski]

pobory — część łupów dzielona między sprzymierzeńców. [przypis edytorski]

Pobożnemu jak złemu zarówno przydatny etc. — rozwiązanie zagadki brzmi „diabeł”. [przypis edytorski]

pobożny — stały epitet określający Eneasza. [przypis edytorski]

pobożyć się (daw.) — zaklinać się na Boga; przysięgać na Boga. [przypis edytorski]

pobracić się (daw.) — dziś: pobratać się. [przypis edytorski]

pobraliby się byli — daw. forma czasu zaprzeszłego (trybu przypuszczającego); znaczenie: pobraliby się wcześniej (tzn. przed wydarzeniami wyrażonymi czasem przeszłym prostym). [przypis edytorski]

pobratymcy Jończycy, powstający przeciw monarsze perskiemu… — Grecy mieszkający w Jonii, centralnej części wybrzeża Azji Mniejszej, podbitej przez państwo perskie; w 499 p.n.e. miasta greckie w Jonii zbuntowały się przeciw władzy perskiej i uzyskały militarne wsparcie od Aten; po krwawym stłumieniu powstania (494) Persowie wysłali ekspedycję przeciw Atenom (490). [przypis edytorski]

Pobratyńscy — bohaterowie Dziejów grzechu Stefana Żeromskiego. [przypis edytorski]

pobrecito (hiszp.) — biedak. [przypis edytorski]

po brekfeście (z ang. breakfast) — po śniadaniu. [przypis edytorski]

pobrzeże — wybrzeże, pas ziemi wzdłuż brzegu morza a. rzeki. [przypis edytorski]

pobudka — tu: podstawa, powód, przyczyna, motyw, bodziec. [przypis edytorski]

pobudka — tu: sygnał wojskowej trąbki. [przypis edytorski]

Pobudował mocne miasta, bo za czasów jego wojny nie powstawały, gdy Pan Bóg pokój dawał… — 2 Krn 14, 7 wg Wulgaty (w BT: 2 Krn 14, 6). [przypis edytorski]

poburzyć się — tu: zbuntować się. [przypis edytorski]

pobyty (ukr.) — pobici. [przypis edytorski]

poćciwa — dziś popr.: poczciwa. [przypis edytorski]

poćciwość (daw.) — poczciwość. [przypis edytorski]

poćko (gw.) — puszczyk. [przypis edytorski]

po ćmie (daw.) — po ciemku, w ciemności. [przypis edytorski]

po ćmie (gw.) — po ciemku. [przypis edytorski]

Pocałuj mnie jeszcze raz — oryg. Kiss Me Again, film niemy w reż. Ernsta Lubitscha z 1925 r. na podst. scenariusza Hannsa Kräly; powstał w niemieckim okresie twórczości reżysera, obecnie obraz jest uznany za zaginiony. [przypis edytorski]

pocałujwa (gw. forma) — pocałujmy. [przypis edytorski]

pocechować — naznaczyć własność znamieniem wypalanym zwierzętom na skórze tułowia. [przypis edytorski]

pocena (gw.) — zaczęła. [przypis edytorski]

po chaldejsku, aramejsku, hebrajsku — w istocie Zohar spisany został po hebrajsku i aramejsku. [przypis edytorski]

pochłoń — zguba; coś, co pochłania, niszczy. [przypis edytorski]

pochłonienie (daw. forma) — pochłonięcie. [przypis edytorski]

Pochlebiaj, a będziesz szczęśliwy — cytat z opery heroikomicznej Wojciecha Bogusławskiego z muzyką Józefa Elsnera Herminia, czyli Amazonki (1797). [przypis edytorski]

pochlebion będzie (daw.) — będzie mu pochlebiać. [przypis edytorski]

pochlebstwem tylko malować rzeczywiste zainteresowanie się (por. s. 76 w. 26 i n.) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się fragment rozdz. IV: „jak sądziła, z pewną ujmą dla męża, jej kunszt malarski jest główną podstawą ich stosunku, a zarazem rękojmią miłości Strumieńskiego, bo umożliwia mu złudzenie dostępu do twórczości”. [przypis edytorski]

pochlebstwy — dziś popr. forma N.lm: pochlebstwami. [przypis edytorski]

pochlebuje (daw.) — pochlebia. [przypis edytorski]

pochlubić się — szczycić się, chwalić się czym; być z czego dumnym. [przypis edytorski]

pochmielje (ros.) — przepicie, stan po nadużyciu alkoholu. [przypis edytorski]

pochmiel — tu: piwo. [przypis edytorski]

pochmurniawszy — popr. forma imiesłowu współczesnego: pochmurniejąc a. uprzedniego od czas. dokonanego: spochmurniawszy. [przypis edytorski]

pochód Napoleona ku Hiszpanii — w lutym 1808 Napoleon nakazał wojskom francuskim obsadzić punkty strategiczne i fortece hiszpańskie, w maju zmusił króla Hiszpanii do abdykacji i osadził na tronie własnego brata, Józefa. Wkrótce jednak w całym kraju wybuchły walki powstańcze, zmuszając Francuzów do zwiększenia zaangażowanych sił z 12 tys. do 160 tys. [przypis edytorski]

pochód — tu, najprawdopodobniej: demonstracja. [przypis edytorski]

pochód — tu: pochodzenie, rodowód. [przypis edytorski]

pochówka — dziś popr. forma D.lp: pochówku. [przypis edytorski]

pochodnią (daw. forma) — dziś popr. B. lp r.ż.: pochodnię. [przypis edytorski]

Pochodnia Parys — Hekuba niedługo przed urodzeniem Parysa miała proroczy sen: śniło jej się, że urodziła płonącą pochodnię, od której spłonęła cała Troja. [przypis edytorski]

pochodnia — szczapa nasączona smołą, używana dawniej do oświetlania. [przypis edytorski]

pochody — korowody (w oryginale niem.: Aufzüge). [przypis edytorski]

Pochodzenie gatunków — O powstawaniu gatunków (ang. On the Origin of Species), monografia Darwina wydana w 1859 r., przedstawiająca podstawy teorii ewolucji. [przypis edytorski]

pochodziste (…) zielenie — trawnik a. łąka. [przypis edytorski]

pochop — bodziec. [przypis edytorski]

pochop (daw.) — bodziec, impuls; powód. [przypis edytorski]