Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159848 przypisów.
Baktriana a. Baktria — staroż. kraina w Środkowej Azji, obejmująca nizinny obszar pomiędzy górami Hindukusz a rzeką Amu-darią, ob. płn. Afganistan. [przypis edytorski]
Baktriana (gr.) — Baktria, starożytna kraina w Azji Środkowej, w ob. północnym Afganistanie między Amu-Darią a Hindukuszem. [przypis edytorski]
Baktrianie — lud, który zamieszkiwał daw. prowincję perską, Baktrię; tu: daw. forma N. lm: (z) Batryjany. [przypis redakcyjny]
bakūžėlė — sena prasta pirkia. [przypis edytorski]
bakulić — kłamać. [przypis autorski]
Baku — miasto i port w południowej części Półwyspu Apszerońskiego na zachodnim wybrzeżu Morza Kaspijskiego; w okresie przedrewolucyjnym — miasto gubernialne, wielki ośrodek przemysłowy i handlowy, o wielonarodowej ludności, głównie azerbejdżańskiej, ormiańskiej i rosyjskiej. Około roku 1901 wydobycie nafty w Baku osiągnęło 11,4 mln ton, co stanowiło ok. 50% produkcji światowej. Przemysł naftowy Baku skoncentrowany był w rękach kilku wielkich przedsiębiorstw, przeważnie należących do obcego kapitału i zjednoczonych w syndykacie kierowanym przez Rotschilda. Kapitaliści prowadzili tu gospodarkę rabunkową, wobec robotników stosowali posunięty do ostatecznych granic wyzysk. Baku było ważnym ośrodkiem ruchu rewolucyjnego w Rosji, posiadało silną organizację bolszewicką. [przypis redakcyjny]
bakuń — tytoń najlichszego gatunku. [przypis redakcyjny]
Bakunin, Michaił Aleksandrowicz (1814–1876) — ros. rewolucjonista, jeden z twórców koncepcji anarchizmu w jego wersji kolektywistycznej; sprzeciwiał się istnieniu relacji rządzący-rządzony we wszystkich sferach, od religijnej, poprzez państwową, do prywatnej; niezłomny bojownik o wolność, całe życie żarliwie wspierał też dążenia Polaków do odzyskania niepodległości. [przypis edytorski]
Bakunin, Michaił Aleksandrowicz (1814–1876) — rosyjski rewolucjonista, jeden z twórców koncepcji anarchizmu w wersji kolektywistycznej; sprzeciwiał się istnieniu relacji rządzący-rządzony we wszystkich sferach, od religijnej, poprzez państwową, do prywatnej. [przypis edytorski]
bak — właśc. bakarat, hazardowa gra w karty. [przypis edytorski]
bałabajda — awanturnik. [przypis autorski]
bałabajka a. bałałajka — instrument strunowy, mniejszy od gitary. [przypis edytorski]
bałabajka, dziś bałałajka — instrument strunowy o trójkątnym pudle rezonansowym. [przypis edytorski]
bałabajka — ruska gitara. [przypis autorski]
bałabuchy — rodzaj pierogów. [przypis edytorski]
bałachon (z ukr., reg. wsch.) — długie, szerokie ubranie wierzchnie; chałat, kitel. [przypis edytorski]
bałaganowy — jarmarczny (rusycyzm, bałagan — po ros. buda jarmarczna). [przypis redakcyjny]
bałaguła (daw.) — furman, woźnica. [przypis edytorski]
bałaguła (daw., reg.) — furman, woźnica. [przypis edytorski]
bałaguła — furman. [przypis edytorski]
bałaguła — furman. [przypis tłumacza]
bałaguła — furman, woźnica. [przypis tłumacza]
bałaguła (gw., żyd.) — długi wóz do przewozu ludzi i towarów. [przypis edytorski]
bałaguła — woźnica; tu: nudziarz, zrzęda, gaduła. [przypis edytorski]
bałakać (daw. reg.) — mówić; gadać. [przypis edytorski]
Bałakława jest to małe miasteczko, wciśnięte między góry, o zatoce rozlewającej się wąską szyją między dwoma skałami. Na jednej z nich wznoszą się rozwaliny zamku obronnego, którego mury spuszczają się ze skały aż na sam brzeg morza. Wznieśli go najpierw Grecy, odbudowali i na stopie groźnej potęgi postawili następni panowie Bałakławy, Wenecjanie, później Genueńczycy, którzy też pierwotną nazwę zatoki Symbolon przekształcili na Cembalo a później na Bellachiave (Piękny klucz), co Tatarzy przerobili po swojemu na Bałakławę. W r. 1475 wypędzili Turcy Genueńczyków i zajęli pod swoje panowanie Bałakławę. Po nich zawładnęli w 1524 r. Krymem Tatarzy i dzierżyli go aż do zajęcia tej krainy przez Rosję w r. 1783, po zrzeczeniu się tronu przez ostatniego chana Schachin–Giraja. [przypis redakcyjny]
bałamkać (się) — chwiać się (w gwarze lwowskiej); tu: dyndać. [przypis edytorski]
bałamucić (daw.) — kokietować, uwodzić. [przypis edytorski]
bałamucić (daw.) — uwodzić. [przypis edytorski]
bałamucić (daw.) — wprowadzać w błąd. [przypis edytorski]
bałamucić — tu: starać się rozkochać w sobie. [przypis edytorski]
bałamucić — uwodzić, kokietować. [przypis edytorski]
bałamucić — wprowadzać w błąd. [przypis edytorski]
bałamuctwo (daw.) — tu: spędzanie czasu na hulankach. [przypis edytorski]
bałamut (daw.) — uwodziciel. [przypis edytorski]
bałamutka — uwodzicielka. [przypis edytorski]
bałamutnia — bałamucenie, zawracanie głowy. [przypis redakcyjny]
bałamutnia — bałamuctwo, błąd, ogłupienie; głupstwo. [przypis edytorski]
bałamutnie — tu: mętnie, niejasno. [przypis edytorski]
bałamutnik — mężczyzna uwodzący kobiety. [przypis edytorski]
bałamutny (daw.) — wprowadzający w błąd a. zalotny, uwodzicielski. [przypis edytorski]
bałamutny — wprowadzający w błąd. [przypis edytorski]
bałamut — osoba niepoważna. [przypis edytorski]
Bałchany — dziś popr.: Bałkany. [przypis edytorski]
Bałem się, aby się nie wydał zbyt śmiały dla wieku i kraju, w którym pisałem, i aby popłoch mych przyjaciół — obawę tę nasuwała mi zwłaszcza surowa roztropność Duclosa; co do Diderota bowiem, nie wiem, jakim sposobem, posiedzenia nasze czyniły mnie zawsze satyrycznym i gryzącym, bardziej niż byłem nim z natury. To nawet odwróciło mnie od chęci radzenia się go w tym przedsięwzięciu, w które chciałem włożyć całą siłę rozumowania, bez najlżejszego śladu zgryźliwości i stronniczości. O tonie, który obrałem w tym dziele, można sądzić z Umowy społecznej, która jest z niego wyciągiem. [przypis autorski]
Bałga — daw. pruska osada w obwodzie królewieckim (dziś kaliningradzkim), po której zdobyciu Krzyżacy wybudowali w tymże miejscu obronny zamek. [przypis edytorski]
Bałkan — Bałkany; obszar Półwyspu Bałkańskiego w płd.-wsch. Europie, oblewany przez Adriatyk, Morze Jońskie, Morze Egejskie, Morze Czarne i Morze Marmara. [przypis edytorski]
Bałkan — dziś popr.: Bałkany. [przypis edytorski]
Bałkany a. Półwysep Bałkański — półwysep w Europie Płd. otoczony przez Morze Adriatyckie, Morze Jońskie, Morze Czarne, Morze Marmara i Morze Egejskie. [przypis edytorski]
bał-micwe a. bar-micwa — w trzynastym roku życia chłopiec według pojęć religijnych staje się odpowiedzialny za swoje czyny. Moment ten święci się specjalną uroczystością. [przypis edytorski]
bał się w swych ludziach iakiey wielkiey szkody (starop.) — bał się, że jego ludzie doznają jakiejś wielkiej szkody (krzywdy, uszczerbku). [przypis edytorski]
Bałta — miasto z płd. części Ukrainy, ok. 200 km na płn. od Odessy, powstałe w XVIII w. z dwóch twierdz, pol. Józefgrodu i tur. Bałty. [przypis edytorski]
bał-tokea — Żyd, który dmie w róg w Rosz-haszana. [przypis tłumacza]
Bałtyk a. Morze Bałtyckie — morze śródlądowe na szelfie kontynentalnym w północnej Europie. [przypis edytorski]
Bałtyku królowa po kochanku płacze — w mit. litew. Jurata (Jūratė, od litew. jūra: morze), bogini Bałtyku, zakochała się w rybaku, za co Perkun zniszczył jej bursztynowy pałac i pozbawił ją władzy. [przypis edytorski]
bałucczyzna — termin utworzony od nazwiska Michała Bałuckiego (1837–1901), komediopisarza, publicysty i autora powieści pozytywistycznych; Radcy pana radcy oraz Gęsi i gąski to tytuły dwóch z szeregu jego komedii, kontynuujących tradycję Fredrowską, pewną dozę krytyki obyczajowej osładzających dobrodusznym humorem. [przypis edytorski]
bałuchowaty (gw.) — o wytrzeszczonych oczach. [przypis edytorski]
bałuch — wrzawa. [przypis redakcyjny]
bałuch — wrzawa, zgiełk, hałas. [przypis edytorski]
Bałucki, Michał (1837–1901) — autor powieści tendencyjnych i komedii przedstawiających życie mieszczaństwa w Galicji. [przypis edytorski]
Bałucki, Michał (1837–1901) — komediopisarz, publicysta, autor powieści pozytywistycznych; jego komedie (m.in. Grube ryby, Radcy pana radcy, Gęsi i gąski) stanowią kontynuację tradycji Fredrowskiej, pewną dozę krytyki obyczajowej osładzając dobrodusznym humorem. [przypis edytorski]
Bałuty — pierwotnie wieś, a od 1915 część Łodzi, zamieszkała głównie przez klasę ludową, szukającą pracy w łódzkich fabrykach. Przed wojną mieszkała tu znaczna część łódzkiej społeczności żydowskiej. W czasie drugiej wojny światowej na terenie m.in. Bałut powstało getto Litzmannstadt, w którym uwięziono w l. 1940–1944 ok. 200 tys. osób pochodzenia żydowskiego i, w wydzielonej części w l. 1941–1942, ok. 1,2 tys. osób pochodzenia romskiego i Sinti. [przypis edytorski]
bałwan — fala. [przypis edytorski]
bałwan — tu: bożek, drewniany posąg bóstwa. [przypis edytorski]
bałwan — tu: bożek, kukła a. rzeźba przedstawiająca bóstwo. [przypis edytorski]
bałwan — tu: bożek, rzeźba przedstawiająca bóstwo. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
bałwan — tu: fala. [przypis edytorski]
bałwan — tu: figura pogańskiego bożka. [przypis edytorski]
bałwan — tu: kukła, figura. [przypis edytorski]
bałwan — tu: posąg pogańskiego bóstwa. [przypis edytorski]
bałwan — tu: posąg przedstawiający bożka. [przypis edytorski]
bałwan — tu: posążek pogańskiego bóstwa. [przypis edytorski]
bałwan — tu: potężna fala. [przypis edytorski]
bałwan — tu: wzburzona fala. [przypis edytorski]
bałwany (starop.) — bałwanami; falami. [przypis edytorski]
bałwany (starop.) — bożki pogańskie; tu: niechrześcijańska religia. [przypis edytorski]
bałwany — tu: fale. [przypis edytorski]
bałwany — tu: wzburzone fale. [przypis edytorski]
bałwochwalstwo — czczenie bożków pogańskich, przen.: bezkrytyczne uwielbienie. [przypis edytorski]
bałykować — raczkować. [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — postać biblijna, prorok z Mezopotamii (Lb 22–23), do którego przemówiła oślica. [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — prorok, któremu król Moabu nakazał, by przeklął Izraelitów, gdyż stanowili zagrożenie dla jego ziemi. Balaam w celu spełnienia misji wyruszył na oślicy. Trzykrotnie drogę zastępował mu anioł, widziany tylko przez oślicę, która wówczas przystawała, a Balaam bił ją kijem. Za trzecim razem „Bóg otworzył usta oślicy”, która przemówiła ludzkim głosem, skarżąc się na bicie. Wówczas dopiero prorokowi ukazał się anioł i przekazał wolę Boga (Lb 22–23). [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — prorok, któremu król Moabu nakazał, żeby przeklął Izraelitów, gdyż stanowili zagrożenie dla jego ziemi. Balaam w celu spełnienia misji wyruszył na oślicy. Trzykrotnie drogę zastępował mu anioł, widziany tylko przez oślicę, która wówczas przystawała, a Balaam bił ją kijem. Za trzecim razem „Bóg otworzył usta oślicy”, która przemówiła ludzkim głosem, skarżąc się na bicie. Wówczas dopiero prorokowi ukazał się anioł i przekazał wolę Boga (Lb 22–23). [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — prorok z Księgi Liczb, którego oślica przemówiła do niego ludzkim głosem, kiedy niewidzialny dla niego anioł zastąpił drogę (Lb 22–23). [przypis edytorski]
Balaam — postać biblijna, prorok z Mezopotamii (Lb 22–23). [przypis edytorski]
balakhaneh — dosłownie: wysoki dom. [przypis autorski]
Balaklavos pilies griuvėsiai. — Ant Balaklavos kalnų stūkso griuvėsiai stiprovės, kurią buvo pastatę graikai, Mileto išeiviai. Paskui genujiečiai čia pastatė Čembalo tvirtapilę. [przypis redakcyjny]
balana (rus.) — pakraštinė jaunesnė medienos dalis. [przypis edytorski]
balance (fr.) — balansować, utrzymywać równowage; tu: rodzaj kroku w tańcu. [przypis redakcyjny]
balansować (z fr.) — tańczyć. [przypis redakcyjny]
Balard, Antoine Jérôme (1802–1876) — chemik, profesor Sorbony (Uniwersytetu Paryskiego) i Collége de France (słynnej paryskiej szkoły wyższej). [przypis edytorski]
balaski — pionowe elementy balustrady. [przypis edytorski]
balaski — pionowe słupki w balustradzie. [przypis edytorski]
balasów — słupków. [przypis redakcyjny]
balasy — poręcze naokoło balkonu, okien itp.; tu: pisownia z podwojoną spółgłoską, zgodnie z manierą XVII w. [przypis redakcyjny]
balasy — rubiny. [przypis autorski]
Balbec i Trieście — fragment dopisany. [przypis tłumacza]
Balbek — właśc. Baalbek; miasto na Półwyspie Arabskim (dziś płn.-wsch. Liban), w starożytności znane jako miejsce kultu fenickiego boga Baala, a następnie, w czasach Imperium Rzymskiego pod nazwą Heliopolis główny ośrodek kultu Jowisza. Wśród zabytkowych ruin miasta wyróżniają się: ukończona ok. 60 r. świątynia Jowisza, świątynia Bachusa wzniesiona ok. 150 r. i świątynia Wenus z 250 r. oraz pozostałości sakralnych budynków chrześcijańskich (kościół św. Jana, średniowieczna bazylika) i muzułmańskich (ruiny Wielkiego Meczetu z VII-VIII w.), a także fragmenty wielkiego antycznego teatru, arabskiej cytadeli z XII w. i średniowiecznych obwarowań. [przypis redakcyjny]
Bal Bullier — sala taneczna w Paryżu, funkcjonująca od połowy XIX w. do 1940 r. [przypis edytorski]
balčkis — balta kiaulė. [przypis edytorski]
