Przypisy

Lukrecjusz, właśc. Titus Lucretius Carus (ok. 97–ok. 55 p.n.e.) — rzymski poeta i filozof; zwolennik postawy epikurejskiej i atomizmu, nie wierzył w istnienie bogów; jego jedyne zachowane dzieło to poemat De rerum natura (O naturze wszechrzeczy), którego przesłaniem jest wyzwolenie człowieka od przesądów i strachu przed śmiercią. [przypis edytorski]

Lukrecjusz właśc. Titus Lucretius Carus (ok. 97 r. p.n.e.–ok. 55 r. p.n.e.) — staroż. rzym. poeta i filozof; zwolennik postawy epikurejskiej i atomizmu, nie wierzył w istnienie bogów. [przypis edytorski]

Lukrecyi — Lukrecji; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

Luksemburg, Róża (1870–1919) — działaczka i ideolog polskiej i niemieckiej socjaldemokracji; współzałożycielka rewolucyjnego Związku Spartakusa i Komunistycznej Partii Niemiec; zamordowana przez członków niemieckiej nacjonalistycznej formacji paramilitarnej. [przypis edytorski]

Luksemburg, Róża (1870–1919) — działaczka i ideolog polskiej i niemieckiej socjaldemokracji; zamordowana przez członków niemieckiej nacjonalistycznej formacji paramilitarnej. [przypis edytorski]

Luksemburg — tu: Muzeum Luksemburskie, znajdujące się niewielkim renesansowym budynku w Ogrodzie Luksemburskim w Paryżu; otwarte w 1750, stanowiło pierwszą publiczną placówkę muzealną we Francji, w 1818 stało się pierwszym muzeum sztuki współczesnej. [przypis edytorski]

Luksemburg — tu: Ogród Luksemburski w Paryżu, park miejski przy pałacu księcia de Luxemburg. [przypis edytorski]

Luksor — współczesne miasto na wschodnim brzegu Nilu, w miejscu południowej części starożytnych Teb, z wielką świątynią Amona. [przypis edytorski]

lukta (daw.) — walka. [przypis edytorski]

Lukullus (117–56 p.n.e.) — rzymski wódz i polityk; znany z wystawnego trybu życia, m.in. postawił liczne luksusowe rezydencje, założył wiele ogrodów egzotycznych oraz sprowadzał ze Wschodu wiele dzieł sztuki; słynął również jako smakosz, wyprawiając uczty, których przepych stał się przysłowiowy. [przypis edytorski]

Lukullus (117–56 p.n.e.) — rzymski wódz i polityk; znany z wystawnego trybu życia, m.in. postawił liczne luksusowe rezydencje, założył wiele ogrodów egzotycznych oraz sprowadzał ze Wschodu wiele dzieł sztuki; słynął również jako smakosz, wyprawiający uczty z najdroższymi i najbardziej wyszukanymi daniami. [przypis edytorski]

Lukullus (117–56 p.n.e.) — wódz rzymski, stronnik Sulli, zwyciężył Mitrydatesa VI Eupatora, władcę Pontu; znany z wystawnego trybu życia, m.in. postawił liczne luksusowe rezydencje, założył wiele ogrodów egzotycznych oraz sprowadzał ze Wschodu wiele dzieł sztuki; słynął również jako smakosz, wyprawiając uczty, których przepych stał się przysłowiowy. [przypis edytorski]

Lukullus, łac. Lucius Licinius Lucullus (117–56 p.n.e.) — rzymski wódz i polityk; znany z wystawnego trybu życia, sprowadzał ze Wschodu dzieła sztuki i rośliny, które zdobiły następnie jego rezydencje i ogrody, był mecenasem uczonych i artystów, zasłynął też jako smakosz i organizator uczt, których przepych stał się przysłowiowy. [przypis edytorski]

Lukullus, łac. Lucius Licinius Lucullus (118 – ok. 57 p.n.e.) — rzymski wódz i polityk ze stronnictwa optymatów. Wsławił się zwycięskimi wojnami z Mitrydatesem VI, królem Pontu (kraju na terenie dzisiejszej Turcji). Pod koniec życia prowadził bardzo wystawny tryb życia, wyprawiając uczty, których przepych stał się przysłowiowy. Budował też pałace, zakładał ogrody, był mecenasem uczonych i artystów. [przypis edytorski]

Lukullus, Lucius Licinius (118 p.n.e.–56 p.n.e.) — polityk rzymski, znany także z wystawnych uczt. [przypis edytorski]

lukullusowa uczta — wykwintna, obfita uczta; Lukullus (117–56 p.n.e.), rzym. wódz i polityk, stronnik Sulli, związany ze stronnictwem optymatów, zwyciężył Mitrydatesa VI Eupatora, władcę Pontu (kraju na terenie dzisiejszej Turcji); sprowadzał ze Wschodu dzieła sztuki i rośliny, które zdobiły następnie jego rezydencje i ogrody, był mecenasem uczonych i artystów, zasłynął też jako smakosz i organizator uczt, których przepych stał się przysłowiowy. [przypis edytorski]

lukullusowa uczta — wykwintna, obfita uczta; Lukullus (117–56 p.n.e.), rzym. wódz i polityk, stronnik Sulli, związany ze stronnictwem optymatów, zwyciężył Mitrydatesa VI Eupatora, władcę Pontu (kraju na terenie dzisiejszej Turcji); sprowadzał ze Wschodu dzieła sztuki i rośliny, które zdobiły następnie jego rezydencje i ogrody, był mecenasem uczonych i artystów, zasłynął też jako smakosz i organizator uczt, których przepych stał się przysłowiowy. [przypis edytorski]

luk — zamykany pokrywą otwór w pokładzie statku, służący do załadowywania i wyładowywania towarów, przemieszczania się z jednego pokładu na drugi, do oświetlania wnętrza itp. [przypis edytorski]

lulaby — od ang. lullaby: kołysanka. [przypis edytorski]

lulaw — gałąź palmowa, nad którą w święto Sukot odmawia się błogosławieństwo. [przypis edytorski]

lulaw — gałąź palmy daktylowej a. cały bukiet używany podczas obchodów święta Sukkot złożony z: 1. odmiany cytronu (etrog), symbolizującej sprawiedliwość i doskonałość Abrahama, 2. gałęzi palmy daktylowej (lulaw), symbolizującej ofiarę Izaaka, 3. trzech gałązek mirtu (hadasim), symbolizujących Jakuba i jego liczne potomstwo oraz 4. dwóch gałązek wierzby (arawot), symbolizujących Józefa, który zmarł pierwszy spośród braci. [przypis edytorski]

luleczka — fajeczka. [przypis edytorski]

Lulianus — cesarz rzymski o tym imieniu nie istniał. Imię tu podane być może jest zniekształceniem słowa łac. lupinus (wilczy), co sugerowałoby zarówno odwołanie do początków Cesarstwa Rzymskiego, jak i charakter cesarza. Tradycja żydowska wiąże męczeństwo dziesięciu cadyków z represjami za panowania cesarza Hadriana. [przypis edytorski]

lulka (daw.) — fajka. [przypis edytorski]

lulka (daw.; por. ukr. люлька) — fajka. [przypis edytorski]

lulka (daw., z ros.) — fajka. [przypis edytorski]

lulka — fajka. [przypis edytorski]

lulka (z ukr.) — fajka. [przypis edytorski]

Lulli, Giovanni Battista a. Lully, Jean-Baptiste (1632–1687) — urodzony we Włoszech wielki kompozytor francuski epoki baroku; stworzył francuską operę narodową, nadając jej swoisty, odmienny od włoskiego styl. [przypis edytorski]

Lulli, Giovanni Battista a. Lully, Jean-Baptiste (1632–1687) — urodzony we Włoszech wielki kompozytor fr. epoki baroku; stworzył francuską operę narodową, nadając jej swoisty, odmienny od włoskiego styl. [przypis edytorski]

lumber (ang.) — tarcica; obrobione drzewo budulcowe. [przypis edytorski]

lumen Christi — światło Chrystusa. [przypis edytorski]

lumen cognitionem significat (łac.) — światło oznacza poznanie (wiedzę). [przypis edytorski]

lumen (łac.) — światło. [przypis edytorski]

lumen mundi (łac.) — światło świata. [przypis edytorski]

luminal — środek o działaniu nasennym i uspokajającym, należący do grupy barbituranów, w 1912 r. wprowadzony pod tą nazwą handlową przez firmę farmaceutyczną Bayer. [przypis edytorski]

luminarz — osoba godna szacunku; zasłużony uczony, pedagog a. artysta (tu ironicznie). [przypis edytorski]

luminarz — osoba wybitna, sławna w dziedzinie nauki lub kultury. [przypis edytorski]

luminarz (z łac.) — człowiek wybitny w dziedzinie nauki lub kultury. [przypis edytorski]

luminarz (z łac. lumen: światło) — osoba wybitna, przodująca, znakomitość. [przypis edytorski]

luminarz (z łac. lumen: światło) — osoba wybitna, sławna, znakomitość. [przypis edytorski]

luminarz (z łac. lumen: światło) — osoba wybitna, sławna, znakomitość; tu: bóstwo, heros. [przypis edytorski]

Lump, du hast sich tot gefressen (niem.) — Łajdaku, obżarłeś się na śmierć. [przypis edytorski]

lumpenproletariat (pogardl.) — warstwa społeczna składająca się z miejskiej biedoty, ludzi trwale bezrobotnych żyjących na marginesie społeczeństwa. [przypis edytorski]

luna (daw.) — księżyc. [przypis edytorski]

Luna (łac.: księżyc; mit. rzym.) — bogini księżyca. [przypis edytorski]

L'un a porté ses bottes Et l'autre a porté les siennes (fr.) — Jeden nosił jego buty/a inny nosił własne. Trawestacja fragmentu popularnej w XVIII i XIX w. piosenki francuskiej Malbrough s'en va-t-en guerre (Malbrough idzie na wojnę). [przypis edytorski]

luna — tu: księżyc. [przypis edytorski]

Lunatyczka — opera Vincenza Belliniego (1801–1835). [przypis edytorski]

lunatyk — osoba cierpiąca na lunatyzm, mówiąca i wykonująca różne czynności we śnie. [przypis edytorski]

lunatyk — osoba nieświadomie wykonująca przez sen różne czynności. [przypis edytorski]

lunatyk — tu: szaleniec. [przypis edytorski]

lunatyzm (pot.) — somnambulizm; zaburzenie, które polega na nieświadomym wykonywaniu różnych czynności w fazie głębokiego snu. [przypis edytorski]

luna (z łac.) — księżyc. [przypis edytorski]

lunch (ang.) — posiłek jedzony około południa. [przypis edytorski]

Lungarno — ulice wzdłuż rzeki Arno. [przypis edytorski]

luntem — dziś popr.: lontem. [przypis edytorski]

lupanar (daw.) — dom publiczny. [przypis edytorski]

lupanar (daw., z łac.) — dom publiczny. [przypis edytorski]

lupanar — dom publiczny, od łac. lupa: prostytutka. [przypis edytorski]

lupanar — dom publiczny, od łac. lupa — prostytutka. [przypis edytorski]

lupanar (z łac.) — przestarz. dom publiczny. [przypis edytorski]

Luperkał a. Lupercal (mit. rzym.) — jaskinia poświęcona Panowi, bogowi opiekuńczemu pól i lasów, w której wilczyca wykarmiła Romulusa i Remusa, synów Marsa i Rei Sylwii; w tym miejscu miał być później założony Rzym. [przypis edytorski]

luperkalia — rzymskie święto, związane z legendą o wilczycy, która wykarmiła założycieli Rzymu, obchodzone 14 i 15 lutego. [przypis edytorski]

Luperkalia — święto obchodzone w staroż. Rzymie 14–15 lutego, na cześć fauna Luperkusa. [przypis edytorski]

Luperkowie — kapłani Pana, którego czcili na wiosnę, tańcząc przebrani w koźle skóry. [przypis edytorski]

Luptak a. Liptak — góral z Liptowa, krainy w Słowacji obejmującej Kotlinę Liptowską oraz stoki otaczających ją pasm górskich, od północy sąsiadującej z Orawą oraz, przez grzbiet Tatr, z polskim Podhalem. [przypis edytorski]

luptowska strona — południowa strona Tatr, gdzie żyją Luptacy (Liptacy), czyli mieszkańcy Liptowa, krainy hist. w środkowo-północnej części ob. Słowacji. [przypis edytorski]

lupus a. toczeń — choroba autoimmunologiczna, jednym z jej objawów jest silny rumieniec na twarzy w kształcie skrzydeł motyla. [przypis edytorski]

lupus (łac.) — wilk. [przypis edytorski]

Lupus z Troyes (fr. Loup de Troyes; zm. ok. 479) — święty Kościoła katolickiego, biskup Troyes, któremu udało się przekonać Attylę, wodza Hunów, do oszczędzenia miasta. [przypis edytorski]

lura — napój rozwodniony, bez smaku. [przypis edytorski]

Luria Aszkenazi, Izaak ben Szlomo (1534–1572) — rabin, kabalista, znany jako Ari (ha-Ari); czynny w XVI wieku w Safedzie w Palestynie; nowoczesny nurt mistycyzmu żydowskiego zwany jest od jego nazwiska kabałą luriańską. [przypis edytorski]

luśnia (daw.) — część wozu drabiniastego: okuty żelazem drążek wraz z kłonicą podtrzymujący drabinę. [przypis edytorski]

luśnia (daw.) — w wozie drabiniastym, drąg dodatkowo podtrzymujący drabinę. [przypis edytorski]

luśnia (daw.) — w wozie drabiniastym drąg dodatkowo podtrzymujący drabinę. [przypis edytorski]

luśnia — element wozu drabiniastego. [przypis edytorski]

Lusławice — wieś w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]

Lusoi — staroż. miasto greckie w Arkadii na Peloponezie. [przypis edytorski]

Lust am Trug (niem.) — przyjemność z oszustwa. [przypis edytorski]

lustige Bursche (niem.) — młodzi żartownisie. [przypis edytorski]

lustmörder (niem.) — morderca na tle seksualnym, zboczeniec. [przypis edytorski]

lustmord (z niem) — morderstwo popełnione z nadmiaru pożądania. [przypis edytorski]

lustracja — przegląd. [przypis edytorski]

lustr (daw.) — blask. [przypis edytorski]

lustr — dziś D.lm raczej: luster. [przypis edytorski]

lustrynowy (daw.) — wykonany z lustryny, tj. lśniącej, cienkiej tkaniny z wełny lub z bawełny. [przypis edytorski]

lustrynowy — wykonany z lustryny (fr. lustrine), tj. cienkiej, lśniącej tkaniny wełnianej a. bawełnianej. [przypis edytorski]

lustrzyć się (daw.) — błyszczeć. [przypis edytorski]

lustyk a. lusztyk (daw., z niem. lustig: wesoły) — biesiada, zabawa, hulanka. [przypis edytorski]

lustykować a. lusztykować (daw.) — bawić się, hulać; od: lustyk a. lusztyk (daw., z niem. lustig: wesoły) — biesiada, zabawa, hulanka. [przypis edytorski]

lusztyk (daw., z niem.) — bankiet, wesele, radość, hulanka. [przypis edytorski]

lusztyk (daw., z niem. lustig: wesoły) — biesiada, wesoła hulanka. [przypis edytorski]

lusztyk (z niem.) — biesiada, uczta. [przypis edytorski]

luta — sroga. [przypis edytorski]

luter (daw. pot.) — wyznawca luteranizmu, protestant, heretyk. [przypis edytorski]

Luter (…) djabłem się chlubi, iż od niego na zburzenie Mszej ś. rozumu dostał — zob. Luter, De Missa Privata and Sacerdotum Unctione; tekst ten Luter skierował do swoich rzymskokatolickich krytyków, zachowały się jego trzy kolejne wersje robocze, dyskusja z diabłem pojawia się dopiero w ostatniej z nich i jest najwyraźniej zabiegiem literackim. [przypis edytorski]

Luter, Marcin (1483–1546) — niemiecki reformator religijny, współtwórca luteranizmu, jednego z nurtów protestantyzmu, doktor teologii. [przypis edytorski]

Luter, Marcin (1483–1546) — niemiecki reformator religijny, współtwórca luteranizmu, jednego z nurtów protestantyzmu, doktor teologii. Pierwszy tłumacz Biblii na język niemiecki, autor dzieł Mały katechizm, Duży katechizm, Wyznanie o wieczerzy Pańskiej. Początek działalności reformacyjnej Lutra związany jest z ogłoszeniem 95 tez krytykujących sprzedawanie odpustów na rzecz budowy Bazyliki św. Piotra zainicjowane przez papieża Leona X. [przypis edytorski]

Luter, Marcin (1483–1546) — niemiecki teolog i reformator religijny, inicjator reformacji, współtwórca luteranizmu. [przypis edytorski]