Przypisy

zgiełk — tu raczej: zamęt. [przypis edytorski]

zginąłże — konstrukcja z partykułą -że w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy zginął. [przypis edytorski]

zginęła — w pierwotnej wersji: „umarła”. [przypis edytorski]

zginęli (starop. forma) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli zginę. [przypis edytorski]

zginiem, będziem itp. (daw.) — skrócona forma czasownika 1 os. lm; dziś: zginiemy, będziemy itp. [przypis edytorski]

Zginie miasto Priama przez podstęp boskiego Laertydy… — przepowiednia dotycząca Konia Trojańskiego — wymyślonego przez Odyseusza sposobu na pokonanie trojańczyków. [przypis edytorski]

zginienie — dziś raczej: zginięcie; zgubę. [przypis edytorski]

zginienie (starop.) — tu: śmierć, zgładzenie. [przypis edytorski]

Z głębokości wołam do Ciebie — początek biblijnego Psalmu 130. [przypis edytorski]

z główną pocztą we Lwowie w roku 1918, z ministerstwem wojny w Warszawie w roku 1926 — podczas bitwy o Lwów, w natarciu 9 listopada 1918 oddziały polskie zajęły budynek Poczty Głównej, jeden ze strategicznych celów; podczas przewrotu majowego, 13 maja 1396 wojska strony rządowej przypuściły zwycięski atak na gmach Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie zajęty przez oddziały Piłsudskiego. [przypis edytorski]

Zgłobice — wieś w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]

zgło (daw.) — koszula; szczególnie: koszula nocna. [przypis edytorski]

zgłodniałymi usty (daw.) — dziś: zgłodniałymi ustami. [przypis edytorski]

zgłosił się był (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zgłosił się wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

zgłoskować — sylabizować. [przypis edytorski]

zgłuszyć (daw.) — przyciszyć, zagłuszyć. [przypis edytorski]

zglajchszaltowany (pot., z niem.) — ujednolicony; zrównany na siłę. [przypis edytorski]

Z gleby kujawskiej — tytuł studium autorstwa Stanisława Przybyszewskiego o Janie Kasprowiczu (wyd. Warszawa 1902). [przypis edytorski]

zgliszcza — pogorzelisko; pozostałości czegoś, co zostało zniszczone, szczególnie: spalone; daw. przede wszystkim pozostałości stosu pogrzebowego. [przypis edytorski]

zgliszczów — dziś popr. forma D. lm: zgliszcz a. zgliszczy. [przypis edytorski]

zgliszczów — dziś popr.: zgliszczy. [przypis edytorski]

Z gminowładnego wzleciał ptak cesarski gniazda — nawiązanie do koronacji na cesarza Francuzów Napoleona I Bonaparte, będącego wcześniej rewolucyjnym generałem i pierwszym konsulem Republiki Francuskiej (państwa, którym w założeniu władać miał lud, a więc „gminowładnego”). [przypis edytorski]

zgniewana — dziś popr.: zagniewana. [przypis edytorski]

z gniewu jednej — domyślnie: Junony. [przypis edytorski]

z gniewu się nie czuć (starop.) — nie panować nad sobą z gniewu. [przypis edytorski]

z gniewu spuścić — ochłonąć z gniewu; mniej się gniewać. [przypis edytorski]

zgniły Zachód — pogardliwe określenie Europy zachodniej, używane przez reprezentantów reakcyjnej ideologii szczególnego posłannictwa Rosji jako wybawicielki świata. [przypis edytorski]

z górą — z nadwyżką. [przypis edytorski]

z gór niseńskich jadąc — Nysa, góra w Indiach; wg mitologii wychował się tam Bakchus i z niej wyjechał w świat na rydwanie zaprzężonym w tygrysy. [przypis edytorski]

z góry — tu: z wierzchu. [przypis edytorski]

zgoda między królem a kniaziem Witoldem na Niemcach skrupiła — sens: skutki tej zgody spadły na Niemców. [przypis edytorski]

Zgodnie ze swym nazwiskiem, Cavalier podróżował — fr. cavalier: kawalerzysta, jeździec. [przypis edytorski]

Zgodnie z wczorajszą umową… — dialog Platona Teajtet, w którym Sokrates rozmawia o wiedzy z Teodorem z Cyreny oraz jego uczniem Teajtetem z Aten, kończy się słowami Sokratesa: „Jutro rano, Teodorze, spotkamy się tutaj znowu”. [przypis edytorski]

zgodny — tu: skłonny. [przypis edytorski]

zgodzę się za sklepową (przest.) — przyjmę pracę sklepowej, najmę się do pracy jako sklepowa. [przypis edytorski]

zgodzić (daw. gw.) — przyjąć do pracy. [przypis edytorski]

zgodzić (daw., gw.) — przyjąć do pracy. [przypis edytorski]

zgodzić (daw.) — wynająć coś; zaangażować kogoś. [przypis edytorski]

zgodzić (daw.) — zatrudnić. [przypis edytorski]

zgodzić — dziś popr.: zgodzić się. [przypis edytorski]

zgodzić komu (starop.) — dogodzić komu. [przypis edytorski]

zgodzić się (daw.) — zatrudnić się; umówić się co do zakresu pracy i wysokości wynagrodzenia. [przypis edytorski]

zgodzić się (tu daw.) — podjąć się pracy. Zgodził się za pastuszka, czyli został przyjęty do pracy jako pastuszek. [przypis edytorski]

zgodzony (daw.) — najęty do pracy. [przypis edytorski]

zgoła — całkiem. [przypis edytorski]

zgoła — całkiem, zupełnie; daw.: wręcz, wprost. [przypis edytorski]

zgoła — całkiem, zupełnie. [przypis edytorski]

zgoła — całkowicie, zupełnie. [przypis edytorski]

zgoła (daw.) — całkiem. [przypis edytorski]

zgoła (daw.) — całkiem, zupełnie. [przypis edytorski]

zgoła (daw.) — nawet. [przypis edytorski]

zgoła (daw.) — zupełnie, całkiem. [przypis edytorski]

zgoła (gw.) — całkiem. [przypis edytorski]

zgoła (gw.) — w ogóle. [przypis edytorski]

zgoła — zupełnie, całkiem. [przypis edytorski]

zgoła — zupełnie, całkiem, wcale. [przypis edytorski]

zgon Androgeja — Androgeos, syn Minosa, zwyciężył w Atenach we wszystkich zawodach i został zamordowany przez zazdrosnych Ateńczyków; Minos pomścił jego śmierć i zmusił pokonanych Ateńczyków (Cekropidów, od króla Cekropsa), do corocznej daniny z siedmiu młodzieńców i siedmiu dziewczynek na ofiarę dla Minotaura, potwora z głową byka, mieszkającego w głębi Labiryntu. [przypis edytorski]

zgonić (daw.) — dogonić. [przypis edytorski]

zgonić — tu: dogonić. [przypis edytorski]

zgonić — tu: dogonić, wyśledzić. [przypis edytorski]

zgorszenie — tu: oburzenie, zgroza. [przypis edytorski]

zgorszony — taki, który zgorszył się czymś, tzn. poczuł, że naruszono zasady przyzwoitości, moralności. [przypis edytorski]

zgoryczony — dziś: rozgoryczony. [przypis edytorski]

zgorżknieć (daw.) — dziś popr.: zgorzknieć. [przypis edytorski]

zgorzeć (daw.) — spłonąć. [przypis edytorski]

zgorzeć — spłonąć. [przypis edytorski]

zgorze (daw.) — zgorzeje, tj. spłonie, spali się. [przypis edytorski]

Zgorzelski, Czesław (1908–1996) — filolog, wydawca dzieł Mickiewicza. [przypis edytorski]

z gością (starop.) — dziś popr. forma N.lp: z gościem. [przypis edytorski]

zgotować — przygotować. [przypis edytorski]

zgotowić (daw.) — przygotować. [przypis edytorski]

zgotowione (gw.) — przygotowane. [przypis edytorski]

zgotowiony — przygotowany. [przypis edytorski]

Zgrałeś się przy zielonym stoliku — tj. w karty lub w ruletkę. [przypis edytorski]

zgręz a. zgręza — fus, męt; resztka. [przypis edytorski]

zgromadzać — dziś raczej: gromadzić. [przypis edytorski]

Zgromadzenie Konstytucyjne — właśc. Zgromadzenie Narodowe Konstytucyjne, nazwa przyjęta przez Stany Generalne we Francji w 1789 w związku z podjęciem prac ustawodawczych nad ustrojem państwa. [przypis edytorski]

Zgromadzenie Ludowe — gr. ekklesia, zgromadzenie obejmujące wszystkich obywateli miasta-państwa ateńskiego, najważniejsza instytucja demokratyczna w Atenach w V i IV wieku p.n.e., będąca najwyższą władzą w państwie, decydującą o polityce zagranicznej, sprawach wojskowych i niektórych sądowych. [przypis edytorski]

Zgromadzenie Narodowe — (fr. Assemblée nationale) powstało w 1789 ze Stanów Generalnych, następnie przekształciło się w Konstytuantę, której zadaniem było opracowanie nowej konstytucji ustrojowej. Obecnie stanowi izbę niższą Parlamentu Francji. [przypis edytorski]

Zgromadzenie Narodowe Konstytucyjne — nazwa przyjęta przez Stany Generalne we Francji w 1789 w związku z podjęciem prac ustawodawczych nad ustrojem państwa; także: Konstytuanta. [przypis edytorski]

Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych — jeden z głównych organów decyzyjnych Organizacji Narodów Zjednoczonych składający się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. [przypis edytorski]

Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych — jeden z głównych organów decyzyjnych Organizacji Narodów Zjednoczonych, składający się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. [przypis edytorski]

Zgromadzenie prawodawcze — tu: Zgromadzenie Narodowe działające podczas rewolucji francuskiej (Konstytuanta). [przypis edytorski]

Zgromadzenie w Bordeaux — Zgromadzenie Narodowe, obradujące w Bordeaux w 1871 r., na którym doszło do zmiany rządu i ratyfikacji pokoju z Prusami, kończącego wojnę francusko-pruską. W Zgromadzeniu dominowali zwolennicy monarchii. [przypis edytorski]

zgroźny (neol.) — wywołujący zgrozę. [przypis edytorski]

zgroza zabiła jej mowę — zgroza odjęła jej mowę. [przypis edytorski]

zgruchnąć się (gw.) — zbiec się, nagle się zgromadzić. [przypis edytorski]

zgruntować — dokładnie coś zbadać. [przypis edytorski]

Zgrupowanie „Krybar” — zgrupowanie AK walczące w powstaniu od 5 sierpnia na Powiślu i w Śródmieściu. Dowódcą był kpt. Cyprian Odorkiewicz ps. „Krybar” — pseudonim pochodził z połączenia pierwszych liter imion jego córek, Krystyny i Barbary. 3 września Zgrupowanie „Krybar” połączono z oddziałami ewakuowanymi ze Starego Miasta i przemianowano na Grupę „Powiśle”. [przypis edytorski]

Zgrupowanie „Radosław” — utworzona w 1944 roku formacja Armii Krajowej. W jej skład wchodzili głównie żołnierze Kedywu. Była to najlepiej wyszkolona i uzbrojona jednostka polska walcząca w powstaniu. Wsławiła się bohaterską obroną Woli w dniach 6–11 sierpnia, następnie walczyła na Starym Mieście i w Śródmieściu. [przypis edytorski]

Zgrupowanie „Żyrafa” — Zgrupowanie „Żyrafa” powstało 1 sierpnia 1944 r., toczyło walki na Żoliborzu i brało udział w natarciach na Dworzec Główny. [przypis edytorski]

zgryźć się — bardzo się zmartwić. [przypis edytorski]

zgryziony (daw.) — zmartwiony (por. zgryzota). [przypis edytorski]

zgryziony — tu: markotny, ponury. [przypis edytorski]

zgryziony — tu: naznaczony zgryzotą, ciężkim zmartwieniem. [przypis edytorski]

zgryziony — tu: naznaczony zgryzotą, ciężkim zmartwieniem. [przypis edytorski]

zgryzota — zmartwienie. [przypis edytorski]

zgryzota — zmartwienie, smutek. [przypis edytorski]

z gryzoty — ze zgryzoty. [przypis edytorski]

zgrzebi (starop.) — konopne włókno a. lniane pakuły. [przypis edytorski]