Przypisy

tingel (z niem., daw.) — podrzędna kawiarnia lub restauracja, miejsce występów piosenkarzy, tancerzy, striptizerek; także: tingel-tangel. [przypis edytorski]

tingel (z niem.) — podrzędna kawiarnia z występami tancerzy i piosenkarzy, kabaret. [przypis edytorski]

tingiel (z niem., daw.) — podrzędny lokal gastronomiczno-rozrywkowy, miejsce występów piosenkarzy, tancerzy, striptizerek; także: tingel-tangel. [przypis edytorski]

tinglowa kultura (od tingel-tangel: podrzędna kawiarnia, restauracja) — płytka, trywialna. [przypis edytorski]

tinglowy (z niem.) — związany z tzw. tingel-tangel, tj. podrzędnym kabaretem, tancbudą. [przypis edytorski]

Tinian — jedna z trzech głównych wysp północnej części archipelagu Marianów, w płd.-zach. części Oceanu Spokojnego; od końca XVII w. stanowiła port zawinięcia dla europejskich statków uzupełniających tam zapasy wody i żywności. W Nowej Heloizie Saint-Preux odwiedza tę wyspę w podróży dookoła świata. [przypis edytorski]

Tinis — miasto w Górnym Egipcie, stolica państwa w czasach pierwszych dwóch dynastii. Dokładne położenie nie jest znane, przypuszczalnie w pobliżu dzisiejszego Dżirdża (Girga), ok. 15 km na północ od Abydos. [przypis edytorski]

tinka — čia: patinka. [przypis edytorski]

tinklais vylių — melagysčių. [przypis edytorski]

tinktura (z łac.) — maść. [przypis edytorski]

Tintagel — ruiny zamku, należącego dawniej do książąt Kornwalii, w płd.-zach. krańcu Anglii, wg legend Rycerzy Okrągłego Stołu w tym zamku urodził się i wychował król Artur. [przypis edytorski]

Tintagil — dziś popr.: zamek Tintagel: średniowieczna fortyfikacja w sąsiedztwie wioski Tintagel (Trevena) na atlantyckim wybrzeżu płn. Kornwalii w Wielkiej Brytanii; związany z legendami arturiańskimi, po raz pierwszy wspomniany przez Geoffreya z Monmouth w Historia Regum Britanniae jako „Tintagol”. [przypis edytorski]

tintėti — kabėti, virpėti. [przypis edytorski]

Tintoretto, Jacopo, właśc. Jacopo Robusti (1518–1594) — włoski malarz okresu manieryzmu, przedstawiciel szkoły weneckiej, autor licznych obrazów religijnych. [przypis edytorski]

Tippo-Sahib a. sułtan Tipu (1750–1799) — władca królestwa Majsuru w płd. Indiach, wsławiony stawianiem twardego oporu imperializmowi brytyjskiemu; z powodzeniem walczył przeciwko wojskom brytyjskim w drugiej wojnie majsurskiej, został jednak pokonany w trzeciej i w czwartej wojnie majsurskiej przez połączone siły Wlk. Brytanii i sąsiadów Majsuru; zginął podczas obrony swojej stolicy, Seringapatam. [przypis edytorski]

Tippu-Tib, właśc. Hamed bin Mohammed el Marjebi (1832–1905) — afro-arabski handlarz niewolników i kości słoniowej, właściciel plantacji, gubernator; urodzony na jednej z wysp archipelagu Zanzibar, pracował dla kolejnych sułtanów Zanzibaru, w poszukiwaniu kości słoniowej i niewolników prowadził wiele wypraw handlowych do Afryki Środkowej; był najbardziej znanym na świecie handlarzem czarnych niewolników i właścicielem kilku plantacji goździków w głębi Afryki, na których pracowało 10,000 niewolników; wspomagał zachodnich odkrywców, w tym Livingstone'a i Stanleya; na propozycję Stanleya i po uzgodnieniu z królem Belgii oraz sułtanem Zanzibaru w 1887 został gubernatorem prowincji w belgijskim Kongu. [przypis edytorski]

tirannus (łac.) — tyran. [przypis edytorski]

tir aux pigeons (fr.) — strzelanie do gołębi. [przypis edytorski]

tiré à quatre épingles (fr.) — wymuskany. [przypis edytorski]

tire-aux-pigeons (fr.) — strzelanie do gołębi. [przypis edytorski]

tirer au clair (franc.) — wyjaśniać. [przypis edytorski]

Tirez vous de cette affaire vous même… Voilà! — Sama wyciągnij się z tej afery, ot co! [przypis edytorski]

Tirez vous de l'affaire! (fr.) — wyciągnij się z afery! [przypis edytorski]

Tirocinium — podręcznik do łaciny dla początkujących. [przypis edytorski]

tir plongeant (fr.) — ostrzał prowadzony pod małym kątem. [przypis edytorski]

Tirso de Molina, właśc. Gabriel Téllez (1579–1648) — dramaturg i poeta hiszp., jeden z najważniejszych twórców hiszpańskiego Złotego Wieku, autor pierwszej udramatyzowanej wersji historii o Don Juanie (El burlador de Sevilla y convidado de piedra); od ok. 1600 członek zakonu mercedarian (zakonu Matki Bożej Łaskawej), co umożliwiło mu studia, podróże i pracę literacką. [przypis edytorski]

Tisane (frz.) — Arzneitrunk. [przypis edytorski]

Tiso, Jozef (1887–1947) — słowacki ksiądz katolicki, doktor teologii, lider Słowackiej Partii Ludowej, w l. 1939–1945 prezydent Republiki Słowacji, podporządkowanej polityce hitlerowskich Niemiec; sprawował rządy totalitarne, zniósł wolność sumienia i słowa, zakazał działalności partii opozycyjnych; kiedy sierpniu 1944 na Słowacji wybuchło powstanie narodowe, wezwał na pomoc siły III Rzeszy, które doprowadziły do krwawego stłumienia irredenty, uczestnicy powstania zostali wymordowani lub masowo wysłani do obozów koncentracyjnych; po wojnie ks. Tiso został osądzony i powieszony za zbrodnie wojenne. [przypis edytorski]

Tiso, Jozef (1887–1947) — słowacki ksiądz katolicki i polityk, w latach 1939–1945 prezydent Słowacji sprzymierzonej z Niemcami. [przypis edytorski]

Tissot, James Joseph Jacques (1836–1902) — fr. malarz neoklasycystyczny. [przypis edytorski]

Tisza be-aw — najsmutniejszy dzień żydowskiego roku upamiętniający zburzenie Świątyni Jerozolimskiej; aw (hebr.): piąty miesiąc kalendarza żydowskiego, przypadający w lipcu i sierpniu. [przypis edytorski]

Tiszri — siódmy miesiąc żydowskiego kalendarza religijnego i pierwszy miesiąc żydowskiego kalendarza cywilnego. Wg kalendarza gregoriańskiego przypada na wrzesień–październik. [przypis edytorski]

tit-for-tat (ang.) — wet za wet; tu zapewne raczej: przepychając stopniowo. [przypis edytorski]

Titina — francuska piosenka skomponowana przez Léo Daniderffa w 1917 dla francuskich kabaretów, w wersji polskiej wykonywana od 1924. [przypis edytorski]

Titios (mit. gr.) — olbrzym zabity przez Apollina. [przypis edytorski]

Titios — syn Ziemi, który targnął się na cześć Latony i po­legł pod strzałami Apollina i Diany. [przypis edytorski]

Titire! tu patule — początek Bukolik, czyli sielanek Wergiliusza (pierwszy wers Eklogi I, Melibeus zwraca się do Tityrusa zaczynając rozmowę). [przypis edytorski]

titis (sen.) — tėtis. [przypis edytorski]

Titona (Tithonos) — starszy brat króla Troi Priama, porwany przez Eos na męża. [przypis edytorski]

titulo quarto czy quinto (łac.) — w pararafie czwartym lub piątym. [przypis edytorski]

Titus Flavius Clemens, znany jako Klemens Aleksandryjski (ok. 150 – ok. 215) — gr. filozof i teolog wczesnochrześc., nauczyciel Orygenesa; jego teologia wykazywała bardzo silne wpływy filozofii hellenistycznej, gł. platońskiej i stoickiej; za właściwe odczytywanie Biblii uważał interpretację symboliczną i mistyczną, z zastosowaniem koncepcji platońskich. [przypis edytorski]

Titus Livius (59 p.n.e.–17 n.e.) — historyk rzymski, autor monumentalnego dzieła Ab urbe condita (Od założenia miasta), historii starożytnego Rzymu od założenia miasta do czasów sobie współczesnych, w 142 księgach, z których zachowała się tylko część. [przypis edytorski]

Titus Livius — Decades, ks. 3, 2. [przypis edytorski]

Titus Maccius Plautus (ok. 250 p.n.e.–ok. 184 p.n.e.) — komediopisarz rzymski. [przypis edytorski]

Tityos — syn Zeusa i jego kochanki Elary, cierpiący w Hadesie za próbę zadania gwałtu Latonie. [przypis edytorski]

tiubietiejka — okrągła lub kwadratowa czapeczka będąca ludowym nakryciem głowy u wielu narodów Wschodu. [przypis edytorski]

Tiuksbury — w oryg. Tewksbury. [przypis edytorski]

tiul — ażurowa, lekka tkanina, bawełniana lub jedwabna. [przypis edytorski]

Tiumeń — miasto w Rosji, port nad rz. Turą, ok. 320 km na wsch. od Jekaterynburga; zał. w 1586 na miejscu tatarskiego miasta Czyngis-Tura jako pierwsze rosyjskie miasto na Syberii. [przypis edytorski]

tiurma (ros.) — więzienie. [przypis edytorski]

tiurma (z ros.) — więzienie. [przypis edytorski]

Tiutczew, Fiodor Iwanowicz (1803–1873) — ros. dyplomata, publicysta i poeta; autor wierszy filozoficznych, politycznych i miłosnych, pozostających pod wpływem romantyzmu niem., ale też prekursorsko symbolicznych, a także artykułów politycznych; przedstawiciel konserwatyzmu ros. o zabarwieniu nacjonalistycznym, zwolennik panslawizmu, idei zjednoczenia wszystkich narodów słowiańskich pod przewodnictwem Rosji i utworzenia w ten sposób siły przeciwstawiającej się rewolucyjnemu fermentowi Europy Zachodniej; wychodząc z tego stanowiska, był zagorzałym przeciwnikiem emancypacyjnych dążeń Polaków. [przypis edytorski]

tiutuajować (z fr.) — mówić sobie po imieniu. [przypis edytorski]

Tivoli — dawny kompleks rekreacyjno-rozrywkowy w norweskiej Christianii (ob. Oslo), otwarty w 1877, zamknięty w 1934. [przypis edytorski]

Tivoli — miasto we Włoszech, ok. 30 km od Rzymu, z ruinami rozległej rezydencji rzymskiego cesarza Hadriana. [przypis edytorski]

Tivoli — miejscowość we Włoszech, w regionie Lacjum; jeszcze w starożytności słynęła jako miejsce zamieszkania zamożnych Rzymian (tu znajduje się m.in. willa Hadriana). [przypis edytorski]

Tiziano, Vecellio (ok. 1490–1576)) — Tycjan, wł. malarz, przedstawiciel szkoły weneckiej. [przypis edytorski]

tkać (daw.) — wpychać. [przypis edytorski]

tkać — dziś: wtykać, wkładać. [przypis edytorski]

tkać (posp.) — tu: wkładać, wtykać. [przypis edytorski]

tkaczów — dziś popr.: tkaczy. [przypis edytorski]

tkacz Pyram — właśc. tkacz Denko; w Śnie nocy letniej tkacz Denko to aktor-amator, który razem z pięcioma innymi, podobnymi sobie rzemieślnikami dla uświetnienia wesela księcia Aten Tezeusza i królowej Amazonek Hipolity organizuje przedstawienie o legendarnej nieszczęśliwej miłości Pyrama i Tysbe; w sztuce przypadło mu zagrać rolę Pyrama. [przypis edytorski]

Tkaczyszyn-Dycki, Eugeniusz (1962) — polski poeta. [przypis edytorski]

tkań — tkaninę. [przypis edytorski]

tkanka (daw.) — tkanina. [przypis edytorski]

tkanka (tu daw.) — tkanina. [przypis edytorski]

tkanka — tu: tkanina. [przypis edytorski]

tkanka — tu: tkanina. [przypis edytorski]

tkanka — tu: to, co utkane; sieć. [przypis edytorski]

tkę — dziś popr. forma 1. os.lp: tkam. [przypis edytorski]

tkias-kaf (hebr.) — przysięga dokonywana przez podanie ręki. [przypis edytorski]

Tkliwe Muzy — fr. Les Muses galantes, co przypomina tytuł opery baletowej Ramenau Les Indes galantes (1735), opowiadającej o Amorze, bogu miłości, który z Europy, gdzie młodych wzywa pod swe sztandary bogini wojny Bellona, udaje się na inne lądy, odwiedzając m.in. Amerykę (tj. Indie Zachodnie). [przypis edytorski]

tkliwo — dziś popr.: tkliwie. [przypis edytorski]

tkliwy — czuły. [przypis edytorski]

tknąć się czegoś (daw.) — dotyczyć czegoś. [przypis edytorski]

tknąć się (daw.) — dotyczyć. [przypis edytorski]

tknąć się — tu: przejąć się. [przypis edytorski]

tknięty — tu: poruszony, zainteresowany. [przypis edytorski]

tkniony (starop. forma) — tknięty. [przypis edytorski]

tkniż (daw.) — tryb rozkazujący, konstrukcja z partykuła: tknijże. [przypis edytorski]

tkwiały — dzis popr.: tkwiły. [przypis edytorski]

Tkwię tu, nieszczęsny głupiec, tak samo mądry teraz, jak i wprzódy! — Goethe, Faust, część pierwsza, scena w pracowni, w. 364–365; wprzódy (daw.): wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

tłómacz a. tłomacz — dziś popr.: tłumacz. [przypis edytorski]

tłómacz — dziś popr. pisownia: tłumacz. [przypis edytorski]

tłómaczenie a. tłomaczenie (daw.) — dziś popr. forma: tłumaczenie. [przypis edytorski]

tłómaczyć a. tłomaczyć — dziś popr.: tłumaczyć. [przypis edytorski]

tłómaczyć — dziś popr. pisownia: tłumaczyć. [przypis edytorski]

tłómaczyć — dziś popr.: tłumaczyć. [przypis edytorski]

tłoczący — dziś popr. forma imiesłowu: tłocząc. [przypis edytorski]

tłocznia — prasa do wytłaczania soku. [przypis edytorski]

tłoczyć (…) jak śledzi — ładować, upychać jak śledzie. [przypis edytorski]

tłoka (daw.) — dobrowolna praca przy żniwie z towarzyszeniem muzyki i napitkiem. [przypis edytorski]

tłok — część silnika lub innej maszyny, przez którą przepływa jakiś płyn bądź gaz. [przypis edytorski]

tłoki (daw.) — pastwiska [przypis edytorski]

tłomacząc — dziś popr.: tłumacząc. [przypis edytorski]

tłomacz — dziś popr.: tłumacz. [przypis edytorski]

tłomaczenie — dziś popr.: tłumaczenie. [przypis edytorski]

tłomaczyć — dziś popr.: tłumaczyć. [przypis edytorski]

tłomaczyć — dziś: tłumaczyć. [przypis edytorski]

tłomaczył — dziś: tłumaczył. [przypis edytorski]